Η εργασία λόγω του μεγέθους της χωρίστηκε σε 6 μέρη, βρίσκστε στο 5ο μέρος.
Μετά-σώματα
Η ανάπτυξη της επιστήμης της Ιατρικής και των
τεχνολογιών που σχετίζονται με αυτήν, έχει οδηγήσει σε έναν νέο σχεδιασμό του ανθρώπινου σώματος. Η βιολογική του λειτουργία συνυπάρχει με τεχνολογικές παρεμβάσεις, δημιουργώντας έτσι νέους τύπους σωμάτων, τα μετά-σώματα.Οι προσπάθειες κοινωνικού προγραμματισμού της μορφής και του τύπου των σωμάτων της επόμενης γενιάς με τη μορφή της επέμβασης στο γονιδιακό υλικό (μετά-σώματα), αποτελούν φαινόμενα τα οποία τείνουν να προδιαγράψουν το μέλλον του ανθρωπίνου σώματος ως μία εύπλαστη βιολογική πρώτη ύλη η οποία καλείται να εκφράσει την κοινωνική ορθολογική διάθεση και ευρηματικότητα.
Η εισβολή της τεχνολογίας στις σωματικές λειτουργίες, δίνει στο σώμα μια σειρά από νέες δυνατότητες. Παράλληλα οδηγεί στην απομυθοποίηση του και στην δυνατότητα ελέγχου των διαδικασιών που σχετίζονται με την προσαρμογή του.
Το περιβάλλον στο οποίο ο οργανισμός υπάρχει μεταβάλλεται διαρκώς, όχι σαν αποτέλεσμα φυσικών φαινομένων, αλλά σαν συνέπεια της τεχνολογικής εξέλιξης. Η προσαρμογή της-του ανθρώπου στην νέα πραγματικότητα, προϋποθέτει την χρήση των νέων τεχνολογιών οι οποίες ιατρικά χρησιμοποιούνται για την θεραπεία ασθενειών, την αλλαγή της εξωτερικής εμφάνισης, την αντιμετώπιση των συνεπειών του γήρατος, την επέκταση του ορίου ηλικίας.
Πρόκειται δηλαδή για την χρήση της τεχνολογίας, για την αντιμετώπιση μιας σειράς απειλών, που σχετίζονται είτε με φυσικές διαδικασίες (γηρατειά, θάνατος), είτε με τις παρεμβάσεις του ανθρώπου στην φύση ( καταστροφή περιβάλλοντος, μολυσματικές ασθένειες).
Κυβερνό-οργανισμοί- Cyborgs
Η τεχνολογία εξελίσσεται με γρήγορους ρυθμούς ενώ το ανθρώπινο σώμα παραμένει στάσιμο. Τα βιολογικά του όρια δεν του επιτρέπουν να αφομοιώσει σύγχρονες ανακαλύψεις.
Το στενά προσδιορισμένο μέσα από τις βιολογικές διαδικασίες της γέννησης και του θανάτου σώμα χαρακτηρίζεται ως απαρχαιωμένο απέναντι στην εξέλιξη της τεχνολογίας.
Ενώ ο άνθρωπος έχει εξοικειωθεί με την συνύπαρξη με την μηχανή, ως αυτόνομη από αυτήν οντότητα, η συνύπαρξη με αυτήν μέσα στα όρια του ανθρώπινου σώματος αποτελεί πεδίο προς εξέλιξη.
Το σώμα ως μια απόλυτα τεχνική κατασκευή, η οποία ενδέχεται να χαρακτηρίζεται και από τεχνητή νοημοσύνη, αποτελεί τον ορισμό του κυβερνό-οργανισμού (cyborg).
