Queer Theory

Queer Theory σε λίγες κινήσεις:
Τι είναι και πως (δεν) μας αφορά προσωπικά και πολιτικά


The appeal of 'queer theory' has outstripped anyone's sense of what exactly it means
Michael Warner

-Ορισμός queer (μετάφραση στα ελληνικά, Αγγλία)

-Ένταξη στην κοινωνιολογική,φιλοσοφική μεταμοντέρνα θεωρία, εκπρόσωποι
-Ιστορική αναδρομή κινήματος-αξιολόγηση για ακτιβισμό
-Δυνατότητα για επαναπροσδιοριμό των εαυτών και πολιτικό εργαλείο
-Συζήτηση


Θέλω να ξεκινήσω λέγοντας ότι είναι πολύ αντιφατικό κι αμήχανο να προσπαθήσει καμιά-νεις να μιλήσει για το queer theory, ορίζοντάς το, γιατί είναι ακριβώς μια κατηγορία που, όπως θα δούμε παρακάτω, έχει δημιουργηθεί για να αντιστέκεται σε κάθε ορισμό. Για να ορίσεις κάτι, πρέπει να τραβήξεις μια γραμμή κάπου, κι αυτό είναι το χειρότερο που μπορεί να κάνει μία-ένας queer θεωρητικός χωρίς να βγάλει εξανθήματα κλπ ψυχοσωματικά…
Οπότε, θα κάνω ότι καλύτερο μπορώ για να το περιγράψω και ας βγάλει καθεμία και καθένας τα δικά της συμπεράσματα. Επίσης νομίζω ότι στη συζήτησή μας θα αναδειχθούν πολύ καλύτερα οι δυνατότητες και οι αδυναμίες αυτού του αναλυτικού εργαλείου, οπότε θα κάνω μια σχετικά σύντομη παρουσίαση και μετά θα το ψάξουμε παρέα, γιατί συνήθως κάθε άνθρωπος έχει μια δική της-του ερμηνεία για αυτό το φρούτο. Επίσης, αν γίνομαι πολύ ακαδημαϊκή (δηλ. ακατάληπτη), παρακαλώ σταματήστε με. Τέλος, υπάρχουν 10 βιβλία που θεώρησα αντιπροσωπευτικά και κάνουν βόλτες εδώ γύρω. Αν κάποια-κάποιος θέλει να τα δανειστεί, να τα ξεφυλλίσει, φωτοτυπήσει, υπάρχει χαρτάκι (όνομα + τηλέφωνο).

Queer ετυμολογία: Σημαίνει παράξενη-ος, περίεργη-ος, ασυνήθιστη-ος.

