δύο όψεις της λεσβιακής παρουσίας στην Ελλάδα
[διαφάνεια 9: φωτό] Στο ελληνικό παράδειγμα οι «καινούργιες»
ιστορίες για το φύλο και τη σεξουαλικότητα συγκροτούνται στα πλαίσια μιας κοινωνίας που εξακολουθεί να θέτει σε περίοπτη θέση το γάμο και τη μητρότητα. Ωστόσο, μέσα από τις αφηγήσεις των γυναικών για τις σχέσεις τους, την ερωτική επιθυμία και τον τρόπο που αυτοπροσδιορίζονται αναδύεται μια σύνθετη εικόνα για τους τρόπους με τους οποίους καλούνται να είναι κόρες, μερικές φορές και μητέρες, ερωτικές σύντροφοι, φίλες, συνάδελφοι.Σε ένα κείμενό της η Χριστίνα Βλαχούτσικου επισημαίνει ότι «όταν κοιτάξει κανείς τη δράση των υποκειμένων, διαπιστώνει ότι πράγματι, στις κανονικότητες της καθημερινής ζωής, δεν διαπραγματευόμαστε (κατά κανόνα τουλάχιστον) τους πυρήνες των πολιτισμικών κατατάξεων. Ο διαχωρισμός, λόγου χάρη, γυναίκες-άντρες σπάνια τίθεται εν αμφιβόλω. Εκείνο, αντίθετα, που υπόκειται σε διαπραγμάτευση είναι το που ακριβώς μπαίνουν οι διαχωριστικές γραμμές». (2000: 176). Με τρόπο ανάλογο, οι γυναίκες τις οποίες συνάντησα επανα-διαπραγματεύονται τα όρια που θέτουν κυρίαρχες εννοιολογήσεις του φύλου. Μέσα από τις αφηγήσεις τους οι γυναίκες τονίζουν το δικαίωμά τους να αγαπούν αυτές που θέλουν, να ζουν τη ζωή τους με τον τρόπο που επέλεξαν, να αναγνωρίζονται ως ολοκληρωμένα υποκείμενα και να μη γίνονται αντιληπτές ως άτομα «συναισθηματικά ανώριμα», «που διανύουν μια μεταβατική κατάσταση», «που δεν έχουν γνωρίσει ακόμα τον κατάλληλο». Ακόμα και αν αυτές οι περιστασιακές και μεμονωμένες αφηγήσεις γύρω από την επιθυμία, τη σεξουαλικότητα, και τους έμφυλους προσδιορισμούς δεν έχουν κατορθώσει ακόμα να αντικαταστήσουν πιο «παραδοσιακές» ιστορίες για το φύλο και τη σεξουαλικότητα, φέρουν ωστόσο μέσα τους στοιχεία αλλαγής. στο βαθμό που οι θέσεις και οι αντιλήψεις μας για αυτά τα θέματα επαναπροσδιορίζονται διαρκώς, χρόνο με το χρόνο μέσα από τις «σαρκικές επαφές της καθημερινής ζωής» (Weeks 2000: 245), και υπογραμμίζουν τη σημασία της επιθυμίας στη διαπραγμάτευση των σχέσεων.
Με άλλα λόγια, η ορατή απουσία ενός πολυπληθούς λεσβιακού κινήματος στην Ελλάδα, τουλάχιστον μέχρι τα πρώτα χρόνια του 21ου αι., δε συνεπάγεται την έλλειψη φαντασίας στο να γίνεσαι ορατή με τρόπο αόρατο, απροσδιόριστο, αμφίσημο. * Ε Αν κάτι έχει να μας διδάξει το ανθρωπολογικό παράδειγμα είναι ότι κάθε πολιτισμικό πλαίσιο είναι διαφορετικό και το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να το μελετήσουμε συστηματικά και προσεκτικά. Μακριά από εξελικτικές ιδέες που βλέπουν τα λεσβιακά, γκέϊ,, αμφι, τρανς και queer κινήματα να περνούν από τα ίδια στάδια με μπροστάρη τις ΗΠΑ και τις χώρες της βόρειας Ευρώπης το ενδιαφέρον για το «εδώ και τώρα» αναδεικνύει σημαντικές κινήσεις, στάσεις, ιδέες και πρακτικές τόσο εντός όσο και εκτός κινημάτων, ταυτοτήτων και κοινοτήτων.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Βλαχούτσικου Βλαχούτσικου, Χριστίνα. 2000. «Περί κατανάλωσης, ορίων και πολιτικής ή: διαμέρισμα με νοίκι και τα δύο συνολάκια. Στο: Καυταντζόγλου, Ρωξάνη & Πετρονώτη, Μαρίνα (επιμ.), Όρια και Περιθώρια: Εντάξεις και Αποκλεισμοί. Αθήνα: ΕΚΚΕ.
Butler, Judith. 1991. “Imitation and Gender Subordination”. In inside/out: Lesbian Theories, Gay Theories, ed. Dianna Fuss. New York: Routledge. Reprinted in The Lesbian and Gay Studies Reader (1993), eds. H. Abelove, M.A. Barale, and D.M. Halperin, 307-320. New York: Routledge [μτφ. στα ελληνικά «Από-μίμηση και έμφυλη ανυπακοή» στο Κώστας Γιαννακόπουλος (επιμ.) Σεξουαλικότητα. Θεωρίες και Πολιτικές της Ανθρωπολογίας, 219-258. Αθήνα: Εκδ. Αλεξάνδρεια]
De Lauretis, Teresa. 1988. “Sexual Indifference and Lesbian Representation”. In Theatre Journal 40. Reprinted in The Lesbian and Gay Studies Reader (1993), eds. H. Abelove, M.A. Barale, and D.M. Halperin, 141-158. New York: Routledge.
