θρησκευτικές ελευθερίες

Δήλωση του Αρχιεπισκόπου για τις θρησκευτικές ελευθερίες

Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Αποτελεί αυτονόητο και απαράγραπτο δικαίωμα κάθε ανθρώπου να απευθύνεται ελεύθερα στον Θεό του. Να Τον τιμά και να Τον λατρεύει σε χώρους που Του πρέπουν, χωρίς προσκόμματα. Το ευρύτερο δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας είναι δικαίωμα θεμελιώδες σε κάθε ευνομούμενη και δημοκρατική Πολιτεία, όπως η ελληνική, και πρέπει να χαίρει πάντα αναγνώρισης και απόλυτου σεβασμού, όπως άλλωστε και το Σύνταγμά μας σαφώς επιτάσσει.

Όμως κάθε εκδήλωση βίας στο όνομα της οποιασδήποτε θρησκείας, απ’ όπου κι αν προέρχεται, είναι απόλυτα καταδικαστέα, γιατί πρωτίστως προσβάλλει βαθύτατα τον ίδιο τον πυρήνα της θρησκείας. Και μετατρέπει πιστούς ανθρώπους σε αθύρματα πάσης φύσεως φονταμενταλιστών και καιροσκόπων, που ουδόλως σέβονται την ελευθερία του προσώπου.

Η ειρηνική συνύπαρξη ανθρώπων με διαφορετικά πιστεύω, στο πλαίσιο πάντα των νόμων της Πολιτείας, αποτελεί άλλωστε βασική προϋπόθεση της κοινωνικής συνοχής και εκφράζει απόλυτα την μακραίωνη πολιτιστική και πνευματική μας παράδοση».

ΕΚ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΥΠΟΥ

Το άρθρο το βρήκαμε στις 27.5.09 στο http://www.ecclesia.gr/greeknews/default.asp?id=4022.
Σημαντική είναι για μας αυτή η δήλωση και η διαφοροποίηση διαφόρων αυτόκλητων σωτήρων της θρησκείας και ακραίες πρακτικές τους, που δήθεν ενεργούν με την σύμφωνη γνώμη και στο όνομα της Εκκλησίας. Ευαγγελία Βλάμη

Διπλωμάτισες-ες ΛεΠΑΤ των Ην.Πολιτειών

Οι ΛεΠΑΤ που εργάζονται στο Διπλωματικό Σώμα των Ηνωμένων Πολιτειών αποκτούν ευεργετήματα

Στο πλαίσιο πολιτικών αλλαγής οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προσφέρουν ισότιμα ευεργετήματα και προστασίες στα ΛεΠΑΤ ζευγάρια διπλωματισών-ων, αναφέρει η εφημερίδα New York Times.
Η εφημερίδα ανέφερε, πως η αλλαγή δημοσιοποιήθηκε μέσω ενός εσωτερικού υπομνήματος τo οποίo η Γραμματέας της Κυβέρνησης κα. Χίλαρι Κλίντον έστειλε την περασμένη εβδομάδα στο σύνδεσμο των ΛεΠΑΤ του υπουργείου εξωτερικών.

Η πολιτική αλλαγών σημειώθηκε στο πλαίσιο κατάργησης της άδικης-ανισότιμης συμπεριφοράς-στάσης απέναντι στα ΛεΠΑΤ ζευγάρια που είναι domestic partners και θα βοηθήσει το Κοινοβούλειο να ανακτήσουν- αυξήσουν τις διπλωμάτισες-ες, κάτι που ήδη οι διεθνής εργοδοσίες προσφέρουν (τα ίδια προνόμια), σημείωνε η αναφορά. “ Όπως όλες οι οικογένειες, έτσι κι οι οικογένειες των διπλωματισών-ων μας έχουν διαφορετική σύνθεση, όλες είναι μέρος της κοινής δομής των πυλώνων των κοινοτήτων μας στο εξωτερικό” είπε η κα Κλίντον στο υπόμνημα, αντίγραφο του οποίου δόθηκε στην εφημερίδα Times από μέλος του συνδέσμου των ΛεΠΑΤ του υπουργείου εξωτερικών.

“Στην βάση” η ανακοίνωση εισάγει όπως δήλωσε η κα Κλίντον “το υπουργείο θα δώσει αυτά τα ευεργετήματα σε όλα τα ζευγάρια που είναι domestic partners ανεξαρτήτως από το φύλο, γιατί αυτό είναι το σωστό”.

Ανώτερη-ος υπάλληλος του κοινοβουλίου επιβεβαίωσε την νέα πολιτική αλλά δεν είπε πότε θα αρχίσει να ισχύει. Μεταξύ των ευεργετημάτων είναι τα διπλωματικά διαβατήρια, χρήση φαρμακευτικών και ιατρικών διευκολύνσεων σε όλο τον κόσμο, ιατρικές και άλλες έκτακτης ανάγκης εκκενώσεις, μεταφορές μεταξύ θέσεων-πόστων, εκπαίδευση στην ασφάλεια και σε γλώσσες κ.λ.π, σύμφωνα με την αναφορά.

Σύμφωνα με την τρέχουσα πολιτική, οι διπλωμάτισσες-ες μαζί με τις-τους domestic partners θα μπορούν να αποχωρούν από τις επικίνδυνες χώρες μέσω της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών εφόσον οι συντρόφισες-οι τες-τους έχουν μείνει πίσω.
Στο παρελθόν το κοινοβούλιο είχε αρνηθεί να εξασφαλίσει κάποια ευεργετήματα στις συντρόφισσες-ους των διπλωματισών-ων επικαλούμενο την υπεράσπιση του νόμου του γάμου, ο οποίος οριοθετεί την ομοσπονδιακή (μόνο εντός των ομόσπονδων κρατών) αναγνώριση των ΛεΠΑΤ ζευγαριών σημείωσε η εφημερίδα Times

Το άρθρο το βρήκαμε και το μεταφράσαμε στις 24.5.09 στο www.ap.org
Εκεί που η έννοια της πολίτισας έχει αξία, η πολιτεία φροντίζει έστω και μέσα από πιέσεις να λάβει μέτρα για την ισότητα. Εδώ εμείς "ψιλοπιέζουμε" και η πολιτεία απλώς δεν αισθάνεται την πίεση. Ευαγγελία Βλάμη

Μπλογκς 1

Γενικά για τα blogs και τις λεσβιακές, γκέι, αμισεξουαλικές, τρανς και queer περσόνες 1.

Προτού να αναφερθούμε συγκεκριμένα στις παρατηρήσεις μας για τις ελληνικές ΛΟΑΤ (Λεσβιακές Ομοφυλόφιλες Αμφισεξουαλικές Τρανς) και queer περσόνες στα ελληνικά blogs, πιστεύουμε ότι είναι καλό να διευκρινιστούν κάποιες βασικές έννοιες που αφορούν το θέμα και ίσως δεν είναι γνωστές σε όλες-ους. Blogs ή ιστολόγια είναι οι ιστότοποι που ανανεώνονται συχνά και περιέχουν ανεξάρτητες καταχωρήσεις παρουσιασμένες σε αντίστροφή χρονολογική σειρά, ημερολόγια που δημοσιεύονται στο διαδίκτυο με ποικίλη θεματολογία. Θέλουμε να κάνουμε εξαρχής σαφές ότι στην παρουσίασή μας θα μιλήσουμε μόνο για το κοινωνικό πρόσωπο που δημιουργούν οι συγγραφείς των blogs, την περσόνα που κατασκευάζουν μέσα από το blog και δε θα υποστηρίξουμε τίποτα για τα πραγματικά πρόσωπα που διαχειρίζονται τα συγκεκριμένα blogs. Ακόμη μάλιστα και σε περιπτώσεις που γνωρίζαμε προσωπικά κάποια-ον από τις-τους bloggers που παρουσιάζουμε, δεν ελέγξαμε με κανέναν τρόπο την αλήθεια των αφηγήσεων της-του και δε χρησιμοποιήσαμε καμία επιπλέον πληροφορία από τη γνωριμία μας, εφόσον αυτή δε συναντιόταν σε κάποιο σημείο των κειμένων τους.
Με δεδομένη τη μεγαλύτερη άνεση χώρου που προσφέρει η γραπτή παρουσίαση, θα δώσουμε κάποιους σύντομους ορισμούς για το πώς εννοούμε σε αυτό το κείμενο τους όρους «λεσβία», «ομοφυλόφιλος», «αμφισεξουαλική-ος», «τρανσέξουαλ» και «queer», με σκοπό να βοηθήσουμε το μη εξοικειωμένο κοινό, αλλά και να δείξουμε πως αναγνωρίσαμε αυτές τις «ταυτότητες» στις περσόνες που παρουσιάζουμε.

Πολύ συνοπτικά θεωρήσαμε ανδρική ομοφυλόφιλη ή γκέι μία περσόνα που δήλωνε ότι έχει ανδρικό βιολογικό φύλο και αυτοπροσδιοριζόταν ρητά ως ομοφυλόφιλος-γκέι, ή/και αφηγούνταν την ερωτική έλξη και σχέσεις με άτομα αποκλειστικά του ίδιου φύλου. Με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίσαμε ως λεσβιακή μια περσόνα που δήλωνε ότι έχει γυναικείο βιολογικό φύλο, αυτοπροσδιοριζόταν ως λεσβία, ή/και αφηγούνταν την ερωτική της έλξη και τις ερωτικές – σεξουαλικές της σχέσεις αποκλειστικά με το ίδιο φύλο. Ως αμφισεξουαλικές ή bi ορίσαμε τις περσόνες που είτε αυτοπροσδιορίζονταν με αυτόν τρόπο, δηλώνοντας την έλξη τους και προς τα δύο φύλα, ακόμα και αν κυριαρχούσε η προτίμηση προς ένα από τα δύο (στο υλικό μας συναντήσαμε κυρίως περσόνες στις οποίες ήταν ισχυρότερη η προτίμηση για το ίδιο φύλο).

Όσον αφορά τις-τους τρανς, παρόλο που στα ελληνικά χρησιμοποιείται ευρέως ο όρος τρανσέξουαλ (ενώ κάποτε συναντάμε ακόμη και τον ακατάλληλο όρο τραβεστί), θεωρούμε πολύ χρήσιμη την αγγλική διάκριση ανάμεσα σε άτομα transsexual και transgender (η οποία βασίζεται στη γενικότερη διάκριση ανάμεσα σε βιολογικό φύλο – sex και κοινωνικό φύλο - gender). Στην παρουσίαση αυτή επομένως θεωρήσαμε τρανσέξουαλ μία περσόνα που είτε αυτοπροσδιοριζόταν με αυτόν τον τρόπο, είτε αφηγούνταν διαδικασίες μετατροπής του βιολογικού φύλου με το οποίο γεννήθηκε (ορμονοθεραπεία, επέμβαση διόρθωσης φύλου κτλ.) Από την άλλη ως transgender αντιμετωπίσαμε περσόνες που με τις αφηγήσεις τους διαφοροποιούνταν ρητά από το ρόλο του κοινωνικού φύλου τους, χωρίς όμως να αφηγούνται διαδικασίες έστω και μικρής παρέμβασης στο βιολογικό τους φύλο.

Περνώντας στην έννοια του queer, αυτή λειτουργεί ως ομπρέλα για μια ποικιλία από θεωρήσεις, οπότε ορίζεται και ποικιλοτρόπως. Αν αποδεχτούμε έναν ευρύ ορισμό του, για οποιαδήποτε ταυτότητα ή συμπεριφορά που διαφέρει από το κυρίαρχο (ετεροκανονικό) πρότυπο για το φύλο και τη σεξουαλικότητα, όλο μας το υλικό καταλήγει queer, θεωρήσαμε όμως πως μια τέτοια οπτική θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα από όσα θα έλυνε σε αυτήν την παρουσίαση. Επιλέξαμε επομένως να αντιμετωπίσουμε ως queer μόνο τις περσόνες που αυτοπροσδιορίζονταν με αυτόν τον τρόπο, αν και αναγνωρίζουμε πως με αυτήν μας την επιλογή αποστασιοποιούμαστε ταυτόχρονα και από την queer ερευνητική οπτική.


Παρουσίαση του υλικού

[....]

Λεσβίες
Παρόλο που ο αριθμός των λεσβιακών περσόνων είναι πολύ μικρός συγκριτικά με αυτές των γκέι, η ποικιλία και το πλήθος των αναρτήσεών τους δεν επιτρέπει ακόμη και για αυτές μια αναλυτική παρουσίαση όλων σε μια περιορισμένη από την έκταση γραπτή παρουσίαση. Μια βασική ομαδοποίηση θα ήταν ανάμεσα στις περσόνες που διατηρούν ένα ατομικό προσωπικό ημερολόγιο και σε αυτές που διατηρούν ένα ημερολόγιο της σχέσης τους. Όσον αφορά τα blogs που καταγράφουν την καθημερινότητα δύο γυναικών σε σχέση 55, το κοινωνικό στερεότυπο για την προτίμηση των λεσβιών σε μόνιμες μονογαμικές σχέσεις φαίνεται πως επιβεβαιώνεται σε αυτά τα τέσσερα blogs, αλλά και σε μικρότερο βαθμό το στερεότυπο για τις παθιασμένες σχέσεις μεταξύ λεσβιών, καθώς τα τρία blogs 56 περιλαμβάνουν έντονες συναισθηματικές εκφράσεις κάποιου από τα μέλη του ζευγαριού, για το πόσο της λείπει η αγαπημένη (ακόμη κι αν απλώς βρίσκεται στη δουλειά) ή για το πόσο ευτυχισμένη αισθάνεται μαζί της. Σημειωτέον ότι κανένα από τα τέσσερα ζευγάρια δε δηλώνει να έχει χωρίσει, ούτε καν αναφέρεται σε σοβαρά προβλήματα (σημειωτέον μάλιστα πως η Χριστιάνα με τη Λένα, όπως και τα κορίτσια από το L world γράφουν ήδη εδώ και δύο χρόνια, ενώ η Άντζελα με την Ειρήνη δηλώνουν πως είναι μαζί από τον Οκτώβριο του 2006). Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα, το κοινό blog “Το μπρίκι” δε δίνει έμφαση στην καθημερινότητα της σχέσης, όσο στην ενημέρωση για ΛΟΑΤ ζητήματα 57.

