Παρά το γεγονός ότι για το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μπορεί να είναι “συγκριτικά νεοφερμένες”, υποθέσεις που αφορούν παρόμοια ζητήματα έχουν φτάσει στο Στρασβούργο. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, το Δικαστήριο αποφάσισε, σε πολλές υποθέσεις κατά της Γερμανίας: Obst, Schuth, Siebenhaar και, πιο πρόσφατα, στις Baudler, Reuter και Müller. Σε αυτές τις υποθέσεις, οι αιτούσες με διάφορους ρόλους (συμπεριλαμβανομένων, μιας μουσικού εκκλησιαστικού οργάνου, μιας δασκάλας και θρησκευτικών υπουργίνων) σε διαφορετικές εκκλησίες έχουν εκφράσει παράπονα για παραβιάσεις του δικαιώματός τις στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, της θρησκευτικής ελευθερίας, καθώς και της πρόσβασης στα δικαστήρια.
Πώς προσσέγισε το Ανώτατο Δικαστήριο των Ην. Πολιτειών την αντιπαράθεση Hosanna-Tabor; Και, με ποιους τρόπους ασχολήθηκε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με παρόμοια θέματα; Σε αυτή την ανάρτηση, θα εξετάσουμε εν συντομία αυτές τις ερωτήσεις.
Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ στην υπόθεση Hosanna-Tabor
Η Cheryl Perich ήταν δασκάλα στην Hosanna-Tabor Ευαγγελική Λουθηρανική Σχολή. Μετά την επιστροφή της από την άδεια αναπηρίας (είχε αναπτύξει η ναρκοληψία), ανακάλυψε ότι το σχολείο ήθελε την παραίτησή της. Η Perich αρνήθηκε να παραιτηθεί και απείλησε με μήνυση. Στο τέλος, η σχολή την απέλυσε, με το επιχείρημα ότι οι πιστές στην εκκλησία πρέπει να επιλύουν τις διαφορές τις εσωτερικά. Η Perich άσκησε αγωγή, ισχυριζόμενη πως είχε απολυθεί κατά παράβαση του Νόμου Αναπηρίας των Ην. Πολιτειών.
Το ζήτημα ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ην. Πολιτειών ήταν κατά πόσον η Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος των Ην. Πολιτειών αποκλείει τις διακρίσεις στην εργασία, όταν η εργοδοσία είναι μια θρησκευτική ομάδα και η εργαζόμενη είναι μία από τις (θρησκευτικές) υπουργίνες της. Το πρώτο ερώτημα που, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ην. Πολιτειών απηύθυνε ήταν αν υπήρχε μια “εξαίρεση (θρησκευτικών) υπουργίνων" – όπως τα Εφετεία έχουν αναγνωρίσει τις τελευταίες 40 χρονιές - που εδράζεται στην Πρώτη Τροπολογία. Το δεύτερο ερώτημα ήταν κατά πόσον η εξαίρεση εφαρμόζεται στην συγκεκριμένη υπόθεση. Η απάντηση και στις δύο ερωτήσεις ήταν «ναι».
Στην ουσία, η «εξαίρεση (θρησκευτικών) υπουργίνων», όπως αναπτύχθηκε από το Εφετείο των Ην. Πολιτειών, αποκλείει την εφαρμογή των απαιτήσεων της νομοθεσίας των ατομικών δικαιωμάτων όσον αφορά τις εργασιακές σχέσεις μεταξύ μιας θρησκευτικής ένωσης και των (θρησκευτικών) υπουργίνων της. Στη υπόθεση Hosanna-Tabor, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ην. Πολιτειών αναγνωρίζει, για πρώτη φορά, ότι υπάρχει μια τέτοια εξαίρεση. Με την επιβολή μιας ανεπιθύμητης υπουργίνας σε μια εκκλησία, το Δικαστήριο υποστηρίζει, πως το κράτος παραβιάζει τόσο την Ίδρυση όσο και την Ελεύθερη Άσκηση Διατάξεων της Πρώτης Τροπολογίας. Η τελευταία εξασφαλίζει πως “η κυβέρνση εμποδίζεται να διορίσει (θρησκευτικές) υπουργίνες;" η τελευταία "παρεμποδίζει την ελευθερία των θρησκευτικών ομάδων να επιλέγουν τις δικές τις". Το Ανώτατο Δικαστήριο των Ην.Πολιτειών εξασφαλίζει, εντούτοις, για να περιορίσει την εμβέλεια της εξαίρεσης (θρησκευτικών) υπουργίνων σε δίκες των εργασιακών διακρίσεων: “Δεν εκφράζουμε γνώμη για άλλους αποκλεισμούς εξαιρέσεων κάθε μορφών δίκης (που αντλούνται από παραβιάσεις δικαίου από κάποια εναγόμενη)..."
