Η καταδίκη για μια εγκληματική πράξη συνεπάγεται
την ποινή που η Δικαιοσύνη κρίνει κατάλληλη. Μια ποινή με αρχή και τέλος. Όμως οι διαρκείς διακρίσεις κατά πρώην κρατουμένων αποτελούν de facto ισόβια ποινή. Στην πράξη οι διακρίσεις γίνονται βαρύτερες όταν αφορούν ανηλίκες-ους, την πιο ευάλωτη κατηγορία κρατουμένων. “Τα παιδιά κρατούμενες-οι δεν έχουν προσδοκίες. Δεν περιμένουν να γυρίσουν σε μια κοινωνία όπου πραγματικά θα έχουν θέση και ελπίδα” (Γ. Μόσχος, Συνήγορος του Παιδιού). Πολλοί παράγοντες συντελούν στην αποτυχία επανένταξης: έλλειψη επιμελητριών-ων ανηλίκων, μη εφαρμογή ορισμένων αναμορφωτικών μέτρων (ελάχιστες οι αποφάσεις για παροχή κοινωφελούς εργασίας), υπερβολική καταφυγή στη “λύση” της φυλάκισης. Όμως “η σύλληψη, κράτηση ή φυλάκιση ενός παιδιού πρέπει να είναι σύμφωνη με τον νόμο, να μην αποτελεί παρά ένα έσχατο μέτρο και να είναι της μικρότερης δυνατής χρονικής διάρκειας” (Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού). Άλλωστε, η νεανική συμπεριφορά που αποκλίνει από κοινωνικούς κανόνες και αξίες συνιστά συχνά μέρος της διαδικασίας ωρίμασης. Η συμπεριφορά αυτή τείνει, στις πλείστες περιπτώσεις, να εξαλείφεται χωρίς καμία εξωτερική παρέμβαση με τη μετάβαση στην ώριμη ενηλικότητα.Το βεβαρημένο ποινικό μητρώο είναι από τους κυριότερους παράγοντες διαρκούς αποκλεισμού. Εργαζόμενες-οι σε καταστήματα κράτησης ανηλίκων δυσκολεύονται να πείσουν τα παιδιά να ενταχθούν στην εκπαίδευση: η φοίτηση φαντάζει άσκοπη αφού δεν θα μπορούν να εργαστούν (εξαιτίας, μεταξύ άλλων, του ποινικού τους μητρώου). Μεταξύ 1993-2000 οι τέσσερις στις πέντε πρώην κρατούμενες-ους ανηλίκες-ους οδηγήθηκαν κάποια στιγμή πάλι στις φυλακές. Μία-ένας στις-στους τέσσερις πιθανολόγησε τη διάπραξη νέων εγκλημάτων εφόσον βιώσει ματαίωση των προσπαθειών για κοινωνική επανένταξη. Και διεθνώς όμως αποδεικνύεται η άμεση σχέση μεταξύ βεβαρημένου ποινικού μητρώου και μη πρόσβασης στην αγορά εργασίας, η οποία συνήθως οδηγεί στην υποτροπή. Έρευνες στην Αυστραλία έδειξαν ότι είναι λιγότερο πιθανό να βρουν δουλειά πρώην κρατούμενες-οι παρά άτομα με χρόνιες ασθένειες, αναπηρίες ή επικοινωνιακές δυσκολίες. Στη Βρετανία το 60% των πρώην κρατουμένων μένουν άνεργες-οι λόγω ποινικού μητρώου, μολονότι η εργασία μπορεί να μειώσει την υποτροπή έως 50%.
Με βάση τα παραπάνω, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα της-του Ανθρώπου ΕΕΔΑ προτείνει να αναμορφωθεί πλήρως το ποινικό μητρώο ανηλίκων στην κατεύθυνση του μέγιστου περιορισμού της χρήσης του. Οι μεγάλες προθεσμίες (5 ή 8 έτη) για την καταστροφή δελτίων ποινικού μητρώου που αφορούν εγκλεισμό ανηλίκου και η πληθώρα αρχών και προσώπων που έχουν πρόσβαση στο ποινικό μητρώο ευνοούν τον στιγματισμό και δυσχεραίνουν την κοινωνική επανένταξη. Ανάλογες ρυθμίσεις προτείνονται και για τους νεαρές-ους ενηλίκες-ους, τις οποίες-ους η-ο νομοθέτης δεν θεωρεί πλήρως ώριμες-ους. Μια νέα ρύθμιση για το ποινικό μητρώο δεν πρέπει βέβαια να βλάπτει τη δημόσια ασφάλεια. Η πολιτεία μπορεί να ορίσει με εξαιρετική φειδώ και προσοχή συγκεκριμένα σοβαρά αδικήματα που θα καταχωρούνται στο ποινικό μητρώο γενικής χρήσης.
Συχνά οι προτάσεις φορέων προστασίας των δικαιωμάτων της-του ανθρώπου θεωρείται πως παραβλέπουν την κοινωνική πραγματικότητα, κινούμενες στη σφαίρα του ιδεατού. Ενίοτε δικαιολογημένη η μομφή, συχνότερα όχι. Πάντως, στην περίπτωση συγκεκριμένων, τεκμηριωμένων και εφικτών προτάσεων με ευεργετικά αποτελέσματα, όπως η συγκεκριμένη, θα πρέπει να είναι εξίσου τεκμηριωμένη η ενδεχόμενη μη υιοθέτησή τους από την πολιτεία.
Το άρθρο το βρήκαμε στην εφημερίδα Τα Νέα-Επιφυλλίδα στις 16.3.09 γραμμένο από τον Κωστή Παπαϊωάννου http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4507258
Ο Κωστής Παπαϊωάννου είναι πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα της-του Ανθρώπου