Ήταν η βρισιά της argot του 19ου αιώνα για τους γυναικωτούς άνδρες σε Αγγλία κυρίως και Αμερική. (κάτι σαν το «τοιούτος», αδερφή αλλά πιο βαρύ). Μέσα στον 20ο αιώνα και ιδιαίτερα μετά τα μέσα του 80, όπου με το ρεύμα της πολιτισμικής κριτικής δόθηκε μεγάλη θεωρητική έμφαση στη γλωσσολογία και στην διαμόρφωση των ταυτοτήτων μέσα από το λόγο, οι τότε Lesbian & Gay σπουδές και κινήματα αποφάσισαν να επεκταθούν και μάλιστα να χρησιμοποιήσουν έναν αρνητικά φορτισμένο όρο, αποστερώντας του την αρνητική σημασία και γεμίζοντάς τον με υπερηφάνεια (κάτι σαν το «νέγρα-ος»).
Έγινε έτσι μια ομπρέλα που αναφέρεται πια σε ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού περιλαμβάνοντας ότι δεν είναι ετεροκανονιστικό (αυτό σημαίνει ότι πέρα από το αν κάποια είναι ετεροφυλόφιλη ή λεσβία, αμφισεξουαλική, υπάρχει ένα ηθικό και κοινωνικό σύστημα που δίνει στην ετερό στάση το status της κανονικότητας και του πρέποντος μοντέλου ζωής). *1
Σημείωση, ότι πολλά άτομα που έιναι ομό το πιστεύουν αυτό και έχουν τύψεις κλπ, αλλά συμβαίνει και το ανάποδο. Άρα πολύ σχηματικά queer είναι κάποια-κάποιος που δεν πιστεύει και δεν ζει σύμφωνα με την ετεροκανονικότητα. Ψάχνει κυρίως τα σφάλματα, τα κενά και τις ασυμβατότητες των στοιχείων που σταθεροποιούν την ετεροφυλοφιλία σαν το κανονικό, το σωστό, το κυρίαρχο (ηθικά και όχι πλειοψηφικά). Κι επίσης αντιστέκεται στην αξιολογική ιεράρχηση των ταυτοτήτων, κριτικάροντας το γεγονός ότι ακόμα και ορισμένες ΜΗ-κανονιστικές ταυτότητες, παρά τα προβλήματα και τις διακρίσεις που δέχονται, είναι αξιολογικά πιο «αυθεντικές» από κάποιες άλλες (πχ. λεσβία πιο αυθεντική από την αμφισεξουαλική, ή ο γκέι πιο γνήσιος από έναν σαδομαζοχιστή άνδρα).
Πρόκειται για μια ερεθιστική μεταμοντέρνα ιδέα, που συγγενεύει με την αποδόμηση που έχει κυρίως στη λογοτεχνία, όπου πρωτοεμφανίστηκε το quuer theory, έχει αναδείξει την έννοια του διαφορετικού, και βοηθάει στο να βρισκόμαστε σε συνεχή κριτική στάση και προβληματισμό με τη σεξουαλική και άλλη ταυτότητα. Επίσης μεγάλο ρόλο έπαιξε και η τεχνολογική εξέλιξη που επέτρεψε στην σωματοποίηση διαφορετικών έμφυλων ταυτοτήτων. Δηλαδή μέχρι πριν κάποια χρόνια, ένα άτομο που γεννιόταν σε λάθος σώμα (δυσφορία φύλου) δεν είχε τρόπο να διεκδικήσει πρακτικά μια άλλη ταυτότητα από την ομοερωτική (μεγάλος κίνδυνος). Έτσι, πολλαπλασιάσθηκαν οι trans ταυτότητες και σαν φυσικό επακόλουθο έπρεπε να διευρυνθεί και λεσβιακή και γκέι κατηγορία. Γιατί δημιουργήθηκε το ακρωνύμιο LGBT, το οποίο μεγαλώνει συνεχώς αυτή τη στιγμή που μιλάμε (QIHF…), κι εκτός του ότι είναι δύσχρηστο, υπονοεί και μια ομοιομορφία μέσα στις κατηγορίες που περιγράφει (π. οι λεσβίες ένα πράγμα, οι gay μια ομοιόμορφη κατηγορία κ.ο.κ.).
Εδώ μπαίνουμε στην κουβέντα των ορίων του φύλου (βιολογικού), του κοινωνικού φύλου, και της έκφρασης φύλου και μετά έρχεται ο σεξουαλικός προσανατολισμός. Και μπορεί να θεωρείτε ότι πάει μακριά η βαλίτσα, αλλά γνώρισα έναν γάλλο που παλιά ήταν γυναίκα (και πήγαινε με γυναίκες) και τώρα είναι άνδρας και πάει με άνδρες, αλλά έχει καταψύξει τις ωοθήκες του γιατί έχει, λέει, το μητρικό ένστικτο. Που μπορεί να τοποθετηθεί ο Armand με ασφάλεια, χωρίς να υποβιβαστεί η μοναδικότητα της εμπειρίας του; Αφού υπάρχουν άνθρωποι που βιώνουν και εκφράζουν έτσι τη σεξουαλικότητά τες-τους, δε μπορούμε παρά να θεωρήσουμε ότι το queer υπάρχει (και ίσως σε έναν βαθμό υπάρχει σε όλες και όλους μας).
Μέσα στο queer μπαίνουν εκτός από τα ΛΟΑΤ και πρακτικές, όπως ο σαδομαζοχισμός, η πορνογραφία, ακόμα και η πορνεία, η παρενδυσία, η διασεξουαλικότητα, ο ερμαφροδιτισμός, ό,τι δηλαδή λεγόταν μέχρι πρότινος «περιθωριακή» σεξουαλικότητα.
Ωστόσο κάτω από αυτή την ομπρέλα, όταν συστηματοποιήθηκε σε θεωρητικό σχήμα, μπήκαν και μη συναινετικές σεξουαλικές συμπεριφορές, όπως η κτηνοβασία, παιδεραστία κλπ. Ακόμα υπάρχει μια συζήτηση ως προς το τι καλύπτει αλλά γενικώς σημαίνει κυρίως αυτό που σημαίνει αυτός ο όρος.