Σύμφωνα με τον Featherstone (1999), μπορούμε να διακρίνουμε τρεις τρόπους με τους οποίους ο όρος cyborg χρησιμοποιείται. Κατ' αρχάς, όπως περιγράφεται λειτουργεί ως μεταφορά προκειμένου να υιοθετηθεί η πολιτική και εννοιολογική δύναμη στη διακήρυξη της Haraway για το σοσιαλιστικό φεμινισμό και επομένως για τη τέλος των παραδοσιακών διαχωρισμών γυναικείου - αρσενικού ή φύσης -πολιτισμού. Δεύτερον, ο όρος cyborg μπορεί να αναφερθεί στο μετασχηματισμό της υποκειμενικότητας από μια σειρά τεχνολογιών και επικοινωνιών που είναι διαθέσιμες σήμερα. Τέλος, ο όρος cyborg μπορεί αναφέρεται στη τεχνητή βελτίωση των οργάνων και των λειτουργιών των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες ή και χωρίς ειδικές ανάγκες (Featherstone 1999).
Παρά την μυθοποίηση των κυβερνό-οργανισμών μέσα από τα έργα επιστημονικής φαντασίας, το σώμα ως ένας συνδυασμός τεχνητών και φυσικών χαρακτηριστικών αποτελεί πραγματικότητα. Το σώμα και οι λειτουργίες του διαμορφώνονται πλέον, μέσα από την ιατρική. Η εμφύτευση και η πρόσθεση μελών, η πλαστική χειρουργική, η ιατρικοποίηση της λειτουργίας της αναπαραγωγής, η προσομοίωση του ανθρώπινου εγκεφάλου με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και η έρευνα πάνω σε προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης, δίνουν την δυνατότητα για τον επανασχεδιασμό του σώματος και των δυνατοτήτων του.
Πέρα από τα τεχνικά χαρακτηριστικά, η αλληλεπίδραση με τις νέες τεχνολογίες δίνει στο άτομο μεταφορικά χαρακτηριστικά cyborg. Οι φαρμακευτικές θεραπείες, η σύνδεση σε προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή που προσφέρουν ανατροφοδότηση, η χρήση μικροσκοπίων με οπτικές ίνες στην νευροχειρουργική αποτελούν μερικά τέτοια παραδείγματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η τεχνολογία δεν αποτελεί προσθήκη στο ανθρώπινο σώμα, παρεμβαίνει όμως στις λειτουργίες του και οδηγεί σε μια διαφορετική θεώρηση τους.
Οι παραδοσιακές απόψεις για την ταυτότητα αλλάζουν καθώς η ανάδραση με την τεχνολογία παράγει ένα νέο είδος υποκειμενικότητας (Hayles).
Οι φυσικές λοιπόν λειτουργίες συνδυάζονται
με τις τεχνητές, άμεσα ή έμμεσα, σε ένα κοινό σύστημα. Ως ανθρώπινα cyborgs μπορούν να ορισθούν μια σειρά από καταστάσεις συνύπαρξης του φυσικού με το τεχνητό, είτε πρόκειται για την αφαίρεση μελών και την αντικατάσταση τους από τεχνητά, είτε για έναν απλό εμβολιασμό (Gray, 2001).Η τεχνολογική παρέμβαση πάνω στο ανθρώπινο σώμα, αντιμετωπίζεται σαν ένα είδος εξέλιξης, μια αξιοποίηση των ευκαιριών του ανθρώπινου οργανισμού για προσαρμογή.
Σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, προκύπτει η ανάγκη για ενδυνάμωση του σώματος, ώστε να αλληλεπιδράσει λειτουργικά με αυτό. Ο ρόλος του ανθρώπου στην εξέλιξη του, μετατρέπεται σε δυναμική διαδικασία, με την αξιοποίηση της τεχνολογίας σαν μέσο για την διεύρυνση των δεξιοτήτων του (Weiner, 1989).
Το cyborg, έχει γίνει μια από τις πιο χρήσιμες μεταφορές, για να περιγραφεί και να γίνει κατανοητή η εξάπλωση της τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή. Χρησιμοποιείται μέσα από τους επιστημονικούς λόγους και την τέχνη, για να σκιαγραφήσει τον τρόπο με τον οποίο χαρακτηριστικά της ταυτότητας όπως το σώμα, το φύλο, η σκέψη και ο ψυχισμός επαναπροσδιορίζονται.