Το δυσκολότερο κομμάτι είναι ίσως το πεδίο εφαρμογής της εξαίρεσης (θρησκευτικών) υπουργίνων. Όπως λέει ο Stanley Fish σε αναρτησή του σχολιάζοντας την Hosanna-Tabor, "η ερώτηση που σύντομα ανακύπτει όσον αφορά τα όρια: πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η παράταση εξαίρεσης (θρησκευτικών) υπουργίνων;" Ποιάν αφορά, - ρωτά ο Fish – η ισχύουσα εξαίρεση (θρησκευτικών) υπουργίνων; Και ποιά - ρωτά περαιτέρω - ορίζει την γραμμή διάκρισης μεταξύ εκείνων των εργαζομένων που εκτελούν στις θρησκευτικές οργανώσεις "βασικές δραστηριότητες" από εκείνων που παίζουν "υποστηρικτικό ρόλο;". Είναι το κράτος ή οι θρησκευτικές ενώσεις; Η Ιρδυτική Ρήτρα καθιστά την όλη υπόθεση ιδιαίτερα δύσκολη: κατά πόσο είναι δυνατόν τα δικαστήρια των Ην. Πολιτειών να αποφασίσουν κατά πόσο μία εργαζόμενη μπορεί να χαρακτηριστεί ως (θρησκευτική) υπουργίνα χωρίς να εμπλέκεται σε δογματικά θέματα; Ο Δικαστής Tomas, που συμφωνεί με την υπόθεση Hosanna-Tabor, πιστεύει ότι το ζήτημα "είναι η ίδια η θρησκευτική φύση" και προτείνει την δικαιούμενη αναβολή σε μια "καλή τη πίστει κατανόηση της θρησκευτικής οργάνωσης τού ποια είναι κατάλληλη να θεωρηθεί (θρησκευτική) υπουργίνα της".
Ταυτόχρονα, αν η κατηγοριοποίηση των (θρησκευτικών) «υπουργίνων» ορίζεται κατά τρόπο που να αφήνει σημαντικά περιθώρια σε θρησκευτικές ενώσεις, μπορεί να υπάρχει κίνδυνος να αποκλείσουν μια ευρεία κατηγορία προσώπων από την προστασία έναντι των εργασιακών διακρίσεων. Σχολιάζοντας την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ην. Πολιτειών, ο Jack Balkin υποστηρίζει στο blog του: "Ένας πιο κατηγορηματικός κανόνας που εξαιρεί τις εργασιακές αποφάσεις από το δικαστικό έλεγχο, η στενότερη η κατηγοριοποίηση των (θρησκευτικών) “υπουργίνων” θα πρέπει να υπάρξει ώστε να αποφευχθεί η πρόδηλη αδικία". Τι είναι προτιμότερο, πώς να καθοριστεί η κατηγοριοοποίηση των (θρησκευτικών) «υπουργίνων» σε έναν κόσμο με μια ευρεία ποικιλία θρησκευτικών ρόλων σε διαφορετικές θρησκείες; Στην σύμφωνη γνώμη του, ο Δικαστής Thomas προειδοποιεί ότι διαμορφώνοντας έναν ορισμό της (θρησκευτικής) "υπουργίνας" μέσω μίας "δοκιμασίας-τέστ λαμπρής γραμμής" διακινδυνεύεται να τεθουν "σε μειονεκτική θέση οι θρησκευτικές ομάδες των οποίων οι πεποιθήσεις, οι πρακτικές, και η συμμετοχή είναι εκτός από την «κυρίαρχη» ... "
Τέλος, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ην. Πολιτειών ανακοίνωσε ότι θα μείνει μακριά από τη θέσπιση μιας "άκαμπτης φόρμουλας" καθορισμού πότε κάποια χαρακτηρίζεται ως (θρησκευτική) υπουργίνα. Ήταν αρκετό για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Perich έκανε, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών της εργασίας της (στους παράγοντες περιλαμβάνονται: "ο επίσημος τίτλος ... από την Εκκλησία, η ουσία που αντανακλάται σε αυτόν τον τίτλο, η χρήση του τίτλου αυτού από την ίδια, καθώς και των σημαντικών θρησκευτικών λειτουργιών, τραγουδούσε στην Εκκλησία"). Όπως μπορεί να είναι σαφές μέχρι τώρα, η όλη φασαρία γύρω από το ποιά είναι στην πραγματικότητα μια (θρησκευτική) υπουργίνα δεν είναι καθόλου ασήμαντη: αν ένα πρόσωπο μπορεί να χαρακτηριστεί ως (θρησκευτική) υπουργίνα, κατά την έννοια της εξαίρεσης, η Πρώτη Τροποποίηση απαιτεί την απόρριψη της αγωγής εργασιακών διακρίσεων κατά της θρησκευτικής εργοδοσίας. Μία νομική σχολιάστρια έχει ζητήσει από το Ανώτατο Δικαστήριο των Ην. Πολιτειών μια έκδοση της εξαίρεσης (θρησκευτικών) υπουργίνων την "απόλυτη" εξαίρεση των (θρησκευτικών) υπουργίνων, καθώς αποφεύγει “κάθε απόπειρα εξισορρόπησης".