Γιατί στα Αγγλικά; Δεν υπάρχει συμφωνία για τη μετάφραση. Πχ. Ο Λύο το έχει κάπου μεταφράσει Πούστικη Θεωρία και συμφωνώ ως προς το υβριστικό μέρος αλλά δεν καλύπτει όλα τα ΛΟΑΤ άτομα.*2 Έτσι προς το παρόν εμμένω στα Αγγλικά κι αν έχετε καμιά έμπνευση για τη μετάφραση, είναι απολύτως ευπρόσδεκτη.

Ας δούμε λίγο την έννοια ιστορικά

Όπως όλα τα σχετικά αυτής της συζήτησης, έχει τις ρίζες του στον φεμινισμό,*3 ο οποίος σαν θεωρία το 70, είδε το φύλο σαν σύστημα συμβόλων-εννοιών και άρχισε να διαχωρίζει το βιολογικό από το κοινωνικό και να αναρωτιέται για τη μεταξύ τους σχέση. Το φύλο (sex) αρχίζει και γίνεται κοινωνικό φύλο (gender), το οποίο δεν αποτελεί φυσική συνέπεια της βιολογικής-ου εαυτής-ου. Μάλιστα αντί για εαυτή-ος, που είναι κάτι περιχαραγμένο και συγκεκριμένο, μιλάμε πια τότε για υποκείμενα που είναι συνεχώς υπό διαμόρφωση μέσα από τη γλώσσα και αλλάζουν ή επανά-ορίζονται συνεχώς. Το ίδιο σχήμα εφαρμόζεται και όσον αφορά τη σεξουαλικότητα, που παύει να είναι κάτι φυσικό ή από Θεού δοσμένο, αλλά είναι ανοιχτό σε μετασχηματισμούς και πειραματισμούς. (Η σεξουαλικότητα κυρίως οριζόταν με δυο τρόπους ως τότε: Ένστικτα και ηθικές επιλογές και συνήθως είναι το καλό κακό, σωστό λάθος, φύση πολιτισμός κ.ο.κ.). Ωστόσο υπογραμμίζεται ότι το κοινωνικό φύλο και η σεξουαλικότητα ήταν ανέκαθεν οχήματα για πολιτικές ιδέες (κι εδώ εννοώ θρησκευτικές, εθνικιστικές) πιο πολύ απ’ ότι ήταν ζητήματα ενστίκτου ή αναπαραγωγής, γιατί ιστορικά πάνω στο σεξ χτίζονται δομές και σχέσεις εξουσίας σχεδόν αναπόφευκτες (δηλ. το πώς βιώνουμε, απολαμβάνουμε, αντιλαμβανόμαστε, χρησιμοποιούμε ΚΑΙ σκεφτόμαστε κυρίως για το σεξ και τις ποικιλίες του είναι διαμεσολαβημένο από συστήματα πλύσης εγκεφάλου, τύψεων, καταναγκασμού κλπ, καμία και κανείς δεν βρίσκεται έξω από αυτό το παραδεδομένο πλαίσιο ηθικής επιβολής).
Τη δεκαετία του ’80, έχουμε τους θεωρητικούς Jacques Derrida και κυρίως Michel Foucault που κάνουν ανάλυση περιεχομένου σε κάθε προϊόν του δυτικού πολιτισμού (από εκπομπές της τηλεόρασης, μέχρι την ιστορία, από τη θρησκεία, την ιατρική και τη λογοτεχνία μέχρι την ένδυση) και ξεσκεπάζουν αυτές τις δομές εξουσίας και καταναγκασμού που διατρέχουν κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Ειδικά ο Μ. Φουκώ, επικεντρώνεται στη σφαίρα της σεξουαλικότητας και ξεκινώντας από την κλασσική Ελλάδα μέχρι τη Βικτοριανή Αγγλία, περιγράφει εξαιρετικά πως ήταν αναγκαία τον 19ο αιώνα η εμφάνιση της κατηγορίας «λεσβιασμού-ομοφυλοφιλίας» και διαστροφής για να διαφυλαχθούν οι εξουσιαστικές δομές της Δύσης (οικογένεια, κράτος, κλπ. Με έμφαση στα ιδρύματα και τον ιατρικό, νομικό, ιστορικό λόγο). Ο ίδιος ο Φουκώ δεν θεώρησε ποτέ τον εαυτό του queer theorist (πέθανε πριν να λανσαριστεί καν ο όρος, αλλά οι περισσότερες-οι συμφωνούν ότι έθεσε τις βάσεις για να συστηματοποιηθεί αυτή η ιδέα σαν σχολή).*4