Ο φεμινιστικός λόγος της Haraway σχετικά με το cyborg, αφορά τον τρόπο που το γυναικείο σώμα γίνεται κατανοητό στο επίσημο πλαίσιο των σημερινών επιστημονικών λόγων. Η δημιουργία της εικόνας του σώματος, αποτελεί μια ιστορική, φυσική, τεχνική, επιστημονική ενότητα. Η εικόνα αυτή παρέχει όχι μόνο την εμπειρία γνώσης του σώματος, αλλά και των τρόπων που αυτό γίνεται κατανοητό από τους άλλους.
Το cyborg, είναι ένας συνδυασμός μηχανής και οργανισμού, μια κοινωνική πραγματικότητα με ασαφή όρια ως προς την επιστημονική φαντασία, καθώς η σύγχυση των ορίων μεταξύ ανθρώπων και μηχανών εντοπίζονται σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής. Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του εξελιγμένου αυτού σώματος αποτελεί ένα είδος οδηγού επιβίωσης στην σύγχρονη πραγματικότητα.
Η τεχνολογία δηλαδή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την υπέρβαση των διαχωρισμών που αφορούν το φύλο. Το κοινωνικό γυναικείο φύλο μπορεί να ξανά-κατασκευασθεί μέσα απ την χρήση της. Η πρόταση αυτή, αποτελεί μια βιώσιμη πραγματικότητα στον κυβερνοχώρο, όπου η φαντασία μεσολαβεί και προσθέτει νέα διάσταση στα φυσικά και κοινωνικά σωματικά χαρακτηριστικά. Δίνεται έτσι η δυνατότητα για υπέρβαση των παραδοσιακών εξουσιαστικών σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων.
Το έργο της Haraway, “A Cyborg Manifesto”, προσφέρει μια αισιόδοξη
οπτική για την κατανόηση του σώματος, απαλλαγμένου από τους περιορισμούς του φύλου. Οι κοινωνικές κατηγορίες, συμπεριλαμβανόμενου του φύλου, δεν είναι πια διακριτές και απομονωμένες η μία από την άλλη. Τα στερεότυπα σχετικά με το αθώο, το υγιές, το ανθρώπινο και αντίστοιχα του θηλυκού και του αρσενικού εξελίσσονται, μέσα από την δυνατότητα εξέλιξης του ανθρώπινου. Το μετά- ανθρώπινο σώμα του cyborg, αποτελεί ένα σύνολο, όπου το ανθρώπινο, το τεχνητό και το ζωώδες συνυπάρχουν. Οι νέες δυνατότητες οδηγούν στο σώμα, το οποίο μπορεί να αποτελέσει « όχημα », το οποίο θα χρησιμεύσει στην αμφισβήτηση των παραδοσιακών προτύπων.Η πολιτική του cyborg απαιτεί να ξανά φανταστούμε τις κοινωνικές και πολιτικές πιθανότητες επικοινωνίας με ηλεκτρονικά μέσα, ώστε να κινητοποιήσουμε και να χρησιμοποιήσουμε τις δυνατότητες του κυβερνοχώρου (Jones,1997).
Τα χαρακτηριστικά των ατόμων σε αυτές τις περιπτώσεις δεν συνάγονται όπως στις πρόσωπο με πρόσωπο επαφές, γεγονός που αφήνει περιθώριο στον πειραματισμό σχετικά με τα όρια του σώματος.
Συνεπώς το παράδειγμα των κυβερνό -οργανισμών εκφράζει την αναδυόμενη έννοια του σώματος ως ένα πεδίο δυνατοτήτων, οι οποίες διαμορφώνονται μέσα σε μια συγκεκριμένη πραγματικότητα. Ο κυβερνοχώρος δεν είναι ανεξάρτητος από το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εμφανίζεται. Προσφέρει μια σειρά δυνατοτήτων, για την τροποποίηση του τρόπου που τα όρια και τα χαρακτηριστικά του σώματος γίνονται κατανοητά. Οι εναλλακτικές θεωρήσεις του εαυτού δεν παύουν να ακολουθούν τα καθιερωμένα πολιτισμικά πρότυπα. Το ανθρώπινο σώμα, αποτελεί φορέα της συγκεκριμένης κουλτούρας στην οποία εμφανίζεται και ερμηνεύεται. Με αυτήν την κουλτούρα βρίσκεται σε σχέση αμοιβαίου καθορισμού.