Όσον αφορά τα υπόλοιπα, τρόπος του λέγειν “μοναχικά” blogs του υλικού μας, ένα μεγάλο μέρος τους “αποφεύγει” να αναφερθεί συγκεκριμένα στο λεσβιακό ερωτισμό και κινείται περισσότερο στο χώρο της απρόσωπης επιθυμίας ή των σκέψεων περί λεσβιασμού γενικά. Η raindrop 58 επιλέγει να δημοσιεύει κυρίως σκέψεις και συναισθήματά της, παραμένοντας κι αυτή κυρίως στη λεσβιακή επιθυμία, παρά αφηγούμενη ερωτικές σχέσεις με γυναίκες. Από παρόμοια θεματική χαρακτηρίζονται η Σύβιλλα 59 και η Candyblue 60, αν και τα posts τους έχουν πολύ συχνότερα το στοιχείο της λογοτεχνικής γραφής, ακόμη κι όταν αναφέρονται σε προσωπικά θέματα. Η Woman of my dreams 61 οδηγείται κάποτε σε πιο ρητές σεξουαλικές αφηγήσεις, η λυρική περιγραφή συναισθημάτων είναι όμως η κυρίαρχη τάση και στο δικό της blog. Η Μαύρη Γάτα 62 ενώ καταγράφει κάποιες σκέψεις της σχετικά με τον λεσβιασμό γενικά, η μόνη της αφήγηση για μια λεσβιακή ερωτική σχέση αφορά μια εμπειρία της φίλης της Κυριακής. Η Trace hunter 63 ενδιαφέρεται βασικά για ένα φωτογραφικό ημερολόγιο πόλεων, με έμφαση στην Αθήνα, στο οποίο παρεισφρύει και η ΛΟΑΤ θεματική, χωρίς ιδιαίτερες αναφορές στα βιώματα ή στα συναισθήματά της. Τέλος η Χαρά 64 περισσότερο υπονοεί παρά αφηγείται τη λεσβιακή επιθυμία της.
Αυτή η μάλλον κυρίαρχη τάση για λυρισμό και απρόσωπες αφηγήσεις οδηγεί τις Holmes & Watson 65 να δηλώσουν στο πρώτο post του blog τους “Εγώ ο Sherlock, κι εγώ ο Watson, ορκιζόμαστε μα τον άγιο Βραστήρα, ότι δεν θα γράψουμε ούτε ένα σοβαρό, δακρύβρεχτο ποίημα γεμάτο λουλούδια, σχέσεις, λαβωμένες καρδιές και μακριά -κόκκινα- νύχια, και ομολογουμένως το blog τους μαζί με αυτό της deeona και της Πέμπτης Εποχής είναι τα μοναδικά που αναφέρονται ρητά και ονομαστικά στη λεσβιακή ερωτική πράξη, με όλο το σχετικό λεξιλόγιο που είναι κατάλληλο για την περίσταση.
Αυτό που μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στα blogs του υλικού μας, με την εξαίρεση της Πέμπτης εποχής 66 και της deeona 67, είναι ότι κανένα από τα ημερολόγια αυτά δεν τοποθετούν τη λεσβιακή επιθυμία στη δημόσια σφαίρα: σε καφέ, μπαράκια, χώρους εργασίας ή πολιτικούς χώρους. Η λεσβιακή ταυτότητα των περσόνων αυτών φαίνεται στην πλειοψηφία της να βρίσκεται είτε ευτυχισμένη μαζί με σύντροφο αλλά εντός του σπιτιού, είτε σε μια μοναχική, λυρική ή σκεπτόμενη διάθεση, είτε σε μια έντονη σεξουαλικά κατάσταση αλλά μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα. Με βάση τις αφηγήσεις τους, μόνο η deeona και η Πέμπτη εποχή είναι πραγματικά ορατές στο δημόσιο χώρο ως λεσβίες και αυτό νομίζουμε ότι πιθανότατα αναπαριστά και τη γενικότερη έλλειψη των πραγματικών λεσβιών από την υλική (πέρα από την εικονική-δυνητική) δημόσια σφαίρα. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Ευαγγελία Βλάμη 68, η οποία, αν και ορατά μαχητική στη δημόσια σφαίρα, αποκλειστικά ενημερώνοντας δεν επιλέγει να μιλήσει στο blog της για την εμπειρία της αυτή.

Αμφισεξουαλικές-οι – bi
Περνώντας στις αμφισεξουαλικές περσόνες του υλικού μας, συνδέονται βασικά από το ότι οι περισσότερες αφηγούνται την έλξη τους προς το άλλο φύλο ως αραιή η παρελθοντική, παρουσιάζονται ως λεσβίες και γκέι που πέρασαν μία «μπάι, στρέιτ περίοδο». [...]
Η Όναρ 71 μιλά για τον έρωτα συνήθως χωρίς φύλο, όταν όμως αφηγείται τη συναισθηματική καθημερινότητα με σύντροφο στο παρόν, αυτή είναι πάντα γυναίκα (όπως λέει “εγώ άφησα τα αγοράκια και τα έφτιαξα με κοριτσάκια”), για την οποία αισθάνεται σεξουαλικό πάθος και ανάγκη για κοινό συντροφικό χρόνο. Στο παρελθόν έχει βέβαια εμπλακεί σε σχέσεις με άντρες, ένας μάλιστα την πλήγωσε πολύ και ακόμη την πληγώνει (Τι θέλεις τώρα μετά από τόσα χρόνια και με χτυπάς;). Όταν όμως η Όναρ μιλάει ρητά για σεξουαλικές της προτιμήσεις, αυτές μπορούν να αφορούν τόσο άντρες, όσο και γυναίκες (doggy style, στήθος με σκουλαρίκι στη θηλή, βιασμός ως φαντασίωση, θέλει να την πηδάνε hard, real hard). H Mistress 72, κατά τη σύντομη παρουσία της στη μπλογκόσφαιρα, αφηγείται σεξουαλικές της συνευρέσεις και με τα δύο φύλα, (και ακολουθώντας έναν αυστηρό ορισμό, μαζί με την τρανς Στάσσα 73 είναι μάλλον οι μόνες ισοδύναμα αμφισεξουαλικές περσόνες του υλικού μας). Τέλος, η πιο ιδιαίτερη περίπτωση αποδεικνύεται η Vasvoe 74, η οποία ξεκινά το blog της ως ετεροφυλόφιλη μονογαμική παντρεμένη, συνεχίζει πολυγαμική λεσβία και καταλήγει μονογαμική λεσβία.



1 [Το κείμενο αυτό αποτελεί μια ελαφρά πιο αναλυτική εκδοχή της προφορικής μας παρουσίασης που έγινε στην Επιστημονική Ημερίδα της Athens Pride «Σεξουαλικότητες και Φύλα» στις 9 Μάη. Με δεδομένο ότι σε αυτή του τη μορφή το κείμενο απευθύνεται στο ευρύ κοινό, δεν το επιβαρύναμε με βιβλιογραφικές παραπομπές και θεωρητικού χαρακτήρα επισημάνσεις (επιλογή που ακολουθήσαμε και κατά την προφορική μας παρουσίαση στην ημερίδα). Η-ο αναγνώστρια-ης που ενδιαφέρεται για το «θεωρητικό» ή «επιστημονικό» μας βλέμμα πάνω στα ζητήματα αυτά, θα χρειαστεί να περιμένει ως το φθινόπωρο του 2009, εποχή που προβλέπεται να εκδοθούν τα πρακτικά της Ημερίδας από το Athens Pride, και στα οποία θα περιλαμβάνεται μια κάπως πιο «ακαδημαϊκή» εκδοχή του κειμένου. Κωστής Σπηλιώτης – Γιώργος Χαλάτσης.]

55 Δηλαδή τα blogs http://angeir.wordpress.com, http://freedomisland.wordpress.com, http://geia.wordpress.com και http://tobriki.blogspot.com

56 http://angeir.wordpress.com, http://freedomisland.wordpress.com, http://geia.wordpress.com
57 http://tobriki.blogspot.com
58 http://aparemfatikataigida.blogspot.com
59 http://emmones-idees.blogspot.com
60 http://emmones-idees.blogspot.com
61 http://w-dreams.blogspot.com
62 http://mayri-gata.blogspot.com και http://mayrhgata.wordpress.com
63 http://athenstrace.wordpress.com


64 http://fleursdorlane.blogspot.com
65 http://klitorida.blogspot.com
66 http://melaxroinimarmarigi.blogspot.com
67 http://poontangdee.wordpress.com
68 http://lesbianbimafia.blogspot.com

71 http://5zoes.blogspot.com
72 http://mistressohyeah.blogspot.com
73 http://greektrans.blogspot.com
74 http://lamparanoia.blogspot.com, http://vasvoe.blogspot.com, http://vasvoevasvoe.blogspot.com


Το κείμενο γράφτηκε και διαβάστηκε από τους Κωστή Σπηλιώτη και Γιώργο Χαλάτση στις 9.5.09 στο Πάντειο πανεπιστήμιο στην ημερίδα «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα» που διοργάνωσε η Athens Pride. Ευαγγελία Βλάμη

Μπλογκς 2

Queer
Παρόλο που τρεις από τις περσόνες του υλικού μας επιλέγουν τη λέξη queer ως μέρος του ψευδωνύμου τους ή του τίτλου τους (revqueer1, queerqueen2, allaboutqueer3) δεν αυτοπροσδιορίζονται με αυτόν τον τρόπο στα ποστ τους και το χρησιμοποιούν

1http://revqueer.blogspot.com, 2http://qasinqueer.blogspot.com
3 http://allaboutqueer.blogspot.com

μάλλον ως αγγλικό συνώνυμο του λεσβία, gay, ενώ ο queermarco 1 αναφέρεται μόνο σε queer ειδησεογραφία και δεν προβαίνει σε καμία προσωπική αφήγηση ή αυτοπαρουσίαση. Μπορούμε επομένως να αντιμετωπίσουμε ως queer περσόνες μόνο δύο, την Queerdom και τον Faggot Antinational, οι οποίες μοιάζουν όμως κυρίως στις κοινές θεωρητικές τους αναφορές. Αυτοπροσδιορίζονται βέβαια και οι δύο εναλλακτικά ως λεσβία ή πούστης και ταυτόχρονα queer, αναπτύσσουν όμως πολύ διαφορετικά τη θεματική τους. Το blog της Queerdom 2 λειτούργησε ως ένα μέσο ενημέρωσης για το ΛΟΑΤ και γυναικείο ακτιβισμό, όπως και την queer θεωρία, καταγγέλλοντας τόσο το ρατσισμό απέναντι στα ΛΟΑΤ άτομα, όσο και την ετεροκανικότητα, πληροφορώντας για λιγότερο συζητημένες πρακτικές όπως η πολυγαμία (polyamory), η κουλτούρα BDSM και η αμφισεξουαλικότητα. Η ίδια η Queerdom δε δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ταυτότητά της ως queer, ή στο πώς συνδέεται αυτή η ταυτότητα με αφηγήσεις από την καθημερινότητά της (κάποια στιγμή αναφέρει κιόλας ότι η ίδια δε χωρά πουθενά). Επομένως στη δική μας ανάγνωση η Queerdom ως περσόνα είναι μάλλον μια πολιτικοποιημένη λεσβία που χρησιμοποιεί και την queer οπτική, παρά μία queer περσόνα.

1http://marqueer.blogspot.com
2http://changegreecenow.blogspot.com

Αυτή ακριβώς η σύνδεση του προσωπικού με το πολιτικό, που εμφαίνει στην επιτελεστικότητα και στην πολιτική διάσταση των σωμάτων, είναι ίσως το μόνο παράδειγμα queer αφηγήσεων και αυτοπαρουσίασης που μπορέσαμε να εντοπίσουμε στην ελληνική μπλογκόσφαιρα (χωρίς βέβαια να θεωρούμε αυτό το παράδειγμα και αντιπροσωπευτικό για το “ελληνικό queer”).


Transsexual και Transgendered
Καθώς αυτή η κατηγορία αναφέρεται στο φύλο και όχι στο σεξουαλικό προσανατολισμό, αναγκαστικά επικαλύπτεται με άλλες κατηγοριοποιήσεις, αλλά και συγκρούεται με αυτές. Η gender terrorist 81 για παράδειγμα αυτοπαρουσιάζεται ως “queer τρανς κορίτσι και λεσβία”, η Στάσσα 82 ως “τρανς γυναίκα και μπαϊσέξουαλ”, ενώ η Στέλλα83 αυτοπροσδιορίζεται ως γυναίκα και μέσα από από κάποια πλήρως παραδοσιακά στερεότυπα για το κοινωνικό της φύλο, ως μάγισσα, μάντισσα, μαγείρισσα και “σκύλα”. Επιπλέον η περσόνα transs84 επιλέγει ένα καθαρά ενημερωτικό για τρανς θέματα blog, χωρίς καμία αυτοπαρουσίαση ή αφήγηση για τον εαυτό της και από την άλλη το transgendered αγόρι και βιολογικά κορίτσι Dummy 85, αντιμετωπίζει τη σεξουαλικότητα και το σώμα της συνολικά ως ρευστά και δηλώνει “Εγώ αρνούμαι. Θέλω να ορίσω το σώμα μου και την ταυτότητα μου όπως μου αρέσει. Όπως τη νιώθω και όπως μου αξίζει. Θέλω ό,τι κάνω να το κάνω επειδή το θέλω όχι επειδή έτσι επιβάλλει μια κυρίαρχη νόρμα που σκοπό έχει να κόβει και να ράβει σώματα σύμφωνα με τις παράλογες αλήθειες της. Έτσι κι αλλιώς αυτές οι αλήθειες έχουν άξια μόνο για την αυτοσυντήρηση της και το τελευταίο που θέλω είναι να συντηρηθεί..”86

Αν κάτι συνδέει όλην αυτήν την πολυφωνία είναι η ένταση της κοινωνικής καταπίεσης που δέχονται ή έχουν δεχτεί οι τρανς, εκτός αλλά και εντός του ΛΟΑΤ χώρου, διαφοροποιείται όμως και εδώ ο τρόπος που περιγράφουν και ερμηνεύουν αυτό το ρατσισμό. Η Στέλλα θεωρεί πως η κοινωνική κατάσταση της τρανς είναι δύσκολη, έχει μάλιστα η ίδια και κάποιες εμπειρίες εργασίας στο σεξ και σωματικών απειλών, το πρόβλημα όμως λύθηκε για αυτήν, όταν απέκτησε το γυναικείο κοινωνικό φύλο μέσω της επέμβασης, ενώ αντιμετωπίζει τις-τους παρενδυτικές-ους ως υποκρίτριες-ες που βολεύονται σε μία διπλή ζωή. Από την άλλη, η genderterrorist και η dummy περισσότερο επιμένουν στις καταπιεστικές απαιτήσεις για συμμόρφωση με το γυναικείο κοινωνικό φύλο, η dummy μάλιστα απολύθηκε το καλοκαίρι από “lesbian friendly” μαγαζί στην Ερεσό, επειδή επέλεξε μια εναλλακτική εμφάνιση ανάμεσα στο αγόρι και το κορίτσι, αποφεύγοντας την αποτρίχωση σε σώμα και πρόσωπο. Τέλος η Στάσσα είναι στην επίσης ιδιαίτερη θέση να δέχεται ρατσιστικές αντιδράσεις τόσο ως αμφισεξουαλική που συζεί με γυναίκα, όσο και ως τρανς. Παρόλο που πλέον σπουδάζει Πληροφορική στο Brighton της Αγγλίας σε ένα φιλικό για τις τρανς πανεπιστήμιο και αυτοπαρουσιάζεται ως συνειδητή και ικανοποιημένη με την κατάστασή της όπως και έντονα πολιτικοποιημένη, οι αφηγήσεις της όμως από τα προηγούμενα χρόνια της την Ελλάδα μιλούν για την εργασία στο σεξ ως σχεδόν μόνη επαγγελματική λύση, την έντονη σύγκρουση με το οικογενειακό περιβάλλον, αλλά και τη συνολική αίσθηση του να μη ανήκει ούτε σε στρέιτ ούτε σε ΛΟΑΤ κύκλους, ούτε σε συμβατικά ούτε σε “εναλλακτικά” κοινωνικά περιβάλλοντα.


