Πρόσφατη κοινωνική έρευνα που διενεργήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατέδειξε ότι οι Ελληνίδες και οι Eλληνες κρατάμε τα σκήπτρα στη δυσπιστία, τόσο απέναντι στους θεσμούς (πολιτική, ελληνικό και ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, αστυνομία, νόμους) όσο και απέναντι στις συμπολίτισες-ες μας. Αν το σκεφτεί καμιά, αυτή η βαθιά ριζωμένη δυσπιστία είναι μια ομπρέλα όλων των κακοδαιμονιών της πολιτικής μας ζωής και μια τορπίλη στα θεμέλια της κοινωνικής συνοχής.
Σε θεσμικό επίπεδο: ελάχιστες-οι πιστεύουμε ότι ο νόμος θα τηρηθεί και έτσι εύκολα τον καταπατούμε ή ότι οι πολιτικίνες-οι μπορούν να σκεφτούν το κοινό καλό κι έτσι ψηφίζουμε με κριτήριο το καλύτερο ρουσφέτι. Φοροδιαφεύγουμε με τη βολική δικαιολογία ότι το δημόσιο χρήμα διασπαθίζεται. Οι πολλές-οι εξαγοράζουμε την ανοχή των λίγων που διαθέτουν την πολιτική και οικονομική εξουσία απέναντι στις μικροαπατεωνιές μας, παρέχοντας την ανοχή μας στις δικές τις-τους μεγάλες απατεωνιές.
Σε κοινωνικό επίπεδο: είμαστε πεπεισμένες-οι ότι η έμπορος θα μας πουλήσει τη χειρότερη ποιότητα στην υψηλότερη τιμή και η επαγγελματίας θα αφήσει τη δουλειά μας μισή, ότι η δημόσια υπάλληλος θα μας καθυστερήσει όσο μπορεί και ότι η ιδιωτική θα μας μιλήσει με αγένεια. Και άρα τις δικαιολογούμε ή φερόμαστε ανάλογα η καθεμία στο πόστο της, κατηγορώντας πάντα τις άλλες-ους και ποτέ την σταθερά αναμάρτητη εαυτή μας.
Πώς σπάει αυτός ο φαύλος κύκλος; Μόνο μέσω ανάληψης της προσωπικής και συλλογικής μας ευθύνης. Ας σκεφτούμε ότι κανένας θεσμός δεν μπορεί να φέρει αποτελέσματα χωρίς τις ανθρώπους που τον υπηρετούν με ακεραιότητα. Και, αντιστρόφως, ότι καμία άνθρωπος δεν μπορεί να πετύχει κάτι εκτός λειτουργικών θεσμών. Εμπιστοσύνη στους θεσμούς σημαίνει αναγνώριση ότι αυτοί σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να υπηρετούν το κοινό όφελος. Αν αυτό δεν ισχύει, μια λύση είναι να τους ξεχαρβαλώσουμε και μια άλλη να τους αλλάξουμε. Σε μια δημοκρατική Πολιτεία το δεύτερο είναι εφικτό και προτιμητέο. Το να στρεφόμαστε κατά των θεσμών συλλήβδην, της Βουλής, της πολιτικής, των νόμων, μόνον τις εκτός νομιμότητας και δημοκρατικής νομιμοποίησης ισχυρές-ους ευνοεί.
Η εμπιστοσύνη στις ανθρώπους πρώτα εμπνέεται και μετά αξιώνεται. Αυτό είναι το καθημερινό στοίχημα: να εμπνεύσουμε εμπιστοσύνη η μία στην άλλη-ο. Και αντιστοίχως, να προσδοκούμε και να απαιτούμε από την άλλη -από την-τον πρωθυπουργό και τις υπουργούς, από την προϊσταμένη και την επιχειρηματία μέχρι την πλανόδια πωλήτρια και την ασκούμενη δημόσια υπάλληλο- να ανταποκριθεί με αξιοπιστία στα καθήκοντα που συνεπάγεται ο θεσμός που υπηρετεί. Παράλληλα να αξιολογούμε την καθεμία χωριστά, το έργο και την ποιότητά της και να επιμερίζουμε ευθύνες κατ’ αναλογία με την εξουσία της καθεμιάς, πέρα από απαξιωτικές γενικεύσεις που ευνοούν πάντα τις χειρότερες, γιατί τις δικαιώνουν, εμφανίζοντας τη συμπεριφορά τις ως αυτονόητη και απαξιώνοντας όσες-ους προσπαθούν. Ν’ αγαπάμε την ευθύνη. Να λέμε «εγώ μονάχη μου έχω χρέος να σώσω τη Γη. Αν δεν σωθεί, εγώ φταίω» (Καζαντζάκης, Ασκητική).
Το άρθρο το βρήκαμε στις 25.6.10 στην εφημερίδα Έθνος, γραμμένο από τη Λίνα Παπαδοπούλου, Επίκουρη καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στο τμήμα Νομικής του ΑΠΘ στην http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11374&subid=2&pubid=17412948