Το cyborg στην ταινία animation “ghost in the shell ”
Πολλές από τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, δείχνουν πως οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν την ύπαρξη μας στον κόσμο, μέσα από την περιγραφή της συνύπαρξης ανθρώπων και μηχανών , τοποθετημένων σε φανταστικά περιβάλλοντα ( Bukatham, 1993).
Το cyborg αποτυπώνεται καλλιτεχνικά σε ταινίες, και κείμενα. Σχετική είναι η ταινία animation, “Ghost in the Shell ” 1, του Oshii Mamoru's.
Η ταινία εκτυλίσσεται το έτος 2029. Στην Κοινωνία της Πληροφορίας οι άνθρωποι είναι απολύτως συνδεδεμένοι με, και εξαρτημένοι από, τα δίκτυα, στα οποία όμως τρομοκρατικές οργανώσεις έχουν καταφέρει να παρεισφρήσουν. Μια ομάδα cyborgs με εκπληκτικές δυνάμεις και δυνατότητα πρόσβασης σε κάθε δίκτυο του πλανήτη, σχηματίζεται για να επαναφέρει την τάξη.
Η έννοια του κυβερνό-οργανισμού χρησιμοποιείται σε αυτήν, για να περιγράψει την καθημερινή συνύπαρξη του ανθρώπου με την μηχανή, την ιατρικοποίηση του ανθρώπινου σώματος την προσομοίωση του ανθρώπινου εγκεφάλου με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης.
Τα έργα του κινούνται γύρω τις ηθικές και φιλοσοφικές παραμέτρους της ολοένα και αυξανόμενης επιρροής της τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή, καθώς επίσης και τις επιπτώσεις της ανάπτυξης της τεχνικής νοημοσύνης και των ηλεκτρονικών δικτύων στην ανθρώπινη ταυτότητα.
Η ιδέα βασίζεται στο δοκίμιο του Arthur Koestler, “ The Ghost in the Machine”. Η πρώτη ταινία εκτυλίσσεται στο έτος 2029, όπου άνθρωποι, ρομπότ και cyborgs συνυπάρχουν χωρίς να υπάρχει διάκριση μεταξύ τους. Τα cyborgs είναι μηχανικοί οργανισμοί που διατηρούν στοιχεία του ανθρώπινου εγκεφάλου στην κατασκευή τους.
Όσον αφορά τους ανθρώπους, οι εγκέφαλοι τους είναι καλωδιωμένοι σε συστήματα κυβερνητικής, οι σκέψεις τους αποτελούν κατά κάποιον τρόπο ήδη πληροφορίες σε ένα κοινό για όλους δίκτυο. Και στις δύο περιπτώσεις η τεχνολογία μεσολαβεί συνδέοντας σώμα και πνεύμα, φυσικό και τεχνητό.
Η παρείσφρηση της τεχνολογίας στο ανθρώπινο σώμα δεν αποτελεί δημιούργημα της φαντασίας, αλλά πρακτική ελέγχου και πειθαρχίας. Το ενδιαφέρον στην ταινία αυτή είναι ότι ο έλεγχος δεν περιορίζεται στο γονιδιακό υλικό των ανθρώπων, αλλά σε ένα ουσιαστικό συστατικό της ύπαρξης και της μοναδικότητας τους, την σκέψη.
Στον τρομακτικό αλλά και εξωραϊσμένο κόσμο των ταινιών, η δικτύωση της ανθρώπινης σκέψης, αποτελεί μια πρακτική που ωφελεί την κοινωνική ευρυθμία, την ομαλή ροή της πληροφορίας από και προς όλες τις κατευθύνσεις. Θυμίζει σε αυτό το σημείο ορισμένες ουτοπικές θέσεις για την κοινωνία της πληροφορίας που εμφανίστηκαν παράλληλα με την διάδοση του διαδικτύου.