Χριστιανισμός και ομοφυλοφιλία
Σε αυτήν την τελευταία υποενότητα θα παρουσιάσουμε δύο πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ανδρικές περσόνες, τον πατέρα Αβέρκιο και το Σμέμνιο, που συνδέονται όμως από την κοινή διαφωνία τους ότι η χριστιανική πίστη τους δε συγκρούεται αναγκαστικά με την ομοφυλοφιλία τους 89. Ο πατήρ Αβέρκιος 90 αυτοπαρουσιάζεται ως “Κληρικός ορθόδοξος της Ελλάδας, με πολυετή υπηρεσία, που αγωνίζεται για την κατάργηση των διακρίσεων κάθε είδους στους κόλπους της Εκκλησίας και μάχεται για την αποκατάσταση της παράδοσης της "αδελφοποιήσεως”. Ως αδελφοποίηση όμως ο πατήρ Αβέρκιος δεν εννοεί πως πολλοί κληρικοί είναι κατά την κοινή νεοελληνική “αδελφές”, αλλά μια παλαιότερη ακολουθία της Εκκλησίας με ασαφές περιεχόμενο, την “αδελφοποίηση”, που ευλογούσε και ενίσχυε τις σχέσεις μεταξύ κληρικών ή λαϊκών. Τα στοιχεία που δίνει για το ζήτημα ο πατήρ Αβέρκιος είναι μάλλον αποσπασματικά και ελλιπή, οπότε αυτό που καταλήγει το blog του να κάνει είναι το άνοιγμα της συζήτησης για την ομοφυλοφιλία στον ελληνικό κλήρο, με την έκκληση για αναγνώριση μιας υπαρκτής και διαδεδομένης κατάστασης μεταξύ αγάμων κληρικών, πάντα κατά τη γνώμη του πατρός Αβερκίου. Από την άλλη ο Σμέμνιος 91 είναι ένας λαϊκός, που πιστεύει στο χριστιανισμό αλλά και αναγνωρίζει την υποκρισία της Εκκλησίας και των πιστών χριστιανών, θεωρώντας μάλιστα ότι πραγματικές αμαρτίες είναι άλλες από αυτές που η Εκκλησία δίνει συνήθως σημασία. Όπως το θέτει ο ίδιος: “Θεωρώ τον εαυτό μου ανήθικο λόγω του πλούτου της χλιδής και της καλοπέρασης. Λόγω της ανοχής – ενοχής μου στην άνιση κατανομή του πλούτου. Λόγω του ότι δεν θεωρώ όλα τα αγαθά κοινά. Λόγω της αδράνειάς – απραξίας μου. Λόγω της συμμετοχής – συνενοχής μου στην καταστροφή του περιβάλλοντος.” και μάλλον όχι λόγω της ομοφυλοφιλίας του, θα συμπληρώναμε από τη μεριά μας.

1 Δεν υποστηρίζουμε βέβαια πως αποτελούν τις μόνες περσόνες που αυτοπροσδιορίζονται ως χριστιανές-οι στο υλικό μας. Είναι όμως οι μόνες περσόνες που αναγνωρίζουν μια αντίφαση ανάμεσα στην πίστη τους και το σεξουαλικό τους προσανατολισμό.
2 http://adelfopoiemenoi.blogspot.com 3http://smemnios.blogspot.com



1http://dummy-bedtimestories.blogspot.com, http://myurbansky.blogspot.com
2 Η ένταση της πολυφωνίας σε αυτό το υλικό μας έκανε να σκεφτούμε μήπως ήταν καλύτερο να συγχωνεύσουμε τις genderterrorist και dummy με τις queer περσόνες και τη Στάσσα με τις αμφιφυλόφιλες, θεωρήσαμε όμως καλύτερο να υπογραμμίσουμε αυτήν ακριβώς την πολυφωνία του φύλου (βιολογικού και κοινωνικού), παρουσιάζοντας τις τρανς περσόνες από κοινού.

85 http://dummy-bedtimestories.blogspot.com, http://myurbansky.blogspot.com
86 Η ένταση της πολυφωνίας σε αυτό το υλικό μας έκανε να σκεφτούμε μήπως ήταν καλύτερο να συγχωνεύσουμε τις genderterrorist και dummy με τις queer περσόνες και τη Στάσσα με τις αμφιφυλόφιλες, θεωρήσαμε όμως καλύτερο να υπογραμμίσουμε αυτήν ακριβώς την πολυφωνία του φύλου (βιολογικού και κοινωνικού), παρουσιάζοντας τις τρανς περσόνες από κοινού.
87 http://lifewithiv.wordpress.com
88 http://gpshtp.blogspot.com
89 Δεν υποστηρίζουμε βέβαια πως αποτελούν τις μόνες περσόνες που αυτοπροσδιορίζονται ως χριστιανές-οι στο υλικό μας. Είναι όμως οι μόνες περσόνες που αναγνωρίζουν μια αντίφαση ανάμεσα στην πίστη τους και το σεξουαλικό τους προσανατολισμό.
90 http://adelfopoiemenoi.blogspot.com
91 h ttp://smemnios.blogspot.com

Το κείμενο γράφτηκε και διαβάστηκε από τους Κωστή Σπηλιώτη και Γιώργο Χαλάτση στις 9.5.09 στο Πάντειο πανεπιστήμιο στην ημερίδα «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα» που διοργάνωσε η Athens Pride. Ευαγγελία Βλάμη

Ψηφοφορία για την Πρόταση 8 το 2010

Υποστηρίκτριες-ες του ΛεΠΑΤ γάμου σκοπεύουν να επαναφέρουν σε ψηφοφορία την Πρόταση 8 την επόμενη χρονιά.

Στις 26.5.09 το Ανώτατο Δικαστήριο της Καλιφόρνια επικύρωσε την πρόταση 8 και ανακάλεσε τον ΛεΠΑΤ γάμο. Η απόφαση προκάλεσε απογοήτευση αλλά όχι έκπληξη σε όσες-ους υποστηρίζουν τον ΛεΠΑΤ γάμο, οι οποίες-οι θα συνεχίσουν να αγωνίζονται για αυτόν.
Η απόφαση επιτρέπει στα 18.000 ζευγάρια που έχουν τελέσει γάμο να παραμείνουν έγγαμα αλλά δεν δίνει την δυνατότητα να τελέσουν γάμους καινούργεια ζευγάρια, δημιουργώντας έτσι ένα “Απαρχάιντ” στο κράτος-Πολιτεία της Καλιφόρνια.
Το σχέδιο είναι να επανέλθει το ζήτημα σε ψηφοφορία το Νοέμβριο του 2010 αντί να περιμένουμε ως το 2012, μια κίνηση που είχε την ιδιαίτερη υποστήριξη των μελών της ΜΚΟ Υποστηρικτική Καμπάνια για την Ισότητα στην Καλιφόρνια (EQCA).

Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται να συγκεντρωθούν περίπου 700.000 υπογραφές υποστήριξης μιας νέας ψηφοφορίας.

Τον Νοέμβριο 2008, η Πρόταση 8 έγινε αποδεκτή με την ισχνή πλειοψηφία του 52% .
Οι υποστηρίκτριες -ες του ΛεΠΑΤ γάμου πιστεύουν πως η κοινή γνώμη μπορεί να αλλάξει αρκετά να τις-τους δώσει την πλειοψηφία.
Ο Gavin Newsom, δήμαρχος της Πολιτείας του Σαν Φραντζίσκο, ο οποίος έχει θέσει υποψηφιότητα στο να διαδεχθεί τον Κυβερνήτη Άρνολντ Σβατσενεγκερ την επόμενη χρονιά, δήλωσε πως θα είναι ευτυχής να τεθεί το θέμα ξανά σε ψηφοφοριά. “Τώρα είναι η ευκαιρία μας να προσεγγίσουμε όσες-ους ψηφίζουν, τόσο αυτές-ους που είναι υπέρ όσο και αυτές-ους που είναι κατά” είπε.

Ο Marc Solomon υπεύθυνος της EQCA για τον ΛεΠΑΤ γάμο είπε: “Παρά το σημερινό πισωγύρισμα, η EQCA υποχρεούται να αποκαταστήσει την ελευθερία στο γάμο. Η πλειοψηφία των μελών της EQCA πιστεύει, πως το 2010 είναι η καλύτερη στιγμή για να γυρίσουμε στη ψηφοφορία της ανάκλησης της Πρότασης 8. Πρέπει να αδράξουμε την ευκαιρία της κεκτημένης ταχύτητας που υπάρχει στο θέμα του γάμου και όσων εργάζονται για αυτή την αποστολή, αξιώνοντας την ανάκληση της Πρότασης 8.
Αποδεχτήκαμε ότι η τελική απόφαση της επαναληπτικής ψηφοφορίας θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με συνασπισμό συνεργατιδών-ων από άκρη σε άκρη της Πολιτείας-κράτους.
Η βασική εκστρατεία για την αναζήτηση ψήφων, με υποστηρικτηκά σποτ στην τηλεόραση και δωρεές έχει ήδη αρχίσει και υπάρχει το σχέδιο να προστεθούν 1000 μέλη του κλήρου-ιερείς που θα αυξήσουν την υποστήριξη για τον ΛεΠΑΤ γάμο.
Η EQCA συμπέρανε ότι: “Το να κερδίσουμε μια καταφατική ψηφοφορία για την ελευθερία του γάμου θα είναι δύσκολο και ακριβό αλλά έχουμε την αυτοπεποίθηση ότι θα επικρατήσει”.

Το Σύνταγμα της Πολιτεία της Καλιφόρνια έχει την πιο μακρόχρονη Ιστορία από άλλες Πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών. Το οποίο δέχεται κριτική ότι είναι υπερφοτωμένο από δημοκρατικές αξίες σε τέτοιο βαθμό, που να δίνει σε ακραία στοιχεία την ευκαιρία να περνούν νόμους.

Εκατοντάδες λεσβίες, αμφισεξουαλικές, τρανς, γκέι και ετερό μαζί με διάσημες καλιτέχνιδες και διάσημους καλιτέχνες όπως η Kelly Osbourne, Perez Hilton, Pete Wentz, and Emmy διαδήλωσαν την αντίθεσή τες-τους για την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Καλιφόρνια. Αντίστοιχη πορεία διαμαρτυρίας έγινε στο Los Angeles χθές για να ανατραπεί η απαγόρευση με νομικά μέσα του ΛεΠΑΤ γάμου.

Αν θέλετε να υπογράψετε για την επανάληψη της ψηφοφορίας το 2010 πατήστε εδώ.


Το άρθρο το βρήκαμε στις 27.5.09 στο www.pinknews.co.uk και το μεταφράσαμε.
Στις 27.5.09 το πρωί η εκπομπή του Λάρυ Κίγκ στο CNN είχε συζήτηση για τον ΛεΠΑΤ γάμο που μεταδώθηκε και στην Ελλάδα. Ευαγγελία Βλάμη

Συμπόσιο της “Rainbow Rose”

Το Πανευρωπαϊκό Σοσιαλδημοκρατικό Δίκτυο “Rainbow Rose” πραγματοποίησε στη Ρώμη στις 23-24 Μαίου 2009 το πρώτο Συμπόσιο με θέμα «Για Μια Προοδευτική Πλειοψηφία στην Ευρώπη για τα Δικαιώματα ΛΟΑΤ».

Το Συμπόσιο έγινε με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος και της Ομάδας των Σοσιαλιστριών-ων στο Ευρωκοινοβούλιο. Συμμετείχαν εκπρόσωποι από πολλά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης όπως αυτά της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Δανίας, της Πορτογαλίας, της Μεγάλης Βρετανίας, της Γερμανίας, της Πολωνίας κ.α.
Το ΠΑΣΟΚ εκπροσώπησε η Γραμματέας Διεθνών Σχέσεων του ΠΑΣΟΚ κα. Πωλίνα Λάμψα, η οποία ήταν μία από τις κεντρικές ομιλήτριες του Συμποσίου και το μέλος της Γραμματείας Διεθνών Σχέσεων του ΠΑΣΟΚ κ. Φίλιππος Σαββίδης.

Στην ομιλία της η κα. Λάμψα τόνισε ότι στη σημερινή εποχή η διαχωριστική γραμμή μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς είναι πιο έντονη και ευδιάκριτη στα θέματα των δικαιωμάτων. Εξετάζοντας την πολιτική πρακτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατέδειξε ότι οι συντηρητικές δυνάμεις στην Ευρώπη πολέμησαν πολλές από τις προσπάθειες των σοδιαλδημοκρατών για κατάργηση κάθε μορφής διάκρισης στη βάση του φύλου, θρησκευτικών πεποιθήσεων, εθνικής καταγωγής ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Υπογράμμισε ότι πρέπει να δημιουργηθούν συμμαχίες μεταξύ όλων των δυνάμεων που θέλουν να προωθήσουν την ατζέντα των δικαιωμάτων και μίλησε για την ανάγκη «αλληλεγγύης για τα δικαιώματα». Όπως είπε η κ. Λάμψα «γυναίκες, ΛΟΑΤ, μετανάστριες-ες και άλλες-οι πρέπει να συνεργαστούν για να σταματήσουν όλες οι διακρίσεις και να υιοθετηθεί η ατζέντα των δικαιωμάτων. Γι αυτό ακριβώς χρειάζεται μια προοδευτική πλειοψηφία στο Ευρωκοινοβούλιο η οποία να μπορέσει να υλοποιήσει τη διακήρυξη των Ευρωπαίων Σοσιαλιστριών-ων για μια κοινωνία της διαφορετικότητας χωρίς διακρίσεις».

ορατά αόρατες & αόρατα ορατές 1

ορατά αόρατες & αόρατα ορατές
δύο όψεις της λεσβιακής παρουσίας στην Ελλάδα


[διαφάνεια 1: τίτλος] Ευχαριστώ θερμά την Φιλίππα, την Αλεξάνδρα και την Άννα, καταρχήν για την ιδέα που είχαν να οργανώσουν τη σημερινή συνάντηση και φυσικά για την πρόσκληση που μου απηύθυναν. Η αλήθεια είναι ότι με απασχόλησε για ποιο θέμα θα μιλούσα σήμερα. Να αναφερόμουν στην έρευνά μου για ομόφυλες ερωτικές σχέσεις μεταξύ γυναικών στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 1990; Ή να παρουσίαζα πιο πρόσφατες ερευνητικές ενασχολήσεις με θέματα όπως οι οικογένειες με δύο μητέρες ή ο γάμος ανάμεσα σε ομόφυλα ζευγάρια (Καντσά 2006, 2007α, 2007β); Τελικά επέλεξα το πρώτο για λόγους που σχετίζονται τόσο με τον απολογιστικό χαρακτήρα που έχει η ημερίδα, σύμφωνα με τις διοργανώτριές της, όσο και με τον ίδιο της τον τίτλο «σεξουαλικότητα, φύλο, κοινότητες».

«λεσβίες» και «στρέϊτ»

[διαφάνεια 2: απόσπασμα] Αθήνα, Μάϊος του 1997: Συνέντευξη με τη Μαρία στο σπίτι της τελευταίας.
Mαρία: Εμένα με ενοχλεί ότι είσαι στρέϊτ! Ντε φάκτο. Δεν το συζητάω
Βενετία: Για ποιο λόγο;
Μαρία: Μμμμμ;
Βενετία: Για ποιο λόγο;
Μαρία: Γιατί πιστεύω ότι δεν μπορείς να πιάσεις το πόϊντ, δεν … δηλαδή, δεν μπορείς να το πιάσεις. Όχι ρατσιστικά, είναι …. Πάρε ένα παράδειγμα ρε παιδί μου, ότι υπήρχε μια μαύρη καταπιεσμένη κοινότητα κτλ. κτλ. και τους ερχόταν ένας λευκός να κάνει την έρευνα. Που να είναι γαμώ τα άτομα. Να’ ναι, δηλαδή, τι να σου πω! Μόνο που να μην έβαφε το δέρμα του μαύρο. Πώς να στο πω. Δεν έχει το … δεν το έχει.

