Στο νέο της μυθιστόρημα η Αντζελα Δημητρακάκη δίνει φωνή σε μια λεσβία και παρακολουθεί τη διαδρομή της προς την αυτογνωσία. Η γυναικεία ομοφυλοφιλία ελάχιστες φορές απασχόλησε την ελληνική λογοτεχνία ώς τώρα.
Αν εξαιρέσουμε το ρομάντζο «Η ερωμένη της» της μυστηριώδους Ντόρας Ρωζέττη που γράφτηκε το 1929 και αναδείχτηκε από τη φιλόλογο Χριστίνα Ντουνιά τα τελευταία χρόνια (εκδ. Μεταίχμιο), καθώς και το μυθιστόρημα «Μόνο γυναίκες» που υπογράφεται από την επίσης μυστηριώδη Μάρα Σέη (εκδ. Κέδρος, 2001), άλλα δείγματα δεν διαθέταμε.
Να, όμως, που η 41χρονη Αντζελα Δημητρακάκη, συγγραφέας που έκανε αίσθηση στα τέλη της δεκαετίας του '90, αποτυπώνοντας τα ήθη των παγκοσμιοποιημένων» συνομηλίκων της στην «Ανταρκτική» (εκδ. Οξύ), σπάει την παράδοση.
Στο καινούριο της βιβλίο «Μέσα σ' ένα κορίτσι σαν κι εσένα» (εκδ. Εστία), δανείζεται το προσωπείο μιας τριαντάχρονης λεσβίας και, μέσα από μια φιλόδοξη, μεταμοντέρνα σύνθεση, επιχειρεί να ξεδιπλώσει τη διαδρομή της ηρωίδας της προς την αυτογνωσία, φωτίζοντας από πολλές πλευρές τον εσώτερο εαυτό της.
Η αποκάλυψη
Η πρωταγωνίστρια του «Μέσα σ' ένα κορίτσι σαν κι εσένα», η Κατίνα Μελά, είναι μια γεννημένη στο Σικάγο Ελληνοαμερικανίδα, και η γνωριμία μαζί της, σε πρώτη φάση, γίνεται μέσα από ένα πλήθος επιστολών. Από τα γράμματα που συντάσσει η ίδια με αποδέκτες συγγενείς και φίλες-ους -κάποια από τα οποία δεν αντέχει να στείλει καν- γίνεται αντιληπτό πως έχει μόλις εγκαταλείψει το διδακτορικό της στο Πρίνστον, πως φλερτάρει με την ιδέα να γράψει ένα μυθιστόρημα, πως έχει πίσω της μια πολύχρονη αλλά οριστικά τελειωμένη ερωτική σχέση με γυναίκα, και πως το οικογενειακό της παρελθόν την έχει σημαδέψει βαθιά.
Καρπός δύο ανθρώπων «που μόνο σ' ένα πράγμα συμφωνούσαν, στο ότι δεν ήταν Αμερικανίδα-ος», και των οποίων το διαζύγιο μόνο βελούδινο δεν ήταν, η ηρωίδα της Δημητρακάκη πάλλεται από αισθήματα μίσους για τον πατέρα της, ενώ αντίθετα η πρόσφατα χαμένη μητέρα της στοιχειώνει ολόκληρη την ύπαρξή της. Η τελευταία, όπως μαθαίνουμε, ήταν μια λεσβία διανοούμενη με κρυφή ζωή, που μολονότι άργησε να μυήσει την κόρη της στα μυστικά της, ανέπτυξε μια σχέση μαζί της εξαιρετικά δυνατή. Ο βασικός άλλωστε λόγος που η Μελά επιστρέφει στη χώρα καταγωγής της είναι για να σκαλίσει τις ρίζες της μητέρας της.
Η Αθήνα που συνάντησε
Σε πείσμα των συμβουλών του καθηγητή της να καταπιαστεί μ' ένα ακόμη «ελυτο-σεφερο-καβαφικό» διδακτορικό, η Μελά έχει ξοδέψει ήδη τέσσερα χρόνια εξερευνώντας την ποίηση ως χώρο έκφρασης του λεσβιασμού στην Ελλάδα, μέσα από το έργο μιας αινιγματικής ποιητικής φωνής, που φέρει το ψευδώνυμο Θαλασσία Ύλη. Μιας εκπροσώπου του γυναικείου κινήματος, της γενιάς του '60 με κομβικό στοιχείο στο έργο της τη σχέση μητέρας-κόρης, μιας καταξιωμένης ποιήτριας που ως τον ξαφνικό θάνατό της, το 2005, είχε αρνηθεί πεισματικά ν' αποκαλύψει την αληθινή της ταυτότητα.