Γενικά την δεκαετία του 90 έχουμε στο χώρο του λεσβιακού φεμινισμού μια άνθιση ιδεών. Ιδιαίτερα μετά τα 2 βιβλία της Judith Butler (1990, 1993) που θεωρείται ότι εδραίωσαν το queer theory, βλέπουμε την άρση της ουσιοκρατίας και της φυσικοποίησης, όπου ο κονστρουκτιβισμός αρχίζει να ισχυροποιείται θεωρητικά και πολιτικά. Κονστουκτιβισμός είναι η θεωρία της κοινωνικής κατασκευής και θεωρεί τη βιολογία πολύ δευτερεύουσα στη διαμόρφωση των ατόμων, ενώ δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο στο κοινωνικό, πολιτισμικό και ιστορικό πλαίσιο που αναπτύσσονται άτομα και δομές. Προχωρώντας πέρα από αυτό, η Butler καταργεί το σώμα (ολίγον ριζοσπαστικά) και θεωρεί ότι είναι η κοινωνία που μας μαθαίνει τι σημαίνει το να έχουμε ένα γυναικείο πχ. σώμα και αυτή η κοινωνική γνώση που ξεκινάει από το μαιευτήριο (Είναι κορίτσι) μας κάνει να ερμηνεύουμε κάπως το σώμα μας και να το χρησιμοποιούμε τελικά ως γυναικείο. Με αυτή την έννοια, ο φεμινισμός (από το γαλλικό femme), δεν σημαίνει τίποτα αφού δεν υπάρχει μια οικουμενική γυναίκα που να προκύπτει από την ανατομία και τη βιολογία της μόνο (πχ. μια μαύρη πολύτεκνη μετανάστρια που ζει κάτω από το επίπεδο της φτώχιας δεν έχει κοινά «φεμινιστικά» ζητήματα με αυτά μιας λευκής, λεσβίας, μεγαλοαστής κ.ο.κ.). Άρα προτείνει πολλαπλούς φεμινισμούς και τόσο στο φύλο όσο και στον σεξουαλικό προσανατολισμό θεωρεί ότι μια queer κριτική στάση που διερωτάται πλέον για τα πάντα, για αυτά που μας κάνουν να νιώθουμε οι άνθρωποι που είμαστε, είναι προτιμότερη. Εδώ κάτι που έχει πολύ ενδιαφέρον είναι η έννοια της παραστασιακότητας ή επιτελεστικότητας (performativity), που σημαίνει ότι το φύλο μας είναι μια παράσταση που μας μαθαίνουν να παίζουμε και από ένα σημείο και μετά χάνουμε την διάσταση της υποκριτικής αυτού του πράγματος και θεωρούμε ότι υπάρχουν οι ιδανικές θηλυκές γυναίκες και αρρενωποί άνδρες και προσπαθούμε να τους παίξουμε ή να απομακρυνθούμε από αυτούς τους ιδεοτύπους. Εκεί εντοπίζει και την τρύπα της ετεροφυλοφιλίας. Δηλαδή, λέει ότι αν ήταν τόσο πεπεισμένες-οι για τη φυσική διάσταση των ρόλων αυτών, οι ετεροφυλόφιλες-οι δεν θα χρειαζόταν να είναι λεσβοφοβικές-οι, ομοφοβικές-οι γιατί δεν θα ένιωθαν ότι μπορούν αν επηρεαστούν από αυτό. Απλά επειδή ξέρουν ότι αυτό είναι μια κατασκευασμένη παραμύθα, μια παράσταση, πασχίζουν να τη διαφυλάξουν με κάθε τρόπο για το καλό της οικογένειας και της κοινωνικής αναπαραγωγής. (όλες-οι παίζουμε μια επανάληψη των φύλου μας που μοιάζει με παρωδία). Βέβαια, η Butler είναι φιλόσοφος και κάνει πολλές αναφορές και στρυφνές νοηματικές συνδέσεις που πολλές φορές δεν είναι κοινωνικά εφαρμόσιμες, αλλά είναι ωστόσο τροφή για σκέψη.
Εν ολίγοις αν οι Lesbian & Gay σπουδές κοιτάνε τη σεξουαλικότητα σαν πράξη και σαν ταυτότητα, πως κατασκευάζεται η σεξουαλικότητα και το κοινωνικό φύλο και πως επηρεάζει το ένα το άλλο (κάνω σεξ και ερωτεύομαι γυναίκες ή είμαι λεσβία;). Οι queer θεωρητικές-οι υποστηρίζουν ότι όλες οι σεξουαλικές συμπεριφορές, όλες οι έμφυλες τοποθετήσεις και όλες οι κατηγορίες κανονιστικής και παρεκκλίνουσας σεξουαλικότητας είναι κοινωνικές κατασκευές και δημιουργούν συγκεκριμένους τύπους κοινωνικής ερμηνείας. Κατ’ επέκταση, δεν έχει προσωπικό νόημα να τις ιεραρχήσουμε αλλά να τις αναλύουμε συνεχώς.