[διαφάνεια 3: απόσπασμα] Μυτιλήνη τρία χρόνια νωρίτερα, Φεβρουάριος 1994: Μεταπτυχιακή εργασία εξάμηνου με τίτλο «Γυναικεία ομοφυλοφιλία και ελληνική εθνογραφία. Το χρονικό μιας απουσίας».
«Το πρόβλημα που με απασχολεί [σε αυτή την εργασία] τίθεται ως εξής: ποιοι είναι οι λόγοι εκείνοι που καθιστούν μια λεσβιακή ταυτότητα σχεδόν ανύπαρκτη στην Ελλάδα, πώς μπορεί κάποια να αναγνωρίσει ομόφυλες ερωτικές πρακτικές μεταξύ γυναικών, μέσα από ποιους δρόμους μπορεί να προσεγγίσει αυτές τις ιδέες και πρακτικές, σε ποιους χώρους να τις εντοπίσει, πώς μπορεί να τις κάνει να «μιλήσουν», ποια είναι η σχέση τους με κυρίαρχες αντιλήψεις περί γυναικείας σεξουαλικότητας;»

Η έρευνά μου με θέμα τις ομόφυλες σχέσεις μεταξύ γυναικών στη σύγχρονη Ελλάδα (Καντσά 1994, 1995 και Kantsa 2001) ξεκίνησε δεκαπέντε χρόνια πριν με μια αφορμή, ένα πρόσχημα, μια φράση σε ένα βιβλίο ελληνικής εθνογραφίας (αναφέρομαι στο Loizos και Papataxiarchis 1991: 228-229). Μια πρόταση που φαινόταν να πιστοποιεί την αορατότητα των ερωτικών σχέσεων μεταξύ γυναικών. Όμως οι γυναίκες που είχα γνωρίσει όταν ήμουν φοιτήτρια; Οι φίλες μου; Οι κοπέλες εκείνες με τις οποίες έμαθα τη σημασία της συζήτησης, του επιχειρήματος, του μοιράσματος ιδεών, σκέψεων, επιθυμιών και ονείρων; Ο κύκλος αυτός γυναικών που χωρίς λεσβιακή ταυτότητα και κινηματική δραστηριότητα εξερευνούσε τις ερωτικές και συναισθηματικές δυνατότητες μεταξύ γυναικών; Οι γυναίκες αυτές που μέχρι και σήμερα δεν έχουν παντρευτεί, έχουν σταθερές ή περιστασιακές σχέσεις με άλλες γυναίκες, συγκατοικούν με τη σύντροφό τους, έχουν δημιουργήσει ευρύτερες «οικογένειες επιλογής» με φίλες, πρώην ερωμένες, νυν συντρόφους; Οι οποίες, ωστόσο, εξακολουθούν να αρνούνται να επισκεφτούν ένα λεσβιακό μπαρ, να ταξιδέψουν στην Ερεσό και ούτε λόγος βέβαια να συμμετέχουν στο Athens Pride. Οι γονείς των οποίων λέξη δεν θέλουν να ακούσουν για τις ερωτικές επιλογές των θυγατέρων τους τη στιγμή όμως που περνάνε Πάσχα και Χριστούγεννα, μαζί με την κόρη τους, τη σύντροφό της και τη δική της οικογένεια καταγωγής. Πώς μπορεί να μιλήσει κάποια για εκείνες που είναι ορατές με αόρατους τρόπους;

Το ζήτημα της ορατότητας ή της απουσίας της, του τι φαίνεται και τι όχι, πότε, που, απέναντι σε ποιους, ποιες με απασχόλησε ιδιαίτερα από την αρχή. Ξεκινώντας από μια θέση διαφορετική από εκείνη της Μαρίας έντονα επηρεασμένη από ανθρωπολογικές αναγνώσεις, αλλά και από προσωπικές συναναστροφές με γυναίκες που είχαν ερωτικές σχέσεις μεταξύ τους, θεωρούσα τις ταυτότητες σύνθετες, σχεσιακές, μεταβαλλόμενες. Με την έννοια αυτή η αντίστιξη «λεσβία»/ «στρέϊτ» και οι συζητήσεις γύρω από αυτή, τις περισσότερες φορές με αφορμή τα σχόλια γύρω από το θέμα της έρευνάς μου, ήταν το πλαίσιο ανάδειξης σύνθετων και μεταβαλλόμενων εννοιολογήσεων του φύλου, της σεξουαλικότητας, της επιθυμίας. Κεντρική θέση σε αυτές τις συζητήσεις κατείχαν ζητήματα που αφορούσαν τι φαίνεται και τι όχι, τι πρέπει και τι δεν πρέπει, ή τι χρειάζεται και τι δεν χρειάζεται να φαίνεται. Και όλα αυτά σε ένα πολιτισμικό πλαίσιο, αυτό της ελληνικής κοινωνίας, που, αφενός, προβάλει τις ετερόφυλες ερωτικές επιλογές, το γάμο και τη μητρότητα και αφετέρου διαφοροποιείται και μετασχηματίζεται κάτω από την επίδραση ενός λεσβιακού κινηματικού λόγου με έντονα τα σημάδια της δυτικής του καταγωγής.


Ένα λεσβιακό κίνημα στην περιφέρεια της Ευρώπης

[διαφάνεια 4: φωτό] Για την Ευρώπη, και κυρίως για την Αμερική, τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και η δεκαετία του 1970 ήταν η περίοδος των πολιτικών κινημάτων και της διεκδίκησης δικαιωμάτων από περιθωριακές και καταπιεσμένες ομάδες, τις γυναίκες, τους μαύρους, τους ομοφυλόφιλους. Ήταν μια περίοδος που χαρακτηρίστηκε από έντονες πολιτικές κινητοποιήσεις, διαδηλώσεις και αγώνες ενάντια στους φορείς μιας κοινωνίας της οποίας οι δομές στηρίζονταν στην ανισότητα, την καταπίεση και την εκμετάλλευση λιγότερο προνομιούχων ομάδων.
Την ίδια εποχή η Ελλάδα βρισκόταν υπό καθεστώς διδακτορίας. Οι όποιες κινήσεις είχαν γίνει πριν το 1967 σιώπησαν κατά τη διάρκεια της χούντας. Δεν έχει γραφεί ακόμα η συστηματική ιστορία του φεμινιστικού κινήματος μετά τη Μεταπολίτευση, -με εξαίρεση την πρόσφατη δημοσίευση του βιβλίου της Λιλίκας Μπόμπολου (2008) Φεμινισμός εσωτερικού χώρου -, και έτσι οτιδήποτε γνωρίζουμε είναι μέσα από σκόρπια άρθρα, κείμενα και συζητήσεις. Μια σύντομη περιήγηση, λοιπόν, στην ορατή αορατότητα του ελληνικού λεσβιακού κινήματος.


Το κείμενο είναι της βενετίας καντσά, καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και διαβάστηκε στηνΕπιστημονική Ημερίδα: «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα», που οργάνωσε η Athens Pride στις 9.5.09 στo Πάντειο πανεπιστήμιο.

ορατά αόρατες & αόρατα ορατές 2

ορατά αόρατες & αόρατα ορατές
δύο όψεις της λεσβιακής παρουσίας στην Ελλάδα


[διαφάνεια 5: ονόματα] Στην Ελλάδα το λεσβιακό, φεμινιστικό κίνημα ήρθε με καθυστέρηση λίγων ετών, εξαιτίας της δικτατορίας, και εκπροσωπήθηκε από μικρές ομάδες γυναικών στα πλαίσια μιας περιόδου έντονων αλλαγών και πολιτικής δραστηριοποίησης οι οποίες χαρακτήρισαν τα χρόνια μετά την μεταπολίτευση. Η ιστορία αυτή που ξεκινάει το 1975 με την ίδρυση της «Κίνησης για την Απελευθέρωση των Γυναικών» είναι σύνθετη και περιλαμβάνει την δημιουργία και τη διάλυση πολλών αυτόνομων γυναικείων ομάδων κυρίως στις μεγάλες πόλεις, την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα, Τα ενδιαφέροντα αυτών των ομάδων στρέφονταν γύρω από τη σεξουαλικότητα, την αναπαραγωγή και την οικογένεια και ήταν το αποτέλεσμα της δράσης φοιτητριών, ενώ άλλες σχηματίζονταν με στόχο την έκδοση περιοδικών.
Την ίδια περίοδο, το 1977, ιδρύεται η πρώτη ομοφυλόφιλη οργάνωση στην Ελλάδα το ΑΚΟΕ –ακρωνύμιο για το «Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδας»- και αρχίζει να εκδίδει το περιοδικό αμφι, το πιο γνωστό ίσως ομοφυλόφιλο περιοδικό στον ελλαδικό χώρο. Λίγους μήνες αργότερα, το 1978, σχηματίστηκε και η πρώτη λεσβιακή ομάδα, η «Αυτόνομη Ομάδα Ομοφυλόφιλων Γυναικών». Στην πρώτη της συνάντηση η ομάδα αυτή αριθμούσε δέκα μέλη. Η ομάδα σύντομα εγκαταστάθηκε στο σπίτι της Ρωμανού Μελωδού, -όπου συστεγάζονταν διάφορες φεμινιστικές αυτόνομες ομάδες-, και άρχισε να εκδίδει στις αρχές της δεκαετίας του 1980 το περιοδικό Λάβρυς, ένα από τα δύο αμιγώς λεσβιακά περιοδικά που έχουν κυκλοφορήσει στην Ελλάδα (Καντσά 1995/96). *Α
Η συγκατοίκηση δεν θα κρατήσει για πολύ. Από τότε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80 λεσβιακές ομάδες με διαφορετικά ονόματα «Λεσβιακή Ομάδα», «Αυτόνομες Λεσβίες Φεμινίστριες», «Ομάδα Γυναικών Κουκάκι» συστήνονται, διαλύονται και επανα-δημιουργούνται με κύρια χαρακτηριστικά τον μικρό αριθμό μελών και την αδυναμία τους να έχουν έναν αυτόνομο χώρο στέγασης με αποτέλεσμα να μετακινούνται διαρκώς ανάμεσα σε ομοφυλόφιλες οργανώσεις, των οποίων τα μέλη ήταν κυρίως άνδρες, και σε φεμινιστικές ομάδες, χωρίς όμως αναγκαστικά να ταυτίζονται ιδεολογικά ούτε με τους μεν ούτε με τις δε. Το Νοέμβριο του 1990 το κλείσιμο του Βιβλιοπωλείου Γυναικών, όπου συναντιόταν η λεσβιακή ομάδα από το 1989 όταν έκλεισε το 1988 το Σπίτι Γυναικών στο Κουκάκι, λόγω οικονομικών προβλημάτων και εσωτερικών διαφωνιών, σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής, το τέλος των μικρών αυτόνομων γυναικείων ομάδων, που έχουν ως κύριο στόχο την ανάπτυξη της αυτό-συνείδησης μέσα από τη γνωριμία, τη συζήτηση και την ενημέρωση και η οποία με τη σειρά της θα οδηγούσε στην απαλλαγή από την ανδρική κυριαρχία.

[διαφάνεια 6: φωτό] Δέκα χρόνια αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας του 1990 εξακολουθεί να διαπιστώνεται η απουσία ενός διευρυμένου δημόσιου λεσβιακού χώρου. Και οι τρεις κύριες ομοφυλόφιλες οργανώσεις που δραστηριοποιούνταν εκείνη την εποχή, η μία στην Αθήνα η ΕΟΚ –«Ελληνική Ομοφυλόφιλη Κοινότητα»-, και οι άλλες δύο στη Θεσσαλονίκη, η «Σύμπραξη κατά της Ομοφυλοφοβίας», και η Ο.Π.Ο.Θ. –«Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλοφίλων Θεσσαλονίκης»-, αριθμούσαν ανάμεσα στα μέλη τους ελάχιστες γυναίκες.

Παράλληλα, ο αριθμός των γυναικών που σύχναζαν στα λιγοστά λεσβιακά μπαρ *Β ήταν περιορισμένος και σε καμία περίπτωση αντιπροσωπευτικός του αριθμού των γυναικών με ομόφυλες ερωτικές σχέσεις. Ανάμεσα στις σημαντικές προσπάθειες μιας δημόσιας λεσβιακής έκφρασης τη δεκαετία του 1990 συγκαταλέγονται τα Women’s Only Parties που άρχισαν να διοργανώνουν οι Cyberdykes από το 1995, η έκδοση του λεσβιακού περιοδικού Μαντάμ Γκου (κυκλοφόρησε πέντε συνολικά τεύχη το χρονικό διάστημα 1995-96), η δημιουργία των πρώτου δικτυακού χώρου για λεσβιακά και gay θέματα οι Roz-Mov σελίδες, η διοργάνωση μιας Λεσβιακής Εβδομάδας στο Ρέθυμνο το Σεπτέμβριο του 1997 από μια ομάδα γυναικών στην Κρήτη, το ανέβασμα του θεατρικού έργου Lesbian Blues το 1998. *Γ

[διαφάνεια 7: φωτό] Τοποθετημένη στον απόηχο της «ηχηρής» δεκαετίας του 1980, και φαινομενικά «σιωπηλή» η δεκαετία του 1990 θα αποδειχθεί, ωστόσο, εν τέλει και εκ των υστέρων περίοδος μετάβασης, στο πλαίσιο της οποίας κυοφορήθηκαν πολλές από τις ιδέες, τις τάσεις και τις κινητοποιήσεις που ανέδειξαν τη δυναμική τους στα πρώτα χρόνια του 21ου αι., ανάμεσα στις οποίες εγγράφονται η ίδρυση λεσβιακών, γκέϊ, αμφί, τρανς και queer ομάδων, η διοργάνωση της Athens Pride, οι εκδόσεις περιοδικών, εφημερίδων και βιβλίων, κινηματογραφικές, θεατρικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, και γιατί όχι, η σημερινή μας συνάντηση.

Οι «κοινότητες» της Χρυσάνθης, της Ελένης, της Ιφιγένειας …
Όμως μια συζήτηση που θα εστιάζει αποκλειστικά στην ορατή αορατότητα της λεσβιακής παρουσίας, τουλάχιστον, μέχρι τα πρώτα χρόνια του 21ου αι. εγκυμονεί τον κίνδυνο να μεθοριοποιήσει μια άλλη πλευρά της. Γιατί η λεσβιακή παρουσία στην Ελλάδα έχει το λιγότερο δύο όψεις. Η πρώτη είναι αυτή που προσπάθησα να σκιαγραφήσω προηγουμένως και μπορεί κάποια να συναντήσει μέσα από κείμενα, μπροσούρες, αφίσες. Η ιστορία της είναι μακρόχρονη, ο όγκος δεδομένων μάλλον περιορισμένος. Υπάρχει ωστόσο και μια άλλη όψη για την οποία ξέρουμε ακόμα λιγότερα. Όψη η οποία αναδεικνύεται μέσα από τη ζωή και τις αφηγήσεις γύρω από αυτήν της Χρυσάνθης Μάντακα, της Ελένης Χριστάκου, της Ιφιγένειας Ξενάκη, της Μαρίας Φωτιάδη, της Σοφίας Αναγνωστάκη και πολλών άλλων. *Δ Πρόκειται για ιστορίες γυναικών που χωρίς να υιοθετούν ονόματα και ταυτότητες δημιουργούν «κοινότητες» φίλων, ερωμένων, παλαιών και νέων συντρόφων.

