Η διαρροή θεμάτων που σημειώθηκε στις εξετάσεις του Διεθνούς Απολυτηρίου (Ιnternational Βaccalaureate, Ι.Β.) συμπυκνώνει πολλές παθογένειες του νεοελληνικού βίου. Ένα ιδιωτικό εκπαιδευτήριο, η «Νέα Γενιά Ζηρίδη», φέρεται να εμπλέκεται άμεσα ή έμμεσα με αγοραπωλησία θεμάτων των διεθνών εξετάσεων, την οποία καταγγέλλεται πως οργάνωσε πρώην στέλεχος της επιχείρησης. Ως αποτέλεσμα, ένας διεθνής εκπαιδευτικός θεσμός πλήττεται από την ελληνική «διά της πλαγίας επινοητικότητα». Η χώρα μας ζήλεψε τη δόξα του Μεξικού, όπου έχει επίσης συμβεί αντίστοιχη διαρροή.
Τα προβλήματα σε ορισμένα από τα ελληνικά σχολεία που παρέχουν προγράμματα Ι.Β. έχουν από ετών επισημανθεί: ανεπαρκής έλεγχος τυπικών προσόντων των διδασκουσών-όντων, απασχόληση καθηγητριών-ων χωρίς νόμιμο διορισμό, καταστρατήγηση του επίσημου προγράμματος που προβλέπει τη διδασκαλία δύο μαθημάτων στα ελληνικά.
Ακόμα όμως και μετά τη διαρροή, το υπουργείο Παιδείας για αρκετές ημέρες δεν κινούσε τους αναγκαίους ελεγκτικούς μηχανισμούς αποποιούμενο τον εποπτικό ρόλο του. Εντούτοις, αυτός ο ρόλος τεκμαίρεται πολλαπλώς: για τη χορήγηση άδειας ίδρυσης τμημάτων του Ι.Β. απαιτείται πράξη της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, στα αρμόδια γραφεία της υποβάλλεται το ελληνικό σκέλος του προγράμματος σπουδών, η φοίτηση και διαγωγή των μαθητριών-ων ελέγχεται σύμφωνα με τα ισχύοντα για όλα τα λύκεια της επικράτειας και ο σύλλογος διδασκουσών-όντων είναι υπεύθυνος για τα παραπάνω. Επομένως, μόνο ο έλεγχος του αναλυτικού προγράμματος είναι στην αρμοδιότητα του διεθνούς Οργανισμού, ενώ η εποπτεία της λειτουργίας αναμφισβήτητα ανήκει στη Διεύθυνση του σχολείου και στις ελληνικές διοικητικές αρχές. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι αλλιώς. Το άρθρο 16 του Συντάγματος μιλά σαφώς για την εποπτεία που ασκείται στα εκπαιδευτήρια που δεν ανήκουν στο κράτος.
Πέρα όμως από την ανεπάρκεια ή απροθυμία της διοίκησης να ανταποκριθεί στον ρόλο της, τα γεγονότα αποδεικνύουν γενικότερη παθογένεια. Τι άλλο από παθολογικές περιπτώσεις (από κοινωνικής αλλά όχι μόνο πλευράς) αποτελούν οι γονείς που αγοράζουν τα θέματα των εξετάσεων των παιδιών τους; Ποια μεγαλύτερη ακύρωση του γονεϊκού ρόλου τους; Τι ελπίζουν ότι θα πιστοποιεί το απολυτήριο που θα πάρουν οι γόνοι τους πέρα από τη δική τους ασυνειδησία; Και βέβαια έχουμε την παθογένεια της αγοράς. Ορισμένα εκπαιδευτήρια θυσιάζουν κάθε εκπαιδευτική αξία στον βωμό ενός χωρίς αρχές ανταγωνισμού. Παραγνωρίζουν την κοινωνική ευθύνη τους και εκποιούν άνευ όρων το δημόσιο αγαθό της παιδείας που ανέλαβαν να παρέχουν κατά παραχώρηση της Πολιτείας. Η ατομική ευθύνη μελών του προσωπικού τους δεν αίρει την πρώτιστη δική τους υποχρέωση για τήρηση της νομιμότητας. Και βέβαια, οι διεθνείς εκπαιδευτικοί οργανισμοί οφείλουν να επιλέγουν με προσοχή τα εκπαιδευτήρια με τα οποία συνεργάζονται, αφού εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι τουλάχιστον στην περίπτωση του συγκεκριμένου σχολείου η επιλογή δεν ήταν εύστοχη.
Εν τέλει, το γνωστό τρίγωνο της διαφθοράς προβάλλει και πάλι: παραβίαση της νομιμότητας από ιδιώτες ή εταιρείες, κρατική διοίκηση που την ανέχεται (ή, χειρότερα, στελέχη της εμπλέκονται σε αυτήν) και αποστασιοποιείται από τον ελεγκτικό ρόλο της, «καταναλώτριες-ες υπηρεσιών» που είναι έτοιμες-οι να αγοράσουν τα πάντα και με κάθε τρόπο. Το τρίγωνο συναντάται σχεδόν παντού. Από την Πολεοδομία (η παρανομία «ρυθμίζεται», οι ημιυπαίθριοι «τακτοποιούνται», οι προσωπικές οικοδομικές πρακτικές της ηγεσίας του υπουργείου δίνουν τόνο χαλαρής τήρησης των κανόνων) έως την Εφορία και την Εκπαίδευση το μήνυμα είναι ένα: «νομιμότητα σε καιρό εκπτώσεων».
Ο Κωστής Παπαϊωάννου είναι πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα της-του Ανθρώπου.
Το άρθρο το βρήκαμε στις13.7.09 στην εφημερίδα Τα Νέα στο http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4526355