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις υποθέσεις Obst, Schuth, και Siebenhaar
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, από την άλλη πλευρά, αξίωσε από τα εθνικά δικαστήρια την εξισορρόπηση των δικαιωμάτων των δύο μερών, λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαιτερότητα της θέσης. Σε ένα πρόσφατο άρθρο με τίτλο «Θρησκευτική Ελευθερία και Εργατικό Δίκαιο: Μια σύγκριση της νομολογίας των Ην. Πολιτειών και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων”, η υπόθεση Carolyn Evans και Anna Hood τόνισε ότι η προσέγγιση αυτή, κατά το ΕΔΑΔ φαίνεται να είναι σε εξέλιξη “στην οποία τα κατώτερα δικαστήρια πρέπει να διασφαλίζουν ότι η εύλογη προσοχή έχει δοθεί σε όλα τα σχετικά συμφέροντα”(σελ. 26).
Στην υπόθεση Obst, Schuth, και Siebenhaar το Δικαστήριο πράγματι σιγουρεύτηκε πως όλοι οι σχετικοί παράγοντες ελήφθησαν υπόψη και ότι η απαιτούμενη η προσεκτική στάθμιση των εμπλεκομένων συμφερόντων έχει διεξαχθεί (δείτε επίσης την ανάρτηση για την υπόθεση Saila). Αυτό εξηγεί τις διαφορετικές αποφάσεις στις τρεις υποθέσεις. Παρόλο που το Δικαστήριο δεν διαπιστώνει παραβίαση στην υπόθεση Obst και Siebenhaar, το έπραξε στην υπόθεση Schuth. Το Δικαστήριο πίστευε ότι τα γερμανικά δικαστήρια έκαναν μια καλή δουλειά στο να επιτευχθεί δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων στην υπόθεση Obst (σεβασμός της ιδιωτικής ζωής) και στην Siebenhaar (θρησκευτική ελευθερία), από τη μία πλευρά, και τα δικαιώματα των αντίστοιχων εκκλησιών, από την άλλη.
Στην υπόθεση Schuth, όμως, το Δικαστήριο θεώρησε ότι τα γερμανικά δικαστήρια παρέβλεψαν μια σειρά παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της de facto της οικογενειακής ζωής του προσφεύγοντος και οι περιορισμένες ευκαιρίες του να βρει άλλη εργασία. Όπως η υπόθεση Evans and Hood εξηγεί, στην υπόθεση Schuth "η προσφεύγουσα πέτυχε όχι επειδή η έκβαση των υποθέσεων ήταν απαράδεκτη, αλλά εξαιτίας μιας αποτυχίας εκ μέρους των γερμανικών δικαστηρίων να ασχοληθούν με τα επιχειρήματα της προσφεύγουσας”. Αυτό, υπογραμίζεται στην υπόθεση Evans και Hood, μπορεί να κάνει τα πράγματα ιδιαίτερα απρόβλεπτα για τα εμπλεκόμενα μέρη, "καθώς πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς τα δικαστήρια θα ζυγίσουν μια σειρά πολύπλοκων παραγόντων".
Εν ολίγοις, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ην. Πολιτειών, από τη μία πλευρά, φαίνεται να έχει περάσει περισσότερο σε μια προσέγγιση κατογηροποιήσης: «Όταν μία (θρησκευτική) υπουργίνα που έχει απολυθεί μηνύει την εκκλησία της αντλείται από ότι η καταγγελία-μήνυσή της ήταν βάσει διάκρισης, η Πρώτη Τροπολογία έχει εξουδετερώσει την ισορροπία μας”. Το ΕΔΑΔ, από την άλλη πλευρά, παραμένει συνδεδεμένο με την "ad hoc εξισορρόπηση", δημιουργώντας λιγότερο προβλέψιμο (όπως υπογραμίζεται στην υπόθεση Evans και Hood ), αλλά με μεγαλύτερη ευελιξία (δεν είναι πως επειδή κάποια είναι (θρησκευτική) υπουργίνα μπορεί αυτόματα να απολυθεί χωρίς συνέπειες). Σε κάθε περίπτωση, οι υποθέσεις που φέρονται ενώπιον των δικαστηρίων και οι δύο δείχνουν κάτι μάλλον προφανές: τη μεγάλη πολυπλοκότητα που αντιμετωπίζουν τα δικαστήρια στην απόδοση δικαιοσύνης σε αυτό το είδος των υποθέσεων. Οι εντάσεις και τα διλήμματα που ανακύπτουν δεν είναι καθόλου νέες. Φαίνεται, όμως, πως θα γίνουν όλο και πιο πιεστικές.
Την είδηση την βρήκαμε στις 2.2.12 και την μεταφράσαμε από την strasbourgobservers.com γραμμένη από την Lourdes Peroni στην http://strasbourgobservers.com/2012/02/02/u-s-supreme-court-and-ecthr-conflicts-between-religious-autonomy-and-other-fundamental-rights/