Χάρη στους συνεχείς υπαινιγμούς της Δημητρακάκη, η υποψία ότι ένας πραγματικός, κι όχι μεταφορικός, ομφάλιος λώρος συνδέει τις παραπάνω γυναίκες, αρχίζει να γιγαντώνεται από νωρίς. Μέχρις ότου, όμως, συμπληρωθεί αυτό το παζλ, που αποτελείται από επιστολές, ημερολογιακές καταγραφές και επιστημονικές ανακοινώσεις, η συγγραφέας της «Αντιθάλασσας» και του «Μανιφέστου της ήττας» έχει όλη την άνεση να μας ξεναγήσει λεπτομερώς στο ταραγμένο παρελθόν και το αθηναϊκό παρόν της ηρωίδας της, σχολιάζοντας εμμέσως την πραγματικότητα που αντίκρισε και η ίδια τη διετία 2006-2007, σ' ένα διάλειμμα από τις ακαδημαϊκές της υποχρεώσεις στη Βρετανία.
Περί διακριτικότητος
Η τεχνολογική καθυστέρηση της Ελλάδας, ο υφέρπων ρατσισμός, η άβυσσος που χωρίζει μια κολωνακιώτικη μπουτίκ από το φωταγωγό μιας μικροαστικής πολυκατοικίας, η αποξένωση των ανθρώπων, το λάιφ στάιλ των τριάντα και κάτι «ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού», που «καπνίζουν, πίνουν, πηδιούνται και νοικιάζουν διαμερίσματα για να μην έχουν σκοτούρες», οι εντάσεις στα πεδία της οικονομίας και της παιδείας, όλα λίγο πολύ βρίσκουν τη θέση τους.
Η σεξουαλική ταυτότητα της Μελά δεν την οδηγεί στη μοναξιά, κάθε άλλο, αλλά γράφοντας στην παλιά της ερωμένη «ήθελα στ' αλήθεια να σε παντρευτώ», έχει συνείδηση πως ακούγεται αυτό στη γλώσσα μας. «Εδώ όλα βασίζονται στη "διακριτικότητα"», αναγνωρίζει. «Οι λεσβίες σαν κι εμάς, με ξεκάθαρα και ανοιχτά σχέδια για κοινή ζωή σε κοινή θέα δεν υφίστανται. Κρύβονται, ποια-ος ξέρει...».
Αν το alter ego της Δημητρακάκη καταπιανόταν τελικά μ' ένα μυθιστόρημα «για όλες τις λεσβίες της Αθήνας που είναι γύρω στα τριάντα, που τους αρέσουν οι εκδρομές, που πιστεύουν στον έρωτα και τις ανθρώπινες σχέσεις, που είναι οικονομικά ανεξάρτητες, που ακούνε Blonde Redhead και Feist», θα προέκυπτε κάτι με συνοχή - «ο κύκλος δεν είναι μεγάλος», όπως λέει.
Η ίδια η Δημητρακάκη, πάντως, με το τέταρτο μυθιστόρημά της δεν αποσκοπεί σε μιαν αντίστοιχη κοινωνική καταγραφή. Απ' ό,τι φαίνεται το στοίχημά της ήταν να περιπλανηθεί σε υπαρξιακά βάθη, να στοχαστεί πάνω στο λεσβιακό ψυχισμό και να μπολιάσει το μυθιστορηματικό της κόσμο με το θεωρητικό της υπόβαθρο στη σύγχρονη τέχνη, απευθυνόμενη σ' ένα μάλλον απαιτητικό κοινό.*
Το άρθρο το βρήκαμε στις 14.6.09 στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία γραμμένο από την Σταυρούλα Παπασπύρου στο http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=53470
Ενα μεγάλο «ναι»
[...]
"Μέσα σ' ένα κορίτσι σαν κι εσένα", μυθιστόρημα της Αντζελα Δημητρακάκη, εκδόσεις Εστία
Ξεκινώ με τα στοιχεία που υποθέτει καμιά-νεις ότι θα δώσουν στο τέταρτο μυθιστόρημά μου την «κοινωνική» του ταυτότητα: Η ηρωίδα τού "Μέσα σ' ένα κορίτσι σαν κι εσένα" είναι νέα, όμορφη, φιλόλογος, Ελληνο-αμερικανίδα και λεσβία. Το μυθιστόρημα είναι λοιπόν ένα μεγάλο «ναι», όπως είπε κάποτε η Γιόκο Ονο.