Τα cyborgs αναλαμβάνουν την διατήρηση της τάξης ως αστυνομικά όργανα. Πρόκειται για ειδικά, κατά παραγγελία φτιαγμένα, σώματα που πολεμούν τους τρομοκράτες της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Η Kusanagi, σε συνεργασία με τον Bato, και ένα επιτελείο αστυνομικών και τεχνικών, προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις ενέργειες hacking που απειλούν την κοινωνική ευρυθμία.
Το ανθρώπινο στοιχείο τους είναι η ψυχή τους, την οποία περιγράφουν σαν ghost. Αυτό αποτελεί και την μόνη σύνδεση τους με τον άλλοτε ανθρώπινο εαυτό τους, την μνήμη τους. Τα σώματα τους για να ανταπεξέλθουν σε επικίνδυνες αποστολές είναι φτιαγμένα από τιτάνιο. Δεν πρόκειται για τα πραγματικά τους σώματα. Η όραση του Bato, για παράδειγμα, βασίζεται σε δύο τεχνητά μάτια, εμπλουτισμένα με λειτουργίες, όπως η εστίαση.
Το κεφάλι τους όμως περιλαμβάνει πραγματική εγκεφαλική ύλη. Οι διανοητικές τους δραστηριότητες, εμπλουτίζονται, μέσα από την δυνατότητα σύνδεσης σε διαφορετικά δίκτυα, για την παροχή συγκεκριμένων πληροφοριών.
Η Kusanagi περιγράφει σε μια σκηνή πως δομείται
η ταυτότητα του cyborg. Το κυβερνό-σώμα, προσφέρει ένα πρόσωπο και μια φωνή που διαφοροποιούν τα cyborg μεταξύ τους. Οι μνήμες από την προηγούμενη ζωή τους, αποτελούν το φάντασμα, το οποίο παρεμβαίνει μερικές φορές με την μορφή ομιλίας, μέσα στο τεχνητό σώμα. Πρόκειται για το μοναδικό τους στοιχείο, το οποίο δεν μπορεί να κατασκευαστεί τεχνητά. Αποτελεί επίσης τον οδηγό τους, ένα είδος ενστίκτου. Η σκέψη του καθενός βρίσκεται σε σύνδεση με το καθολικό δίκτυο δεδομένων, επεκτείνοντας το. Αυτό το δίκτυο αποτελεί και τα όρια της σκέψης τους.Όσον αφορά τα τεχνό-σώματα, οι λειτουργίες τους είναι διευρυμένες και εμπλουτισμένες. Διαθέτουν μεταβολικό έλεγχο, ενισχυμένη αντίληψη, βελτιωμένα αντανακλαστικά και ενισχυμένη μυϊκή δύναμη. Η αυξημένη ταχύτητα και ικανότητα τους όμως, χρειάζεται συνεχώς υψηλόβαθμη συντήρηση. Παρά την ανθρώπινη τους υπόσταση, αποτελούν δηλαδή ένα είδος στρατιωτικών μηχανών. Για αυτό και το σώμα περιγράφεται ως κελί (shell).
Επιμέλεια Εργασίας - Παρουσίασης Θεοδωρίδη Άννα
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Κοινωνικών και Πολιτικών ΕπιστημώνΤμήμα Ψυχολογίας Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών
Δυνητικές Κοινότητες: Κοινωνιο-Ψυχολογικές Προσεγγίσεις και Τεχνικές Εφαρμογές
Εργασία για το μάθημα Δυνητική-ος «Άλλη-ος»: Το Δυνητικό Σώμα
Υπεύθυνος διδασκαλίας Επικ. Καθηγητής Γεώργιος Αλεξιάς
Γ’ Εξάμηνο Σπουδών Ακαδημαϊκό Έτος 2007-2008
Τίτλος εργασίας: Νέες Μορφές Σωματοποίησης. Το cyborg στην ταινία “Ghost in the shell”