Σε αυτό το πλαίσιο θεωρητικής άνθισης, έχουμε επίσης τις ανδρικές σπουδές (masculinity studies που είναι λίγο queer) που έρχονται να απαντήσουν στο φεμινισμό υπογραμμίζοντας την καταπίεση που υφίστανται οι (ομο και ετερό) άνδρες από το μοντέλο της «ανδροπρέπειας» και του «μάτσο» κλπ, γενικώς υπάρχει μια κίνηση. Επίσης οι θεωρητικές εξελίξεις και ο ακτιβισμός προχωρούν πάνω κάτω με τους ίδιους ρυθμούς και το ένα συμπληρώνει το άλλο.

Ονομάστηκε έτσι το 1991 από την Teressa de Lauretis, σαν συστηματοποιημένο θεωρητικό σχήμα. Ωστόσο, επειδή ακριβώς είναι ΜΗ θέση, είναι δύσχρηστο εργαλείο πολιτικά (και πάντα στα συνέδρια και τις ομάδες φαίνεται ότι για τις Λεσβίες, Αμφί, Γκεί και Τρανς υπάρχουν διαφορετικά ζητήματα και τοποθετήσεις). Το πόση έκταση θα έχει η συσπείρωση ή ο διαχωρισμός εξαρτάται πάντα από τον τόπο και την ιστορική στιγμή (πχ. ακούω ότι στη Γερμανία τα κουτάκια που διαχωρίζονται οι Λεσβιακές πχ. ομάδες φτάνουν στο σημείο των 2 ατόμων ή και του ενός…). Και μπορεί προσωπικά αυτό να ισχύει για την καθεμία και τον καθένα μας, αλλά σε μια χώρα σαν την Ελλάδα οι μικτές ομάδες μπορούν ίσως να δουλέψουν καλύτερα σε επίπεδο διεκδικήσεων. Ίσως.
Με λίγα λόγια υπάρχουν ετεροφυλόφιλες-οι που είναι πιο queer στη ηθική τους θεώρηση από ορισμένες λεσβίες, όπως βέβαια και τρομερά συντηρητικοί και ενοχικοί) γκέι άντρες και πάει λέγοντας. Και αν το σώμα δεν έχει σημασία, και το λεσβιακό, γκέι ή το queer είναι, (όπως λέει κι ο Foucault) μια οπτική και μια φιλοσοφία εγώ μπορεί να είμαι περισσότερο γκέι άντρας από ότι αμφισεξουαλική γυναίκα (και δε θα πόναγα και τόσο πολύ κάθε μήνα).