[διαφάνεια 8: φωτό] Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 η έννοια της κοινότητας συνδέθηκε με την αναγνώριση της ικανότητας ατόμων που συνευρίσκονταν στη βάση μιας κοινής σεξουαλικότητας να δημιουργούν κοινωνικούς δεσμούς διαρκείας. Την εποχή αυτή οι ακτιβίστριες ακτιβιστές περιόρισαν την έννοια της κοινότητας σε μια πολιτική της ταυτότητας και τη συνέδεσαν με την δημιουργία μιας ομάδας που διεκδικεί τη δική της ιστορία, τον δικό της πολιτισμό και τους δικούς της θεσμούς. Παράλληλα, την ίδια περίοδο, οι κοινωνικοί επιστήμονες έτειναν να αντιμετωπίζουν τις λεσβίες, τους ομοφυλόφιλους ως μια λίγο-πολύ ομοιογενή ομάδα που έχει οριοθετήσει τα δικά της σύνορα, ενώ υπέθεταν ότι υπάρχει μια αδιαμεσολάβητη αντιστοιχία ανάμεσα στη διεκδίκηση μιας διακριτής ταυτότητας και την επιθυμία ένταξης στην κοινότητα (Krieger 1982, 1983).

Η ανεπάρκεια των παραπάνω θεωρήσεων και η ισχυρή κριτική που δέχτηκαν (Moraga και Anzaldúa 1981, De Lauretis 1988, Butler 1991, Phelan 1993) δεν συνιστά, ωστόσο, για την ανθρωπολόγο Kath Weston (1991) ικανοποιητικό λόγο για τη συνολική απόρριψη της έννοιας της κοινότητας. Προϋπόθεση γι’ αυτό αποτελεί η κατανόηση της τελευταίας, όχι ως ενοποιητική υποκουλτούρα, αλλά ως ένας τρόπος ανάπτυξης ενός αισθήματος του συνανήκειν, οργάνωσης του χώρου και των κοινών δραστηριοτήτων και νοηματοδότησης των σχέσεων μεταξύ των μελών της.

Είναι με αυτή την έννοια που μπορούμε να μιλήσουμε για «κοινότητες» γυναικών στα πλαίσια των οποίων αρθρώνονται «νέες» ιστορίες για τη σεξουαλικότητα και το φύλο. Οι ανθρωπολογικές μελέτες των τελευταίων ετών για τη σεξουαλικότητα αναγνωρίζουν ότι σε κάθε κοινωνία το φύλο και η σεξουαλικότητα δεν ανάγονται και δεν περιορίζονται σε κανονιστικά σχήματα και κατηγορίες, αλλά, χαρακτηρίζονται από ασάφεια, πολλαπλότητα, άρνηση και αντίσταση και στρέφονται στην παρατήρηση και καταγραφή των σχέσεων, των αντιφάσεων και των διαφωνιών ανάμεσα σε πολλαπλούς τρόπους έκφρασης. Παράλληλα, ενώ οι πρόσφατες οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις επέτρεψαν τη διάδοση λεσβιακών και γκέϊ ταυτοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο και την διαπραγμάτευση των ομο/ετερο διακρίσεων, ο τρόπος που οι αλλαγές αυτές γίνονται αποδεκτές ή μη σχετίζεται άμεσα με πιο «παραδοσιακές» ιστορίες γύρω από το φύλο και τη σεξουαλικότητα που επικρατούν σε κάθε κοινωνία.


Το κείμενο είναι της βενετίας καντσά, καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και διαβάστηκε στηνΕπιστημονική Ημερίδα: «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα», που οργάνωσε η Athens Pride στις 9.5.09 στo Πάντειο πανεπιστήμιο.
Τα γράμματα με αστερίσκους είναι δικά μας.
*Α Η Λάβρυς είναι το πρώτο λεσβιακό περιοδικό στην Ελλάδα και κυκλοφόρησε 3 τεύχη.
*Β Υπήρχαν τουλάχιστον 4 μπαρ για λεσβίες στην Αθήνα.
*Γ Το έργο δέχτηκε αυστηρή κριτική από μεγάλο κομμάτι των λεσβιών ως μη λεσβιακό θεατρικό. Ενοχικό και ως εξαιρετικά προσαρμοσμένο στα ετεροκανονιστικά πρότυπα.
*Δ Τα ονόματα δεν είναι αληθινά, πρόκειται για ονόματα που έχει δώσει σε συνεντευξιαζόμενες η κα. Βενετία Καντσά σε προηγούμενη έρευνά της. Ευαγγελία Βλάμη

ορατά αόρατες & αόρατα ορατές 3

ορατά αόρατες & αόρατα ορατές
δύο όψεις της λεσβιακής παρουσίας στην Ελλάδα


[διαφάνεια 9: φωτό] Στο ελληνικό παράδειγμα οι «καινούργιες» ιστορίες για το φύλο και τη σεξουαλικότητα συγκροτούνται στα πλαίσια μιας κοινωνίας που εξακολουθεί να θέτει σε περίοπτη θέση το γάμο και τη μητρότητα. Ωστόσο, μέσα από τις αφηγήσεις των γυναικών για τις σχέσεις τους, την ερωτική επιθυμία και τον τρόπο που αυτοπροσδιορίζονται αναδύεται μια σύνθετη εικόνα για τους τρόπους με τους οποίους καλούνται να είναι κόρες, μερικές φορές και μητέρες, ερωτικές σύντροφοι, φίλες, συνάδελφοι.

Σε ένα κείμενό της η Χριστίνα Βλαχούτσικου επισημαίνει ότι «όταν κοιτάξει κανείς τη δράση των υποκειμένων, διαπιστώνει ότι πράγματι, στις κανονικότητες της καθημερινής ζωής, δεν διαπραγματευόμαστε (κατά κανόνα τουλάχιστον) τους πυρήνες των πολιτισμικών κατατάξεων. Ο διαχωρισμός, λόγου χάρη, γυναίκες-άντρες σπάνια τίθεται εν αμφιβόλω. Εκείνο, αντίθετα, που υπόκειται σε διαπραγμάτευση είναι το που ακριβώς μπαίνουν οι διαχωριστικές γραμμές». (2000: 176). Με τρόπο ανάλογο, οι γυναίκες τις οποίες συνάντησα επανα-διαπραγματεύονται τα όρια που θέτουν κυρίαρχες εννοιολογήσεις του φύλου. Μέσα από τις αφηγήσεις τους οι γυναίκες τονίζουν το δικαίωμά τους να αγαπούν αυτές που θέλουν, να ζουν τη ζωή τους με τον τρόπο που επέλεξαν, να αναγνωρίζονται ως ολοκληρωμένα υποκείμενα και να μη γίνονται αντιληπτές ως άτομα «συναισθηματικά ανώριμα», «που διανύουν μια μεταβατική κατάσταση», «που δεν έχουν γνωρίσει ακόμα τον κατάλληλο». Ακόμα και αν αυτές οι περιστασιακές και μεμονωμένες αφηγήσεις γύρω από την επιθυμία, τη σεξουαλικότητα, και τους έμφυλους προσδιορισμούς δεν έχουν κατορθώσει ακόμα να αντικαταστήσουν πιο «παραδοσιακές» ιστορίες για το φύλο και τη σεξουαλικότητα, φέρουν ωστόσο μέσα τους στοιχεία αλλαγής. στο βαθμό που οι θέσεις και οι αντιλήψεις μας για αυτά τα θέματα επαναπροσδιορίζονται διαρκώς, χρόνο με το χρόνο μέσα από τις «σαρκικές επαφές της καθημερινής ζωής» (Weeks 2000: 245), και υπογραμμίζουν τη σημασία της επιθυμίας στη διαπραγμάτευση των σχέσεων.
Με άλλα λόγια, η ορατή απουσία ενός πολυπληθούς λεσβιακού κινήματος στην Ελλάδα, τουλάχιστον μέχρι τα πρώτα χρόνια του 21ου αι., δε συνεπάγεται την έλλειψη φαντασίας στο να γίνεσαι ορατή με τρόπο αόρατο, απροσδιόριστο, αμφίσημο. * Ε Αν κάτι έχει να μας διδάξει το ανθρωπολογικό παράδειγμα είναι ότι κάθε πολιτισμικό πλαίσιο είναι διαφορετικό και το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να το μελετήσουμε συστηματικά και προσεκτικά. Μακριά από εξελικτικές ιδέες που βλέπουν τα λεσβιακά, γκέϊ,, αμφι, τρανς και queer κινήματα να περνούν από τα ίδια στάδια με μπροστάρη τις ΗΠΑ και τις χώρες της βόρειας Ευρώπης το ενδιαφέρον για το «εδώ και τώρα» αναδεικνύει σημαντικές κινήσεις, στάσεις, ιδέες και πρακτικές τόσο εντός όσο και εκτός κινημάτων, ταυτοτήτων και κοινοτήτων.

Βιβλιογραφικές αναφορές
Βλαχούτσικου Βλαχούτσικου, Χριστίνα. 2000. «Περί κατανάλωσης, ορίων και πολιτικής ή: διαμέρισμα με νοίκι και τα δύο συνολάκια. Στο: Καυταντζόγλου, Ρωξάνη & Πετρονώτη, Μαρίνα (επιμ.), Όρια και Περιθώρια: Εντάξεις και Αποκλεισμοί. Αθήνα: ΕΚΚΕ.
Butler, Judith. 1991. “Imitation and Gender Subordination”. In inside/out: Lesbian Theories, Gay Theories, ed. Dianna Fuss. New York: Routledge. Reprinted in The Lesbian and Gay Studies Reader (1993), eds. H. Abelove, M.A. Barale, and D.M. Halperin, 307-320. New York: Routledge [μτφ. στα ελληνικά «Από-μίμηση και έμφυλη ανυπακοή» στο Κώστας Γιαννακόπουλος (επιμ.) Σεξουαλικότητα. Θεωρίες και Πολιτικές της Ανθρωπολογίας, 219-258. Αθήνα: Εκδ. Αλεξάνδρεια]
De Lauretis, Teresa. 1988. “Sexual Indifference and Lesbian Representation”. In Theatre Journal 40. Reprinted in The Lesbian and Gay Studies Reader (1993), eds. H. Abelove, M.A. Barale, and D.M. Halperin, 141-158. New York: Routledge.
Καντσά, Βενετία 1994 «Γυναικεία ομοφυλοφιλία και ελληνική εθνογραφία. Το χρονικό μιας απουσίας». Εργασία εξαμήνου, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
- 1995 «Δυνάμει φίλες, δυνάμει ερωμένες. Συναντήσεις γυναικών στην Ερεσό Λέσβου». Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία. Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
- 1995/96 «Η Λάβρυς: Μια Συνοπτική Παρουσίαση ενός Ελληνικού Λεσβιακού Περιοδικού». Στο Δίνη. Φεμινιστικό Περιοδικό, 8: 73-95
- 2006 «Οικογενειακές Υποθέσεις. Μητρότητα και ομόφυλες ερωτικές σχέσεις» Στο Ευθύμιος Παπαταξιάρχης (επιμ.) Περιπέτειες της ετερότητας. Η παραγωγή της πολιτισμικής διαφοράς στη σημερινή Ελλάδα, Αθήνα, εκδ. Αλεξάνδρεια, σελ. 355-381
- 2007α «Σχέσεις οικογενειακές, σχέσεις ομόφυλες. Διευρύνσεις και επανασημασιοδοτήσεις της οικογένειας». Στο Νίκος Χατζητρύφων και Θεανώ Παπαζήση (επιμ.) Το φύλο και η συμπεριφορά του, Θεσσαλονίκη, εκδ. Επίκεντρο, σελ. 143-160
- 2007β «Γαμήλιες διεκδικήσεις: Ορατές πολιτικές, αθέατες παραδοχές» Ανακοίνωση στα πλαίσια του διεθνούς συμποσίου Αναθεωρήσεις του πολιτικού. Ανθρωπολογική και ιστορική έρευνα στην ελληνική κοινωνία, Μυτιλήνη, 8-11 Νοεμβρίου.
Kantsa Venetia 2001 «Daughters Who Do Not Speak, Mothers Who Do Not Listen. Erotic Relationships Among Women in Contemporary Greece». Διδακτορική Διατριβή στο Τμήμα Ανθρωπολογίας, London School of Economics and Political Science, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
Krieger, Susan 1982. “Review Essay: Lesbian Identity and Community: Recent Social Science Literature”. In Signs 8 (1): 91-108.
- 1983. The Mirror Dance. Identity in a Women’s Community. Temple University Press: Philadelphia
Loizos, Peter and Evthymios Papataxiarchis. 1991b. “Gender, Sexuality and the Person in Greek Culture”. In Contested Identities: Gender and Kinship in Modern Greece, eds. Peter Loizos and Evtymios Papataxiarchis, 221-234. Princeton: Princeton University Press.
Moraga, Cherrie, και Gloria Anzaldúa (επιμ.). 1981. This Bridge Called my Back: Writings by Radical Women of Color. Watertown, Massachusets: Persephone.
Μπόμπολου, Λιλίκα 2008 Φεμινισμός εσωτερικού χώρου. Ιστορίες γυναικών. Χρονικό μιας πορείας στο φεμινιστικό κίνημα (1979-2005) σε επιμέλεια Άννας Μιχοπούλου. Αθήνα: Εκδ. Κουκκίδα.
Phelan, Shane. 1993. “(Be) Coming Out: Lesbian Identity and Politics”. In Signs 18 (4): 765-790.
Weeks, Jeffrey. 2000. Making Sexual History. Cambridge: Polity Press.
Weston Kath. 1991. Families We Choose. Lesbians, Gay, Kinship. New York: Columbia University Press.



Εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν στην παρουσίαση
Διαφάνεια 4: Εικόνα από το διαδίκτυο
Διαφάνεια 6: Επεξεργασία εξωφύλλου της Μαντάμ Γκου
Διαφάνεια 7: Flyer των Cyberdykes στα μέσα της δεκαετίας του 1990
Διαφάνεια 8: Επεξεργασία εικόνας από φυλλάδιο της Λεσβιακής Ομάδας τη δεκαετία του 1980
Διαφάνεια 9: επεξεργασία φωτογραφίας δημοσιευμένη στο Uncovered City


Το κείμενο είναι της βενετίας καντσά, καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και διαβάστηκε στην Επιστημονική Ημερίδα: «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα», που οργάνωσε η Athens Pride στις 9.5.09 στo Πάντειο πανεπιστήμιο.
Τα γράμματα με τους αστερίσκους είναι δικά μας.
*Ε Δεν γινόταν και δεν γίνεται λόγος για τις λεσβίες, ακόμη σήμερα μιλούν τα ΜΜΕ, κόμματα, επιστήμη και οι ετερό για ομοφυλόφιλους, ομοφοβία, τρανσφοβία, για γκέι πράιντ και για ακτιβιστές που συμμετέχουν ή/και διοργανώνουν δράσεις. Άρα γραπτά τεκμήρια είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν, πέρα από την σεξιστική διάκριση ενδυναμώνει την μη ορτατότητα των λεσβιών.
Αναζητήστε την λέξη λεσβία στην ηλεκτρονική εφημερίδα Ελευθεροτυπία και θα σας παραπέμψει στον όρο "λεσβιακή". Αναζητήστε σε άλλες εφημερίδες την λέξη λεσβία και θα δείτε πως τα αποτελέσματα είναι πολύ λιγότερα από εκείνα της λέξης ομοφυλόφιλη. Στην λέξη ομοφυλόφιλος επίσης σπάνια θα βρείτε να αναφέρονται και οι λεσβίες Ευαγγελία Βλάμη

Το ΕΣΡ νομιμοποιεί τις διακρίσεις κατά των ΛεΠΑΤ

Απόφαση 197/5.5.2009

ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Αριθ.. 197/5.5.2009
Σήμερα ημέρα Τρίτη 5 Μαΐου 2009 και ώρα 11:00 το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης συνήλθε σε συνεδρίαση, στην οποία παρέστησαν ο Πρόεδρος του ΕΣΡ Ιωάννης Λασκαρίδης, ο Αντιπρόεδρος Νέστορας Κουράκης και τα μέλη Εύη Δεμίρη, Ίρις Αυδή-Καλκάνη, Γιάννης Παπακώστας, Κωνσταντίνος Τσουράκης, Κωνσταντίνος Αποστολάς.