Καντσά, Βενετία 1994 «Γυναικεία ομοφυλοφιλία και ελληνική εθνογραφία. Το χρονικό μιας απουσίας». Εργασία εξαμήνου, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
- 1995 «Δυνάμει φίλες, δυνάμει ερωμένες. Συναντήσεις γυναικών στην Ερεσό Λέσβου». Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία. Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
- 1995/96 «Η Λάβρυς: Μια Συνοπτική Παρουσίαση ενός Ελληνικού Λεσβιακού Περιοδικού». Στο Δίνη. Φεμινιστικό Περιοδικό, 8: 73-95
- 2006 «Οικογενειακές Υποθέσεις. Μητρότητα και ομόφυλες ερωτικές σχέσεις» Στο Ευθύμιος Παπαταξιάρχης (επιμ.) Περιπέτειες της ετερότητας. Η παραγωγή της πολιτισμικής διαφοράς στη σημερινή Ελλάδα, Αθήνα, εκδ. Αλεξάνδρεια, σελ. 355-381
- 2007α «Σχέσεις οικογενειακές, σχέσεις ομόφυλες. Διευρύνσεις και επανασημασιοδοτήσεις της οικογένειας». Στο Νίκος Χατζητρύφων και Θεανώ Παπαζήση (επιμ.) Το φύλο και η συμπεριφορά του, Θεσσαλονίκη, εκδ. Επίκεντρο, σελ. 143-160
- 2007β «Γαμήλιες διεκδικήσεις: Ορατές πολιτικές, αθέατες παραδοχές» Ανακοίνωση στα πλαίσια του διεθνούς συμποσίου Αναθεωρήσεις του πολιτικού. Ανθρωπολογική και ιστορική έρευνα στην ελληνική κοινωνία, Μυτιλήνη, 8-11 Νοεμβρίου.
Kantsa Venetia 2001 «Daughters Who Do Not Speak, Mothers Who Do Not Listen. Erotic Relationships Among Women in Contemporary Greece». Διδακτορική Διατριβή στο Τμήμα Ανθρωπολογίας, London School of Economics and Political Science, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
Krieger, Susan 1982. “Review Essay: Lesbian Identity and Community: Recent Social Science Literature”. In Signs 8 (1): 91-108.
- 1983. The Mirror Dance. Identity in a Women’s Community. Temple University Press: Philadelphia
Loizos, Peter and Evthymios Papataxiarchis. 1991b. “Gender, Sexuality and the Person in Greek Culture”. In Contested Identities: Gender and Kinship in Modern Greece, eds. Peter Loizos and Evtymios Papataxiarchis, 221-234. Princeton: Princeton University Press.
Moraga, Cherrie, και Gloria Anzaldúa (επιμ.). 1981. This Bridge Called my Back: Writings by Radical Women of Color. Watertown, Massachusets: Persephone.
Μπόμπολου, Λιλίκα 2008 Φεμινισμός εσωτερικού χώρου. Ιστορίες γυναικών. Χρονικό μιας πορείας στο φεμινιστικό κίνημα (1979-2005) σε επιμέλεια Άννας Μιχοπούλου. Αθήνα: Εκδ. Κουκκίδα.
Phelan, Shane. 1993. “(Be) Coming Out: Lesbian Identity and Politics”. In Signs 18 (4): 765-790.
Weeks, Jeffrey. 2000. Making Sexual History. Cambridge: Polity Press.
Weston Kath. 1991. Families We Choose. Lesbians, Gay, Kinship. New York: Columbia University Press.
Εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν στην παρουσίαση
Διαφάνεια 4: Εικόνα από το διαδίκτυο
Διαφάνεια 6: Επεξεργασία εξωφύλλου της Μαντάμ Γκου
Διαφάνεια 7: Flyer των Cyberdykes στα μέσα της δεκαετίας του 1990
Διαφάνεια 8: Επεξεργασία εικόνας από φυλλάδιο της Λεσβιακής Ομάδας τη δεκαετία του 1980
Διαφάνεια 9: επεξεργασία φωτογραφίας δημοσιευμένη στο Uncovered City
Το κείμενο είναι της βενετίας καντσά, καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και διαβάστηκε στην Επιστημονική Ημερίδα: «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα», που οργάνωσε η Athens Pride στις 9.5.09 στo Πάντειο πανεπιστήμιο.
Τα γράμματα με τους αστερίσκους είναι δικά μας.
*Ε Δεν γινόταν και δεν γίνεται λόγος για τις λεσβίες, ακόμη σήμερα μιλούν τα ΜΜΕ, κόμματα, επιστήμη και οι ετερό για ομοφυλόφιλους, ομοφοβία, τρανσφοβία, για γκέι πράιντ και για ακτιβιστές που συμμετέχουν ή/και διοργανώνουν δράσεις. Άρα γραπτά τεκμήρια είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν, πέρα από την σεξιστική διάκριση ενδυναμώνει την μη ορτατότητα των λεσβιών.
Αναζητήστε την λέξη λεσβία στην ηλεκτρονική εφημερίδα Ελευθεροτυπία και θα σας παραπέμψει στον όρο "λεσβιακή". Αναζητήστε σε άλλες εφημερίδες την λέξη λεσβία και θα δείτε πως τα αποτελέσματα είναι πολύ λιγότερα από εκείνα της λέξης ομοφυλόφιλη. Στην λέξη ομοφυλόφιλος επίσης σπάνια θα βρείτε να αναφέρονται και οι λεσβίες Ευαγγελία Βλάμη