Ενώ θεωρητικά έχει πιάσει πολύ στο εμπόριο (ειδικά Αμερική και Αυστραλία Πχ. Η Μαντόνα είναι η κατ’ εξοχήν queer περσόνα της εποχής) και μάλιστα έχει επεκτατική τάση στις επιστήμες (μιλούν για queer μαθηματικά, που πολύ θα ήθελα να ξέρω τι είναι - Πχ. Hypertext and Queer Theory: Πως το υπερκείμενο υποσκάπτει την γραμμικότητα ενός κειμένου και έχει πολλαπλούς συνδέσμους, νοήματα και ταυτότητες ανάλογα με τις αναγνώστριες-ες…), πολιτικά τώρα είναι μια έννοια που δεν είναι εύκολο να εφαρμοστεί γιατί στις διεκδικήσεις υπάρχει συνήθως μια ορισμένη θέση που καμιά-νεις υπερασπίζεται κι αυτή η θέση είναι εξ ορισμού ενάντια στο queer.
Επίσης και προσωπικά, είναι μια ιδέα που βρίσκει πολλές-ους ανθρώπους εχθρικές-ους σχεδόν, αφ’ ης στιγμής, όπως φαίνεται και από την κοινωνική ψυχολογία και την ανθρωπολογία κλπ. Τα άτομα ποθούν να έχουν καθορισμένες ταυτότητες και ομαδώσεις (ακόμα κι όταν είναι λίγο αυθαίρετες ή όχι απολύτως συμβατές με το πώς ορίζουν εαυτές και εαυτούς) για να βάζουν τέλος πάντων μια τάξη στο χάος. Το να ανήκεις σε μια ομάδα που δεν είναι ομάδα, αλλά ακροβατεί στα όρια όλων των ομάδων και τελικά γίνεται πολύ προσωπικό πράγμα (τόσο γενικό που φτάνει πάλι στο ατομικό), είναι συχνά δύσκολο και κάπως αναποτελεσματικό γιατί δε βρίσκεις «συμμάχους». Πχ. εμένα μπορεί να μη με εκφράζει κανένας ορισμός ταυτότητας (το οποίο μπορεί να είναι κουσούρι της κοινωνικής ανθρωπολογίας ή και σχιζοφρένεια) και μπορεί να ακούγεται αλαζονικό ή ανώριμο αλλά είναι καλύτερα για μένα να ρωτάω συνεχώς παρά να δηλώνω. Ομολογώ, όμως, ότι αυτό είναι πολύ δύσκολο στο πεδίο των διεκδικήσεων ή του coming out (να αποκαλύψεις ποια ταυτότητα όταν δεν πιστεύεις στη σταθερότητά της;;), γιατί δεν ξέρεις ποτέ «με ποιες να πάς και ποιους θ’ αφήσεις», που λέει κι ο ποιητής - και συνήθως πρέπει να το κάνεις ή πολλές φορές στο κάνουν οι γύρω, οπότε προτιμάμε να είμαστε προετοιμασμένες.

Μετά από αυτή την προσωπική παρένθεση, λοιπόν, συνεχίζουμε.