Α. Iστορικό-Νομική θεμελίωση

1. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ασχολήθηκε με την υπό εταιρείας ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ιδιοκτήτριας του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ (πρώην SEVEN) παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας.

2. Η συζήτηση της υποθέσεως πραγματοποιήθηκε την 28η Απριλίου 2009.

3. Το Συμβούλιο έλαβε υπόψη του τις ακόλουθες διατάξεις:

Ι. Το άρθρο 15, παρ. 2 του Συντάγματος, κατά το οποίον η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους, ο οποίος έχει σκοπό τη μετάδοση προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλει η κοινωνική αποστολή της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητος ενώ εξάλλου κατά το άρθρο 9 παραγρ. 1 του Συντάγματος, η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου είναι απαραβίαστη.

ΙΙ. Το άρθρο 2 παρ. 1 και 5 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ, κατά το οποίο οι ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοτηλεοράσεως και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, ενώ εξάλλου πρέπει να τηρούνται οι γενικά παραδεκτοί κανόνες της ευπρέπειας και καλαισθησίας στη γλώσσα και στη συμπεριφορά.

ΙΙΙ. Το άρθρο 4 παρ. 1 στοιχ. β και ε του Ν. 2863/2000, κατά το οποίον το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 παρ. 1 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.


Β. Αιτιολογικό
Εκ των στοιχείων του φακέλου, των ισχυρισμών του εκπροσώπου της εταιρείας με την επωνυμία ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ιδιοκτήτριας του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ (πρώην SEVEN), του υποβληθέντος υπομνήματος και της παρακολουθήσεως από μαγνητοταινία των εκπομπών «Pornucopia» και «Sex and Shopping» που μεταδόθηκαν από τον τηλεοπτικό σταθμό κατά την 4.1.2009 και ώρα από 01:00 έως 02:00, προέκυψαν τα ακόλουθα:

Α. «Pornucopia»
Σήμανση: 5ης κατηγορίας, χρώμα πλαισίου: κόκκινο, Κατάλληλο μόνο για ενηλίκους
Διάρκεια επεξήγησης: 3΄ μετά την έναρξη και το πρώτο διαφημιστικό διάλλειμα.
Διάρκεια σήμανσης: Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπομπής
Πρόκειται για μια σειρά που ασχολείται με την παραγωγή διαφόρων ειδών ταινιών πορνό. Το συγκεκριμένο επεισόδιο φέρει τίτλο «Σεξ με το ίδιο φύλο» και πραγματεύεται το γύρισμα ταινιών με λεσβιακό σεξ στο πρώτο μέρος και με ομοφυλοφιλικό μεταξύ αντρών στο δεύτερο.
Κατά τη διάρκειά της γίνονται δηλώσεις από σκηνοθέτιδες-ες, παραγωγούς και πρωταγωνίστριες-ες ταινιών πορνό. Κατά περιόδους βλέπουμε στην οθόνη καρτέλες με διάφορα στοιχεία και πληροφορίες (στα ελληνικά) όπως: «Κάθε χρόνο κυκλοφορούν 11.000 ταινίες. Το 80% περιέχει τουλάχιστον μία σκηνή στην οποία οι γυναίκες κάνουν σεξ μεταξύ τους», «Το 99% των ταινιών κορίτσι-κορίτσι προορίζεται για άντρες», «Οι σκηνές κορίτσι-κορίτσι δεν πληρώνουν τόσο όσο οι σκηνές Αγόρι-Κορίτσι», «Το 95% των γυναικών στις ταινίες πορνό γυρίζουν σκηνές με γυναίκες ανεξάρτητα από το σεξουαλικό τους προσανατολισμό», «Το φιλικό προς τις γυναίκες πορνό είναι μια αναπτυσσόμενη αγορά. Οι γυναικείες ταινίες συγκαταλέγονται σε αυτή την κατηγορία», «Όλες αυτές οι γυναίκες σε αυτές τις ταινίες είναι λεσβίες ή αμφισεξουαλικές», «650 χιλιόμετρα βόρεια της κοιλάδας μια μικρή εταιρεία γυρίζει σκληρό πορνό για λεσβίες», «Η SIB video προβάλλει πραγματικές λεσβίες όχι ηθοποιούς», «Σήμερα η βιομηχανία του γκέι πορνό υπολογίζεται στο 1 δις το χρόνο. Στοχεύει σε μία ευρεία γκάμα γκέι προτιμήσεων», «Οι άντρες στα γκέι πορνό μπορούν να βγάλουν έως και 3.000 δολάρια για μία σκηνή σεξ», «Ο Τζεφ Στράικερ είναι ένα από τους πιο καλοπληρωμένους ηθοποιούς όλων των ταινιών πορνό. Ο Στράικερ πληρώθηκε 50.000 για μια γκέι ταινία πορνό», « Άνθρωποι της βιομηχανίας λένε ότι το 25-50% των ηθοποιών στις γκέι ταινίες πορνό είναι στρέιτ», «Οι σκηνές γκέι για τα χρήματα απαιτούν διπλάσιο χρόνο στα γυρίσματα από τις καθιερωμένες γκέι σκηνές. Το Βιάγκρα όμως επισπεύδει τη διαδικασία».

Παράλληλα βλέπουμε και σκηνές από γυρίσματα διαφόρων ταινιών τόσο μεταξύ γυναικών όσο και μεταξύ αντρών.

Όπως προκύπτει από την καταγραφή ο σταθμός πρόβαλλε επίσης επεισόδια αυτής της σειράς στις 11/1/200 με τίτλο «Η Υπόθεση του Κίνκυ» και αφορούσε την παραγωγή ταινιών φετίχ και διαστροφών καθώς και στις 18/1/2009 με τίτλο «Αγάπη και Σεξ. Αγάπη ή Σεξ» με θέμα τα ζευγάρια που δημιουργούνται μέσα από αυτές τις ταινίες, η κοινή τους ζωή καθώς και η αντοχή τους στο χρόνο. Και αυτά τα επεισόδια ακολουθούν τη μορφή του επεισοδίου που προβλήθηκε στις 4/1/2009 και περιέχουν συνεντεύξεις παραγόντων των ταινιών πορνό, καρτέλες με διάφορες πληροφορίες αλλά και τολμηρές σκηνές από γυρίσματα ταινιών πορνό.

Β. «Sex and Shopping»
Πρόκειται για μια σειρά που επίσης ασχολείται με την παραγωγή διαφόρων ειδών ταινιών πορνό. Το συγκεκριμένο επεισόδιο φέρει τίτλο «Μερικοί το προτιμούν πιο καυτό» και πραγματεύεται την παραγωγή γκέι ταινιών πορνό.
Εμφανίζονται παραγωγοί, σκηνοθέτες, ηθοποιοί αλλά και δημοσιογράφοι και συγγραφείς και καταθέτουν την άποψη τους για το φαινόμενο των γκέι προνοταινιών αλλά και για την ομοφυλοφιλία γενικά. Προβάλλονται σκηνές από γυρίσματα γκέι ταινιών ωστόσο οι περισσότερες (άλλα όχι όλες) περιορίζονται σε φιλιά και εναγκαλισμούς ενώ πάντα υπάρχει «μοζαίκ» στα γεννητικά όργανα. Οι απόψεις είναι λίγο σκληρές (η σειρά είναι υποτιτλισμένη) και ακούγονται φράσεις όπως: «Το αγαπημένο μου πράγμα; Το γαμήσι» , «Τον γάμησα εγώ κι ύστερα αυτός», «Δεν μου σηκώνεται επειδή δεν μου αρέσει αυτός» κλπ.

Όπως προκύπτει από την καταγραφή ο σταθμός πρόβαλλε επίσης επεισόδια αυτής της σειράς στις 11/1/200 με τίτλο «Θα μπορούσε να ήσουν εσύ» και αφορούσε την παραγωγή ερασιτεχνικών ταινιών πορνό καθώς και στις 18/1/2009 με τίτλο «Τα πράγματα που κάνουν κάποιες κοπέλες» με θέμα τις ταινίες με λεσβιακό σεξ. Και αυτές οι εκπομπές ακολουθούν τη μορφή του επεισοδίου που προβλήθηκε στις 4/1/2009.

Πρόκειται περί εκπομπής η οποία ασχολήθηκε με την παραγωγή ταινιών πορνικού περιεχομένου, καθώς και την αμοιβή των προσώπων που συμμετέχουν σε ομοφυλοφιλικό σεξ. ΄Όμως η εκπομπή δεν περιορίστηκε στις εν λόγω αναφορές, αλλά προέβαλε και σκηνές ομοφυλοφιλικού σεξ και μάλιστα με τις ιδιαίτερες εκφάνσεις της πεολειχίας και αιδοιολειξίας καθώς και απαράδεκτες φράσεις όπως: «Το αγαπημένο μου πράγμα; Το γαμήσι» , «Τον γάμησα εγώ κι ύστερα αυτός», «Δεν μου σηκώνεται επειδή δεν μου αρέσει αυτός» κ.α.
Είναι αληθές ότι η εν λόγω εκπομπή προβλήθηκε μετά το μεσονύκτιο. Από καμιά διάταξη νόμου δεν προκύπτει ότι οι εν λόγω εκπομπές, λόγω του χρόνου της προβολής των μπορούν να μην έχουν την από το άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος αξιουμένη ποιότητα και τον από την αυτή διάταξη του Συντάγματος αξιούμενο σεβασμό της αξίας του ανθρώπου.
Αναμφισβητήτως η υπό κρίσιν εκπομπή δεν έχει τη στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της τηλεοράσεως, ούτε ενέχει τον απαιτούμενο σεβασμό στην αξία του ανθρώπου.
΄Αξιον παρατηρήσεως είναι ότι τμήματα αυτής της εκπομπής προβλήθηκαν κατά την 11.1.2009 και 18.1.2009 και μάλιστα με την προτροπή «Θα μπορούσε να ήσουν εσύ» και να κάνεις «Τα πράγματα που κάνουν κάποιες κοπέλες» εξωθώντας κατ΄ αυτό τον τρόπο τηλεθεατές όπως συμμετάσχουν στη παραγωγή ομοίων ταινιών.

Για την εν λόγω εκτροπή ενδείκνυται όπως επιβληθεί στον τηλεοπτικό σταθμό η διοικητική κύρωση του προστίμου.

Ενόψει των εκτεθέντων πραγματικών περιστατικών και λαμβανομένης υπόψη της βαρύτητος της παραβάσεως, του από 3,7 % μεριδίου τηλεθέασης που συγκέντρωσε το πρόγραμμα, κατά το διάστημα 2007 - 2008, του εξ 8.852.386,76 ευρώ ύψους της επένδυσης που έχει πραγματοποιηθεί από τον εν λόγω σταθμό, και του γεγονότος ότι έχουν επιβληθεί στον αυτό σταθμό με τις αποφάσεις 82/30.3.2004, 172/9.6.2004, 228/20.7.2004, 257/7.9.2004, 396/14.12.2004, 78/3.3.2005, 101/29.3.2005, 261/5.7.2005, 345/13.9.2005, 508/13.12.2005, 374/25.7.2006, 375/25.7.2006, 376/25.7.2006, 439/19.9.2006, 28/23.1.2007, 556/20.11.2007, 349/1.7.2008, 350/1.7.2008, 553/11.11.2008, 621/9.12.2008, 157/7.4.2009
διάφορες κυρώσεις, ενδείκνυται όπως το εν λόγω πρόστιμο καθορισθεί στο ποσό των 20.000 ευρώ.

Μειοψήφησαν ο Πρόεδρος Ιωάννης Λασκαρίδης και εκ των μελών η Εύη Δεμίρη και η ΄Ιρις Αυδή Καλκάνη κατά τους οποίους το πρόστιμο θα έπρεπε να είναι 50.000 ευρώ.

Για τους λόγους αυτούς
Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ (πρώην SEVEN, )την διοικητική κύρωση του προστίμου των 20.000 ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παράγραφος 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδαφ. β του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή της, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:

1. Της εταιρείας ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, που εδρεύει στο Φάληρο, στην οδό Εθνάρχου Μακαρίου και Φαληρέως 2, με ΑΦΜ 998921252, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Πειραιά.

2. Του Ιωάννη Αλαφούζου του Αριστείδη, κατοίκου Φαλήρου, στην οδό Εθνάρχου Μακαρίου και Φαληρέως 2, με ΑΦΜ 022253837, Δ.Ο.Υ. Κηφισιάς, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.

Κρίθηκε, αποφασίστηκε και δημοσιεύθηκε κατά την 5η Μαΐου 2009.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ


Η σεξουαλική προκατάληψη είναι κάτι παραπάνω από προφανής, για μια εκπομπή που παρουσιάστηκε στις 1μετά τα μεσάνυκτα, με ειδική σήμανση και συγκέντρωσε το 3.7% της τηλεθέασης επειδή παρουσίαζε λεσβιακό και γκέι σεξ, το οποίο μάλιστα ήταν ταινίες που απευθύνονταν τόσο σε λεσβίες και γκέι όσο και σε ετερό.
Φοβήθηκε το ΕΣΡ ότι οι τηλεθάτριες-ες θα παρακινούνταν να κάνουν πορνό ταινίες, ενώ όταν εκμπομπές ή/και άρθρα βρίζουν υποτιμούν και εκφέρουν λόγο μίσους για τις-τους ΛεΠΑΤ, τότε το ΕΣΡ νοιώθει ασφαλές και ήσυχο για τη τήρηση των νόμων που εδώ, σε αυτή την περίπτωση το ίδιο επικαλείται. Παύεται τότε κάθε ανησυχία για την μη τήρηση "της αξίας της-του ανθρώπου" και "της πολιτισμικής ανάπτυξης και της ποιότητας της εκπομπής".
Η υποκρισία περισσεύει, με το ΕΣΡ να επιδεικνύει "υπερβάλλοντα ζήλο" όποτε μια εκπομπή αφορά Λεσβίες, Αμφισεξουαλικές, Τρανς και πουστηδες, φτάνοντας με αυτό τον τρόπο να αγγίζει τα όρια της αυθαιρεσίας. Ευαγγελία Βλάμη

Ενσώματη συμμετοχή 1'

"Ενσώματη συμμετοχή: υποκειμενοποίηση και queer συλλογικότητα στη σύγχρονη Ελλάδα"

Υλικότητα και γλώσσα συνυφαίνονται και αλληλοεξαρτώνται, αν και δεν ανάγονται πλήρως η μία στην άλλη: καμιά δεν υπερβαίνει την άλλη και καμιά δεν προηγείται της άλλης. Judith Butler