Γεννημένη στο Σικάγο στα μέσα της δεκαετίας του '70, η Κατίνα Μελά βρίσκεται να ζει στην Αθήνα από το Σεπτέμβριο του 2006 ώς τον Ιούλιο του 2007. Η δράση εκτυλίσσεται μέσα από τα γραπτά της κατά την περίοδο των έντεκα αυτών μηνών. Αλληλογραφία, ημερολόγια, μια ανακοίνωση σ' ένα συνέδριο στους Δελφούς και δύο συνεντεύξεις που σχετίζονται με το ερευνητικό της αντικείμενο - η Κατίνα είναι πρώην διδακτορική φοιτήτρια σ' ένα ivy league πανεπιστήμιο-, είναι ό,τι έχουμε στα χέρια μας για να προσεγγίσουμε τόσο την ηρωίδα όσο και το μυστήριο που στηρίζει την πλοκή.
Οι έντεκα μήνες της ηρωίδας στην Αθήνα συνέπεσαν με τους δικούς μου έντεκα μήνες επιστροφής στην πόλη που μεγάλωσα (για προσωπικούς λόγους, που καμία σχέση δεν είχαν με της Κατίνας Μελά). Αναμφίβολα ωστόσο, η Κατίνα δανείστηκε τα μάτια μου -τα μάτια που έρχονται από κάπου- για να διανύσει τον αθηναϊκό κοινωνικό χώρο. Το 2006-07 είναι ήδη όλα στη θέση τους: η επικοινωνιακή τεχνολογία, οι πορείες για την παιδεία, οι φωτιές, οι μικροί καθημερινοί φασισμοί, οι μπουτίκ του Κολωνακίου και οι χαμηλότεροι μισθοί στην Ευρώπη, οι «ξένες-οι», οι οικογενειακοί καβγάδες στους φωταγωγούς, η μοναδική αίσθηση της αθηναϊκής νύχτας, και βέβαια ένα σωρό κορίτσια που τις αρέσουν κορίτσια, παρά το ασφυκτικό ιδεολογικό περιβάλλον.
Κατά τ' άλλα το μυθιστόρημα στρέφεται στη γυναίκα του 21ου αιώνα ως δημιουργικό υποκείμενο - γι' αυτό και έχω εντάξει στην αφήγηση ένα ολόκληρο, πρωτότυπο δοκίμιο με το θέμα αυτό. Το λεσβιακό υποκείμενο αναδεικνύεται σε συμβολική παρουσία. Η διδακτορική διατριβή της ηρωίδας αφορά, π.χ., την «ποίηση ως έκφραση του λεσβιασμού» και βασίζεται στη μελέτη του ποιητικού έργου της αινιγματικής Θαλασσίας Υλης, μιας ποιήτριας που εκπροσωπεί το γυναικείο κίνημα, στη γενιά του '60 καθώς και το έτερο μισό στη σχέση μητέρας-κόρης, που στηρίζει την πλοκή, αποδιδόμενη μέσα από μία σεξουαλική αλληγορία. Για να υπάρξει η Θαλασσία Υλη αναγκάστηκα να γράψω ποίηση, που ήταν για μένα ένα γεγονός εξαιρετικής (με την ένοια της «εξαίρεσης») ψυχολογίας. Σκέφτομαι ενίοτε ότι η συγγραφή αυτού του μυθιστορήματος ίσως υπήρξε μια πρόφαση για να γράψω, να διαβάσω, να σκεφτώ τι θα πει «ποίηση», όχι διαχρονικά, αλλά στη δική μας ιστορική συγκυρία.
Το άρθρο το βρήκαμε στις 22.5.09 στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία, γραμμένο από τον Μισέλ Φάις στο http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=46833
Το εκτενές αφιέρωμα δύο εφημερίδων, μας κάνει να πιστεύουμε πως υπερτιμήθηκε μια τέτοια διήγηση. Η συγγραφέας αντιμετωπίζει τον λεσβιασμό της μεταξύ τυριού και αχλαδιού, οι αναφορές σε αυτόν είναι ελάχιστες, καταλαμβάνουν συνολικά 3-5 σελίδες σε ένα βιβλίο περίπου 350 σελίδων. Ο τρόπος γραφής, ήταν εξαιρετικά βαρετός έως και εκνευριστικός. Όταν προϋποθέτει να είμαστε δίγλωσσες ή να γνωρίζουμε εξαιρετικά καλά αγγλικά. Το ασυνήθιστο για την ελληνική μυθιστορία είναι ότι η ηρωίδα, μάς αποκαλύπτει σε δυο γραμμές πως έκανε έρωτα με την μητέρα της. Η οποία ήταν επίσης λεσβία και ποιήτρια. Η έρευνα για την ποίηση της μητέρας της την οδηγεί στους Δελφούς, όπου η συγγραφέας θα διαβάσει ένα κείμενο περίπου 6-7 σελίδων. Ήταν το μόνο σχετικά ενδιαφέρον από όλο το βιβλίο. Ευαγγελία Βλάμη