Όπως ελπίζω να έχει φανεί μέχρι στιγμής, το queer theory μιλάει για την κατάργηση των ταυτοτήτων με την έννοια ότι αυτές δεν είναι μόνιμες και δεν ορίζουν το ποιες-οι είμαστε. Με αυτή την έννοια, είναι ένα εργαλείο συνεχούς προβληματισμού γιατί συνήθως όταν κάτι ονομάζουμε το περιχαράσσουμε σε μια σταθερή νοηματική ενότητα και αμέσως τείνει να γίνει συντηρητικό. *5 Ενώ μια κατηγορία με συνεχή ορισμό, έχει το καλό της αέναης διαπραγμάτευσης των εαυτών και των άλλων. Υπό το πρίσμα του ότι κάθε ταυτότητα είναι ένα φανταστικό κατασκεύασμα για να μπορέσουμε να τα βγάλουμε κάπως πέρα, για να ανήκουμε κάπου, και δεν έχουν αυθύπαρκτη ισχύ (ούτε το ετεροφυλόφιλη-ος υπήρξε σαν έννοια πριν το λεσβία-ομοφυλόφιλος), το queer προτείνει μια πολιτική των μη-ταυτοτήτων, ή και των αντί-ταυτοτήτων (αν κάτι τέτοια είναι πρακτικά εφαρμόσιμα). Δεν είναι καν μια ταυτότητα, αλλά μια κριτική των ταυτοτήτων. Υποθετικά, είναι κάτι που έχει τη δυναμική να μας πάει μπροστά, χωρίς να ξέρουμε ακριβώς προς τα πια κατεύθυνση ΚΑΙ κυρίως αναγνωρίζει ως ισάξια κάθε έκφανση της σεξουαλικότητας και της έκφρασης φύλου.

Κριτικές

Εν ολίγοις, αν η Λεσβιακή-Γκέι Απελευθέρωση του ’70 ήθελε να δημιουργήσει μια θέση για τις σεξουαλικές μειονότητες και να παλέψει για ίσα δικαιώματα, οι queer θεωρητικοί ήταν πιο φιλόδοξες-οι γιατί πήγαν ένα βήμα παρακάτω: θέλησαν να ταρακουνήσουν τις πολιτισμικά εδραιωμένες ιδέες της φυσικότητας, κανονικότητας, της ταυτότητας για τη σεξουαλικότητα και να σπάσουν τον σαφή διαχωρισμό στους όρους ετεροφυλοφιλία και ομοφυλοφιλία.*6
Βέβαια, εδώ ξεκινάει η κριτική. Διότι ας μην ξεχνάμε (και δε μπορούμε και να θέλουμε να ξεχάσουμε) ότι κάτι τέτοιο στη καθημερινή μας ζωή είναι πρακτικά ανύπαρκτο γιατί αυτές οι κατηγορίες καλά κρατούν και μειονότητες όντως δημιουργούνται και μάλλον για να ανατραπούν πρέπει η καθεμία-νας να τοποθετηθεί μέσα σε αυτές. Ορισμένες-οι το έχουν παραλληλίσει με τον κομμουνισμό, κάτι που πρακτικά απέτυχε στην εφαρμογή του, αλλά είναι εξαιρετική τροφή για ενδοσκόπηση και συσπείρωση.
Μια άλλη κριτική είναι ότι σαν θεωρία το queer κυρίως προέρχεται και βασίζεται στην ανάλυση λογοτεχνικών και μη κειμένων και μάλιστα μιας ελίτ, που δεν αντικατοπτρίζει πολλές φορές την κοινωνική πραγματικότητα, ή καθημερινότητα αν θέλετε.
Είναι επίσης πολύ της μόδας, όπως ο κατακερματισμός των ταυτοτήτων και η πολλαπλότητα των εαυτών μας (ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε το 2007 ως έτος πολλαπλών διακρίσεων) κι έχει χρησιμοποιηθεί όπως είδαμε πολύ εμπορικά στην παραγωγή γνώσης, έχοντας αποκτήσει τη θέση μιας νέας πια κανονικότητας, έχει γίνει trendy και mainstream.
Άλλες-οι λένε ότι είναι μια απλή αναπαραγωγή, με μορφή ιστορικής αμνησίας, της Λεσβιακής, Γκέι απελευθέρωσης. Ότι συμπεριλαμβάνει λιγότερο προοδευτικές ιδέες από αυτές που πρεσβεύει ο ΛΟΑΤ ακτιβισμός και το αντιδραστικό στοιχείο της χάθηκε (η Teressa de Lauretis που το 1991 πρώτη χρησιμοποίησε τον όρο στο γαλλικό φεμινιστικό περιοδικό differences, 3 χρόνια μετά το εγκατέλειψε εξ αιτίας αυτού).
Επίσης επειδή είναι ένας ομιχλώδης όρος η καθεμία-νας λέει ό,τι θέλει. Σημαίνει τελικά πάρα πολλά και καταντάει να μη σημαίνει τίποτα. (Σε ένα συνέδριο πέρυσι στην Ιρλανδία, ήμασταν 20 ομιλητριες-ες και σχεδόν η καθεμία-νας μας χρησιμοποιούσε τον όρο διαφορετικά…). Είναι μια υβριδική ένωση λίγης θεωρίας, λίγης πολιτικής και ακόμα λιγότερης πρακτικής και μοιάζει συχνά ένα εντελώς ουτοπικό κατασκεύασμα.
Εν τέλει το ρήμα-κλειδί σε αυτή την κουβέντα είναι το «Αποποιούμαι» και ψάχνω συνεχώς, δεν δέχομαι «εύκολες» ταμπέλες, ονομασίες κλπ και παραμένω πιστή στις ανάγκες, τις σκέψεις μου και τις σεξουαλικές μου πρακτικές, που μπορεί να μου δίνουν 5-6 ταμπέλες τη φορά ή και καμία. Και όπως λέει και ο Μπρεχτ δεν μπορεί καμία-νεις να υποσχεθεί το είναι ή τι θα είναι την αμέσως επόμενη στιγμή το μόνο που μπορεί να υποσχεθεί είναι ότι θα συνεχίσει να σκέφτεται. Άρα, με αυτή την έννοια, το queer δεν είναι και τόσο κακό(!)