Το 2005, στην πρώτη Παρέλαση Υπερηφάνειας της Αθήνας, λίγα μέτρα μπροστά μου περπατούσε ένα αγόρι γύρω στα είκοσι φορώντας ένα τζάκετ με ανεβασμένο γιακά, μόνος του, σκυφτός, κολλημένος σε όλη τη διαδρομή στον ώμο του ατόμου που τύχαινε να βρίσκεται κάθε φορά μπροστά του. Μέσα στην εμπύρετη και ενθουσιώδη ατμόσφαιρα εκείνης της ημέρας, μου φάνηκε παράδοξο το να έχει έρθει ένας άνθρωπος να λάβει μέρος στην παρέλαση υπερηφάνειας όταν δεν είναι διατεθειμένος να εκθέσει το πρόσωπό του στο συμπαθούν πλήθος και να προχωράει σαν να περιμένει να τελειώσει η πορεία για να πάει να κρυφτεί στη γκαρσονιέρα του ή στο δωμάτιο στο σπίτι των γονιών του. Ξαναδιαβάζοντας σημειώσεις, αποκόμματα εφημερίδων, blogs, και απομαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις, βουτώντας ξανά στην περίπλοκη θεωρία με τα συσκοτιστικά πολλές φορές παρεπόμενά της, πολλές φορές έκτοτε σκέφτηκα πόσο βιάστηκα να τον κρίνω. Τι πιο δηλωτικό της σύνθετης κατάστασης που εμπεριέχει αγωνία, αβεβαιότητα, απροθυμία μονοσήμαντης ταύτισης αλλά και τόλμη από μια τέτοια σκηνή που, οσοδήποτε παράξενη, κατέστησε την παρέλαση και, κατ’ επέκταση την κοινότητα, δυνατή, πραγματική και βαδίζουσα. Αυτό το παιδί είχε καταφέρει να ξεγελάσει τον φόβο και την αμηχανία του και, πιθανότατα ρισκάροντας περισσότερα από τις ακτιβίστριες, τους ακτιβιστές και τις ερευνήτριες που βάδιζαν με τη συγκρατημένη αυταρέσκεια του στρατευμένου, αποφάσιζε να προσφέρει το σώμα του στη δημιουργία εκείνου του ισχνού πρώτου πλήθους που επιχειρούσε μια δημόσια εκδήλωση στο κέντρο της Αθήνας.
Το ερευνητικό μου θέμα, η δημόσια δήλωση της σεξουαλικής ταυτότητας ή coming out έχει εν πολλοίς περιγραφεί σαν μια διαδικασία που ολοκληρώνεται με «επιτυχία» τη στιγμή της λεκτικής παραδοχής και γνωστοποίησης της σεξουαλικής ταυτότητας. Είτε σαν αγαπημένο λογοτεχνικό και κινηματογραφικό μοτίβο, είτε σαν παρακλάδι της ψυχολογίας θεωρείται αναγκαίο στάδιο για την απόκτηση της ανδρικής ομοερωτικής ταυτότητας [και μιλώ μόνο για άνδρες που επιθυμούν άνδρες γιατί μέχρι εκεί μου επιτρέπει η έρευνά μου να το κάνω] προς μια «υγιή και ισορροπημένη» κοινωνική ζωή. *Α
Ωστόσο, σε μια κουλτούρα όχι ιδιαζόντως εξομολογητική, όπου το κουτσομπολιό έχει ακόμα την πρωτοκαθεδρία του κοινωνικού ελέγχου και ο υπαινικτικός τρόπος επικοινωνίας είναι κυρίαρχος, τα «δύσκολα» της προσωπικής ζωής προτιμάται να παραμένουν κάτω από το πέπλο μιας συναινετικής σιωπής παρά να επαφίενται στη γλωσσική ένδεια που παρουσιάζει η ελληνική σχετικά με ζητήματα σεξουαλικότητας και οικειότητας.*B

Σύμφωνα με έναν από τους πρώτους μου πληροφορητές, «δεν υπάρχει ούτε coming out», «ούτε gay κοινότητα εδώ», αφού «καλά καλά δεν υπάρχουν gay και λεσβίες» (44 ετών, Αθήνα). Στην προσπάθεια να αποκωδικοποιήσω τέτοιου τύπου δηλώσεις, διαπίστωσα γρήγορα πως η μελέτη του coming out στην Ελλάδα συνιστά ένα εγχείρημα εξόχως πολυπλοκότερο της λεκτικής παραδοχής ή αποκάλυψης. Κατέγραψα αρκετές περιστάσεις που υποστηρίζουν διάφορους τρόπους μη λεκτικής δηλωτικής τακτικής της σεξουαλικής ταυτότητας που αξιοποιούν κυρίως τους άξονες σώμα και χώρος. Συχνά, οι άνδρες που δε δέχτηκαν να μιλήσουν, ή που δεν θεωρούσαν το εαυτό τους ομοφυλόφιλο ή gay αλλά αταξινόμητο ήταν εξίσου αποκαλυπτικοί με τον τρόπο που επέτρεπαν στο σώμα τους (ειδικά μετά από ένα δυο ποτά) να τους διαψεύσει με συνωμοτική μαεστρία.
Επιστρέφοντας πάντα στις σημειώσεις, συνειδητοποίησα πως μία βασική παράμετρος με την οποία γνώριζα τους πληροφορητές μου –η σωματική- παράμενε στο τελικό κείμενο (άρθρο, διάλεξη, ή μουτζούρα σε πακέτο camel) αδιόρατη, αποσιωπημένη, δευτερεύουσα. Είδα ακόμη πως τα πιο μεστά ερευνητικά τεκμήρια, οι αποφασιστικότερες εκλάμψεις και τα πληρέστερα σχήματα ανθρωπολογικής αναπαράστασης προέκυψαν τελικά μετά από πολύωρο χορό σε συνωστισμένα μπαράκια, μετά από το πρώτο μου φιλί στο πεδίο, μετά από συναισθηματική ταύτιση που ξεπερνούσαν τη γλώσσα σαν πρωταρχικό φορέα νοήματος και περιγραφής της εμπειρίας. Αυτό εξ άλλου υποστηρίζει και η μεταμοντέρνα ανθρωπολογία, δίνοντας έμφαση στην αναγνώριση των διαισθητικών, έξω-λεκτικών και ερωτικών ακόμα στοιχείων στη διαδικασία συλλογής και αποτίμησης των στοιχείων της έρευνας πεδίου.
Στην περίπτωση της Ελλάδας μάλιστα, η γλώσσα αδυνατεί ακόμα περισσότερο να καλύψει το φάσμα της εμπειρίας γιατί παραμένει εντυπωσιακά ακαλλιέργητη σχετικά με τη σεξουαλικότητα (εν γένει αλλά και ειδικότερα). *Γ Ως εκ τούτου η ενσώματη δράση και συμμετοχή (πέραν πλέον από το αυστηρά προσωπικό-που κι αυτό είναι πολιτικό) αναδείχθηκε σε παράμετρο μεγάλης σημασίας. Εκτός από την τοποθέτηση και χρήση του ανθρώπινου σώματος, η χωροταξική συνιστώσα (δηλαδή η τοπογραφία και ο υλικός πολιτισμός που υποστηρίζουν την ύπαρξη ταυτοτήτων και κοινοτήτων) αναδείχθηκε σε κεντρικό κομμάτι στη μελέτη της δημόσιας δήλωσης, εκδήλωσης και υποδήλωσης του σεξουαλικού προσανατολισμού.


Το κείμενο είναι της Άννας Αποστολίδου
-Πτυχιούχος Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
-Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση στην Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
-Μ.Α. στην Ανθρωπολογία της Τέχνης και του Οπτικού Πολιτισμού, University College London.
-Υποψήφια Διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, University College London, και διαβάστηκε στηνΕπιστημονική Ημερίδα: «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα», που οργάνωσε η Athens Pride στις 9.5.09 στo Πάντειο πανεπιστήμιο.

Τα γράμματα με τους αστερίσκους είναι δικάμας.
*Α Το ίδιο ισχύει και για τις λεσβίες, αμφί και τρανς.
*Β Λέξεις υπάρχουν στην ελληνική, λόγος δεν γίνεται.
*Γ Η παιδεία δεν καλιεργείτε και για αυτό και η ανυπαρξία λόγου. Ευαγγελία Βλάμη

Ενσώματη συμμετοχή 2'

"Ενσώματη συμμετοχή: υποκειμενοποίηση και queer συλλογικότητα στη σύγχρονη Ελλάδα"

Η σημερινή μου πρόταση, που καλύπτει ένα ελάχιστο μέρος της σχετικής έρευνας, είναι πως κάτι που νοείται ως παραδοσιακά ελληνικό (η σιωπή, απόκρυψη ή άρνηση ανάληψης ταυτότητας) μπορεί μέσα από το νέο χωροταξικό και ακτιβιστικό τοπίο που αναπτύσσεται να διαβαστεί μέσα από το πρίσμα της queer θεωρίας, με την έννοια του προβληματισμού πάνω στη σεξουαλική ταυτότητα, αλλά και της ενεργούς ενσώματης συμμετοχής σε μια κοινότητα που παρότι αυτοπροσδιορίζεται με ποικίλους –και συχνά αντιφατικούς- όρους δεν είναι πλέον μόνο φαντασιακή, μόνο αισθητικοποιημένη, μόνο έξωθεν προσδιορισμένη. Κατά τη γνώμη μου, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η προγραμματικά ανατρεπτική προοπτική του queer βρίσκεται στην Ελλάδα να συμβαδίζει με αυτή την εκ πρώτης όψεως «οπισθοδρομική» -όπως άκουσα συχνά να χαρακτηρίζεται- στάση.

Διευκρινίζω ότι η queer οπτική χρησιμοποιείται σαν ερμηνευτικό όχημα και δεν επιθυμώ να ορίσω εδώ («από καθέδρας») τη λέξη στα πλαίσια της προσωπικής περιγραφής ή της συλλογικής δράσης. Κι αυτό γιατί στην Ελλάδα η ολισθηρή έννοια του queer βρίσκεται και ακαδημαϊκά και πολιτικά υπό ανίχνευση αυτή τη στιγμή κι είναι πολύ λίγα χρόνια που έχει αποκτήσει κάποιο πολιτισμικό αντίκρισμα (από τότε που ο όρος gay κανονικοποιήθηκε και χρησιμοποιείται πλέον ευρύτατα και στο δημόσιο δεσπόζοντα λόγο), παραμένοντας ωστόσο εστία αντιγνωμιών και σύγχυσης. Παρ’ όλα αυτά, η queer εθνογραφία σαν αναλυτικό εργαλείο που υιοθετεί το πρίσμα του μη κατηγοριοποιήσιμου και της διαρκώς διερωτώμενης περί τη σεξουαλικότητα, επιτρέπει σε πολιτισμικά συμφραζόμενα όπου δεν υπάρχει ακόμη γενική συναίνεση για το περιεχόμενο της έννοιας, την ανάδυση παραδειγμάτων που επανανοηματοδοτούν τον αγγλοσαξονικό και αμερικανικό όρο και εμπλουτίζουν τη γκάμα των εκδοχών ιστορικότητας, πολιτικής διεκδίκησης και βίωσης της σεξουαλικότητας. Χρειάζεται να σημειωθεί ότι σαν όρος που υπόκειται σε διαρκή ανα-σημασιοδότηση προκειμένου να διατηρεί την κριτική του οξύτητα, το queer είναι συχνά πολύ ατελέσφορος πολιτικά· αντιθέτως, μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικός στο να συγκαλύπτει καίρια ζητήματα διεκδικήσεων κάτω από την απροθυμία ένταξης. *Δ

Σύμφωνα με τη Μπάτλερ, όμως «αυτό που δεικνύει η έννοια είναι ακριβώς η θεωρητική μετατόπιση από την ταυτότητα στην επιτελεστικότητα, μια μετατόπιση με σημαντικές πολιτικές επιπτώσεις»i, που ενέχει μάλιστα τη δυνατότητα αντίστασης στην εγγενή εξουσία της διαδικασίας γλωσσικής υποκειμενοποίησης, όπως επιτυγχάνεται μέσα από την τελετουργική τυποποίηση που προκύπτει από την επανάληψη σωματικών έξεων, στάσεων και πρακτικών.

Παράλληλα λοιπόν με την κοινωνιο-γλωσσολογική συνιστώσα που απαιτεί η εν λόγω μελέτη, θεωρώ ότι ένας πιθανός τρόπος αντίστασης στο έξωθεν προερχόμενο κανονιστικό πρότυπο της gay ζωής, κοινότητας και πολιτικής κινητοποίησης, είναι η ανάδειξη των σωματοποιημένων στοιχείων της δράσης που υιοθετούνται σε πολιτισμούς της «περιφέρειας».
Εκκινώντας από το επιχείρημα της Butler για το ρόλο των έμφυλων σωματικών τύπων και τη σημασία της γλώσσας που εγκαλεί τα υποκείμενα να εξυπηρετήσουν σωματικά συγκεκριμένους και κοινωνικά αναγνωρίσιμους ιδεότυπους του φύλου, μπορούμε νομίζω να προχωρήσουμε στην αιρετική απέναντι στη γλώσσα ενσώματη δράση, που αρνείται να υποκύψει στη μονολιθική λεκτική υποκειμενοποίηση (μέσα στην προσωρινότητα της επιτελεστικής ισχύος της), και κατορθώνει να συνάψει συλλογικούς δεσμούς βασισμένους στην έμμεση (αν και όχι πλάγια ή λιγότερο αποτελεσματική) συμμετοχή σε δημόσιες εκδηλώσεις. Όχι μόνο γιατί το να διαθέτεις το σώμα σου στον κοινό στόχο χωρίς να επιθυμείς την περιοριστική κατηγοριοποίηση που προκύπτει από τη γλώσσα μπορεί να είναι μια στρατηγική πράξη εξ ίσου πολιτική με το να το πεις στους γονείς σου· αλλά ταυτόχρονα γιατί οι queer ταυτότητες, στο βαθμό που διεκδικούν παρουσία στην Ελλάδα του σήμερα ως τέτοιες, χρειάζεται να βρουν ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τις καθιστούν queer προ κειμένου να μην πέσουν στην παγίδα ενός άκαρπου μιμητισμού, στεγάζοντας κάτω από μια ταμπέλα κενή νοήματος και ιστορικού περιεχομένου τις παλιές καλές πρακτικές της ημιμαθούς και ξενομανούς Ελλάδας.

Το κείμενο είναι της Άννας Αποστολίδου
-Πτυχιούχος Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
-Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση στην Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
-Μ.Α. στην Ανθρωπολογία της Τέχνης και του Οπτικού Πολιτισμού, University College London.
-Υποψήφια Διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, University College London, και διαβάστηκε στηνΕπιστημονική Ημερίδα: «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα», που οργάνωσε η Athens Pride στις 9.5.09 στo Πάντειο πανεπιστήμιο.

Ενσώματη συμμετοχή 3'

"Ενσώματη συμμετοχή: υποκειμενοποίηση και queer συλλογικότητα στη σύγχρονη Ελλάδα"

Οι πολιτισμικές επιταγές, οι εθνικές και οικογενειακές προσδοκίες, η συμμορφωμένη σεξουαλική συμπεριφορά και έμφυλη στάση, όλα διαμεσολαβούνται από το σώμα, το πληροφορούν, το καταπιέζουν και αντανακλώνται σε αυτό, κάτι που παραμένει αδύνατο να αποτυπωθεί πλήρως σήμερα σε αυτή την αίθουσα, ή σε όποιο επιστημονικό κείμενο, όσο ενδελεχές κι αν φιλοδοξεί να είναι. *Ε
Μάλιστα, η σωματική εμπειρία αποδεικνύεται νευραλγικής σημασίας για δύο επιπλέον λόγους: αφενός, γιατί το σώμα που βιώνει την «παραβατική» επιθυμία είναι ο βασικός φορέας των εντάσεων, φοβικών συμπτωμάτων και αποδέκτης βίας (είτε από το ίδιο το υποκείμενο είτε από τρίτους) και άρα αυτό συμβάλλει καθοριστικά στην απόφαση του με ποιους όρους θα επιτρέψει να αποκαλυφθεί η σεξουαλικότητα του υποκειμένου. Αφετέρου, το σώμα που περιδιαβαίνει την νέα γεωγραφία αυτής της πόλης (το Γκάζι με προσμονή, τα chat rooms με ασφαλή περιέργεια, τις ακτιβιστικές συγκεντρώσεις με επιφυλακτικότητα) είναι αυτό το ίδιο σώμα που κατασκευάζει τις συνθήκες του coming out, υπό την έννοια ότι με την νέα άνεση που του δίνεται να εκφραστεί, να φλερτάρει, να απλωθεί, αποκτά συνείδηση του εαυτού του ως έμφυλου και σεξουαλικού υποκειμένου σε έναν τόπο, όπου η γλώσσα, η νοητική διεργασία και η περιγραφή δεν έχουν αποκλειστική δικαιοδοσία. Η ένταξη σε ορισμένες εκδοχές «κοινότητας» εδώ και δεκαετίες λαμβάνει χώρα ούτως ή άλλως με το σώμα (σε πάρκα, λουτρά, κινηματογράφους), τα οποία περιχαράσσουν μια (υπο) κουλτούρα. Το ζήτημα είναι να κοιτάξουμε τι είδους νέα κουλτούρα είναι αυτή στην οποία εγκαλούνται τα υποκείμενα σήμερα και ποιοι είναι οι όροι παραγωγής της. Το φαινομενικά παράδοξο, που κάλλιστα ερμηνεύεται με όρους εσωτερικευμένης ομοφοβικής αποδοχής, είναι ότι το ομοφυλόφιλο (ανδρικό) σώμα, στο οποίο έχουν προβληθεί οι ποικίλες αρνητικές/φοβικές αναπαραστάσεις που το καθιστούν επικίνδυνο και παραβατικό, παραμένει στον σχετικό εγχώριο πολιτικό λόγο πειθήνια υποταγμένο στο λόγο και η «απελευθέρωσή» του αναμένεται να επέλθει μετά από τη γλωσσική δήλωση των (αβέβαιων και δικαιολογημένα απρόθυμων) υποκειμένων. Σε αυτό το επίπεδο τουλάχιστον παρατηρώ εκ μέρους των αυτοαποκαλούμενων queer μια πιο εν-σώματη πολιτική γραμμή που καθησυχάζει την απομόνωση των σωμάτων (ούτως ώστε να πάψουν να είναι μόνο σεξουαλικά ενεργά, αλλά να αναλάβουν πιο συνολική δράση ως μέλη μιας ομάδας χωρίς απαραίτητα να εγκολπώνονται από το λόγο ή να χρειάζεται πιεστικά να ανακτήσουν πρώτα ταυτότητα).

Επιπλέον, η χαρακτηριστική αδυναμία του εν πολλοίς προσωποπαγούς τοπικού κινήματος να συσπειρώσει μεγάλους αριθμούς ατόμων κάτω από δεδομένες ταυτότητες εξαιτίας ενός δογματισμού που επιτακτικά προϋποθέτει την έξοδο «από τη ντουλάπα», ίσως να μπορεί να αμβλυνθεί με την αναγνώριση και ισχυροποίηση και εξω-ταυτοτικών συλλογικοτήτων. Εάν μπορεί στην Ελλάδα -που κατά παράδοση αντιμάχεται οτιδήποτε συλλογικό- να δημιουργηθεί μια συνεκτική ΛΟΑΤ- lgbt - ΛεΠΑΤ κοινότητα, μάλλον το στοιχείο που θα πρέπει να αξιολογηθεί ως πολιτισμικά υπολογίσιμο είναι αυτό της συμμετοχής πριν και έξω από την ταυτότητα. Χωρίς ασφαλώς να παρακάμπτεται ο πανταχού παρών λόγος, ίσως στα συγκεκριμένα ιστορικο-κοινωνικά συμφραζόμενα να χρειάζεται να δοθεί ένα προβάδισμα στην εμπρόθετη δράση με το σώμα. Μια τέτοια πρόταση έρχεται μάλιστα σε αντίθεση με το γραμμικό σχήμα επιθυμία ≤ ερωτική πρακτική ≤ ταυτότητα ≤ κοινότητα, κατά το οποίο η μία έπεται της άλλης. Στην προκειμένη περίπτωση γίνεται μάλλον επιθυμία ≤ ερωτική πρακτική ≤ δημιουργία κοινότητας-συλλογικότητας μέσα από την ενσώματη συμμετοχή κι έπειτα ≤ ταυτότητα. Ενδεχομένως, όμως, η σημερινή ΛΟΑΤ/ lgbt/ ΛεΠΑΤi κοινότητα να χρειάζεται να αποποιηθεί το δυτικότροπο σχήμα –από την εμπειρία μου ούτε θέλει, ούτε μπορεί να το ακολουθήσει με όρους αποστήθισης και μιμητικής εφαρμογής- και να αναζητήσει συμμαχίες κάτω από ιδιόμορφα σχήματα που καθιστούν τη μονολιθική ταυτοποίηση προαιρετική. *Ζ Δεν πρόκειται λοιπόν για μετα-ταυτοτική προσέγγιση (όπως παραδοσιακά προσλαμβάνεται το queer) αλλά για υπέρβαση του Δυτικού γραμμικού σχήματος, έτσι ώστε ο προβληματισμός να κινείται διαρκώς προς την ταυτότητα και τις ποικίλες εκδοχές της και να επιτρέπει την ανάδυση κοινωνικά ορισμένων και όχι απλώς πολλαπλά σεξουαλικοποιημένων «παρεκκλινόντων» υποκειμένων. Ίσως η εναρμόνιση με τα γηγενή πολιτισμικά χαρακτηριστικά να σημαίνει πως η άρνηση της δήλωσης μας στρέφει προς την κατεύθυνση της σωματικής συνδήλωσης ως όρου συλλογικής συνείδησης, όπου η ομαδική συγκέντρωση, η διασκέδαση, η συζήτηση και η κοινή δράση να μην προϋποθέτουν το όνομα αλλά την εμπειρία και την αντίσταση ακόμα στο όνομα. Μια τέτοια πρακτική, όπως διαφαίνεται σήμερα, καταφέρνει να υποσκελίσει τις αρνητικά φορτισμένες γενεαλογίες των λέξεων αδερφή, πούστης, τοιούτος κ.ο.κ, αλλά και το συχνά αμήχανο και έντονα εμπορευματοποιημένο gay και να δώσει ένα βαθύτατα ανατρεπτικό χτύπημα στις γλωσσικές και πολιτισμικές κυριαρχικές δομές που έχουν παρεμποδίσει την ύπαρξη ισχυρής ΛΟΑΤ - lgbt - ΛεΠΑΤ κοινότητας στη χώρα μας. Δι’ αυτής της «αντίστροφης» οδού θεωρώ πιο πιθανό να προκύψει ένας ισχυρός και ομόφωνος λόγος για την μη-κανονιστική σεξουαλικότητα, δεδομένου ότι η επιστημολογική παραδοχή που θεωρεί την υλικότητα οντολογικά διακριτή από το λόγο έχει πλέον κλονιστεί.

Είναι διαφωτιστική η απορία ενός πληροφορητή μου που διάβαζε το περιοδικό 10% με πάθος: «‘ντάξει, να βγω από τη ντουλάπα, και να βρεθώ που;» (29 ετών, Πελοπόννησος). Πράγματι, το πλαίσιο μέσα στο οποίο η εμπειρία πραγματώνεται σηματοδοτεί τόσο την εικόνα του σεξουαλικού και κοινωνικού εαυτού, τόσο τις διαπροσωπικές σχέσεις που μπορούν να προκύψουν όσο και το χαρακτήρα της συλλογικότητας που θα προβεί σε μαζικές διεκδικήσεις. Η σημασία της κοινότητας έχει σε αξιοσημείωτο βαθμό συρρικνωθεί στην Ελλάδα εξ αιτίας της δομικής απορρόφησης που είχε-και εξακολουθεί να έχει- ο λόγος για την ελληνική οικογένεια, και κατ’ αντανάκλαση το έθνος, στη χώρα μας. Για να μην κατακτάται η όποια ταυτότητα φαντασιακά, μοναχικά ή με λιγοστές προσωπικά διαμεσολαβημένες αναπαραστάσεις και μυθολογίες, είναι σημαντική η μέθεξη σε συλλογικές δραστηριότητες, ακόμα κι αν αυτές δεν έχουν σαν προϋπόθεση την κατασταλαγμένη ταυτότητα αλλά την αίσθηση με τη φαινομενολογική έννοια της ενσυνείδητης βιωμένης εμπειρίας που καθιστά νοητή τη συνομιλία αλλά και τη σύγκρουση ταυτοτήτων μέσα στον περιβάλλοντα κόσμο. Μάλιστα, όπως συνήθιζε να λέει ένας φίλος «κάθε φορά που γυρνάω από τα μπαρ, νιώθω λίγο περισσότερο gay» (36 ετών, Αθήνα). Και ασφαλώς δεν είναι μόνον η διασκέδαση, το ποτό ή η προοπτική του φλερτ που κάνει το Γκάζι να αποκτά με καλπάζοντες ρυθμούς τα χαρακτηριστικά ενός δονούμενου gay χωρίου. Νομίζω πως εξίσου σημαντική, και διαμορφωτική, είναι η ενσώματη αίσθηση του ανήκειν σε μια γεωγραφία λιγότερο τελεσίδικη από τη γλωσσικά αποτυπώσιμη ταυτότητα. Τέτοιες πρακτικές επιτυγχάνουν τελικά να συμφιλιώσουν τα υποκείμενα με την ύπαρξη και την αισθητηριακή συνύπαρξη με άλλα «τέτοια» (μη ετεροκανονιστικά) σώματα που δεν εμπίπτουν απαραίτητα στην καρικατούρα, την εμπορευματοποιημένη ή την πορνογραφική αναπαράσταση της ομοφυλοφιλίας. Το αίτημα του Φεστιβάλ Υπερηφάνειας για Ορατότητα συνάδει νομίζω με αυτή την προοπτική, η οποία είναι και πολιτισμικά βάσιμη και προσωπικά ολοένα και πιο επιθυμητή. Το Pride ή τα μπαρ είναι προφανώς μόνο μερικές εκφάνσεις του φαινομένου που περιγράφω· τα πάρτι, οι προβολές - φεστιβάλ ταινιών, οι ημερίδες σαν τη σημερινή, όλα μαζί δημιουργούν ένα «κλίμα» που κάνει την όποια ταυτότητα δυνατή. Και παρ’ ό,τι ο όλος προβληματισμός –και η σημερινή συνάντηση- γίνεται αναπόφευκτα με λόγια, γίνεται επίσης δυνατή και με σώματα, με το σιωπηλό ακροατήριο, με το «δε με νοιάζει μη με πάρει κάνα μάτι» που μας έφερε εδώ.

Το σύνθημα του Pride [αντί για το παραινετικό «Βγες απ’ το καβούκι»] θα μπορούσε να είναι και «Πείτε το με το σώμα», προτείνοντας έτσι μια εναλλακτική συνθήκη συλλογικής (συν)ύπαρξης.

Συνοψίζοντας, ως προς την επιτελεστική λειτουργία των ομαδικών εκδηλώσεων που δεν προαπαιτούν «τεμπέλα», διαβάζω από τις εντυπώσεις από το Queer Dance Party που έγινε το Δεκέμβρη του 2004:

Χρειαζόμαστε χώρο. Και χρόνο. Για παιχνίδι. Για δημιουργικές συλλογικές εμπειρίες. Για συμμετοχή. Θέλουμε να δημιουργήσουμε ανοιχτούς χώρους, ζεστούς όπου θα διασταυρώνονται ελεύθερα σώματα όλων των φυλών, φύλων, ηλικιών, ικανοτήτων, μεγεθών και σεξουαλικοτήτων. Δεν θα ανεχτούμε άλλο ματσισμό, σεξισμό, ρατσισμό, ομοφοβία, τρανσοφοβία, ετεροφοβία, υψοφοβία και αραχνοφοβία. Αυτοί όμως δεν είναι οι μόνοι λόγοι που κάνουν αυτό το πάρτι μια πολιτική επιλογή. Πώς μπορεί κανείς να μιλήσει για τη σεξουαλικότητα, για την ομοφυλοφιλία και τον έρωτα αν δε βάλει το σώμα και την απόλαυση στο κέντρο του λόγου και της δράσης του; (…) Η επιθυμία και ο δρόμος για την απόλαυση είναι ο άξονας μέσα από τον οποίο προσπαθούμε να φτιάξουμε έναν κώδικα για να επικοινωνήσουμε και να βρούμε τον εαυτό μας στη διαδικασία ανεύρεσης του άλλου. Όταν το ζήτημα είναι τέτοιο, οι συνειδήσεις δεν κατακτώνται μόνο με λόγιαii. *Η


i ΛΟΑΤ/lgbt/ΛεΠΑΤ: Ακρωνύμια των «Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφισεξουαλικές-οι, Τρανς», «Lesbian, Gay, Bisexual, Transsexual-Transgender” και «Λεσβίες, Πούστηδες, Αμφισεξουαλικές-οι, Τρανς» αντίστοιχα.

ii «Queer Dance Party», Black Out, τεύχ. 1, Μάρτιος 2005 [ http://www.blackout.gr/keimena/24].

Τζούντιθ Μπάτλερ, Σώματα με σημασία: Οριοθετήσεις του «φύλου» στο λόγο, μτφρ. Π. Μαρκέτου, Εισαγωγή-Επιστημονική επιμέλεια: Α. Αθανασίου, Εκκρεμές, Αθήνα 2008, σ. 22.

ΛΟΑΤ-lgbt-ΛεΠΑΤ: Ακρωνύμια των «Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφισεξουαλικές-οι, Τρανς», «Lesbian, Gay, Bisexual, Transsexual-Transgender” και «Λεσβίες, Πούστηδες, Αμφισεξουαλικές-οι, Τρανς» αντίστοιχα.

«Queer Dance Party», Black Out, τεύχ. 1, Μάρτιος 2005 [ http://www.blackout.gr/keimena/24].



Το κείμενο είναι της Άννας Αποστολίδου
-Πτυχιούχος Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
-Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση στην Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
-Μ.Α. στην Ανθρωπολογία της Τέχνης και του Οπτικού Πολιτισμού, University College London.
-Υποψήφια Διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, University College London, και διαβάστηκε στηνΕπιστημονική Ημερίδα: «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα», που οργάνωσε η Athens Pride στις 9.5.09 στo Πάντειο πανεπιστήμιο.

Τα γράμματα με τον αστερίσκους είναι δικά μας.
*Ε Τις συνέπειές που έχουν στο σώμα την ταυτότητα ή την συμπεριφορά μπορούμε να τις αναγνωρίσουμε αλλά και να τις καταγράφουμε είτε ως αναγνώριση-πιστοποίηση κοινής ταυτότητας είτε με μορφή διακρίσεων και άλλοτε με γλωσσικούς κώδικες επίκαιρους ή μακροπρόθεσμους.
*Ζ Η σεξουαλική ταυτότητα δεν ήταν και δεν μπορεί να είναι μονολιθική, ακόμη και η πιο ακραία μπουτς, φαμ, αμφί, τρανς ετερό δεν είναι ένα πράγμα αλλά μια σωρεία πραγμάτων ακόμη και στις σεξουαλικές πρακτικές της.
*Η Η ανυπαρξία του γυναικείου γένους, της λεσβοφοβίας αμφιφοβίας, του λεσβιασμού, της αμφισεξουαλικότητας στο συγκεκριμένο κείμενο, για μας είναι ένα από τα πεδία διακρίσεων που δεχόμαστε μέσα στην κοινότητα. Μέσα και από την ανυπαρξία μας στο λόγο γινόμαστε αόρατες παντού. Ευαγγελία Βλάμη