Επιρροές και εκπρόσωποι:

Historical influences on queer theory include (among others) Gloria Andalzua, Audre Lorde, Monique Wittig, Jonathan Katz, Ester Newton, Andy Warhol, Roland Barthes, Jacques Lacan, Louis Althusser, and Jacques Derrida, but the primary voices in the development of Queer theory are Gayle Rubin, Kaja Silverman, D.A. Miller, Sue-Ellen Case, Douglas Crimp, John D'Emilio, Lee Edelman, Michel Foucault, Joan Scott, Simon Watney, Judith Butler, Eve Kosofsky Sedgwick, Leo Bersani, David Halperin, Michael Moon, Michael Warner, Shari Thurer and several others.

Άννα Αποστολίδου
-Πτυχιούχος Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
-Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση στην Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
-Μ.Α. στην Ανθρωπολογία της Τέχνης και του Οπτικού Πολιτισμού, University College London.
-Υποψήφια Διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, University College London.


Οι αστερίσκοι είναι δικοί μας.
*1 το status αυτό ενισχύεται από το νομικό σύστημα, την παιδεία, την θρησκεία και τα ΜΜΕ.
*2 όπως ο όρος ομοφυλοφιλία, γκέι, ομοφοβία
*3 πρώτα οι λεσβίες μίλησαν για την σεξουαλικότητα, (αποσύνδεση από την αναπαραγωγή,γυναικεία ηδονή, κλειτοριδικός οργασμός) την ανυπαρξία ρόλων (δεν είναι αμετάκλητοι, σταθεροί) πολλές θεωριτικοί του 60-80 Σιμόν Μπωβουάρ, Kate Millet, Andriene Rich ήταν-είναι λεσβίες και πολλές ομάδες ξεκίνησαν-ξεκινούν και στηρίχθηκαν-στηρίζονται σε μεγάλο ποσοστό από λεσβίες.
*4 Ο Φουκώ αγνόησε σχεδόν επιδεικτικά τις λεσβίες και δεν αναφέρεται στην Σαπφώ στην εξιστόρηση της σεξουαλικότητας στα βιβλία του "Ιστορία της σεξουαλικότητας"
*5 Οι σεπερατίστριες λεσβίες υποστήριζαν από το 70 ότι ο λεσβιασμός δεν είναι μόνο η σεξουαλικότητα αλλά ένα γίγνεσθαι που συνεχώς επαναπροσδιορίζεται χωρίς να σημαίνει ότι χάνει την αρχική του δομή-ταυτότητα.
*6 Για την φυσικότητα του λεσβιασμού μίλησαν πρώτα οι λεσβίες και την ανυπαρξία κανονικότητας δηλ. πως οι λεσβίες δεν είναι ανώμαλες και πως η ετεροφυλοφιλία δεν είναι το κανονικό αλλά ο επιθυμητός μέσος όρος. Ευαγγελία Βλάμη