Η σημερινή μου πρόταση, που καλύπτει ένα ελάχιστο
μέρος της σχετικής έρευνας, είναι πως κάτι που νοείται ως παραδοσιακά ελληνικό (η σιωπή, απόκρυψη ή άρνηση ανάληψης ταυτότητας) μπορεί μέσα από το νέο χωροταξικό και ακτιβιστικό τοπίο που αναπτύσσεται να διαβαστεί μέσα από το πρίσμα της queer θεωρίας, με την έννοια του προβληματισμού πάνω στη σεξουαλική ταυτότητα, αλλά και της ενεργούς ενσώματης συμμετοχής σε μια κοινότητα που παρότι αυτοπροσδιορίζεται με ποικίλους –και συχνά αντιφατικούς- όρους δεν είναι πλέον μόνο φαντασιακή, μόνο αισθητικοποιημένη, μόνο έξωθεν προσδιορισμένη. Κατά τη γνώμη μου, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η προγραμματικά ανατρεπτική προοπτική του queer βρίσκεται στην Ελλάδα να συμβαδίζει με αυτή την εκ πρώτης όψεως «οπισθοδρομική» -όπως άκουσα συχνά να χαρακτηρίζεται- στάση.Διευκρινίζω ότι η queer οπτική χρησιμοποιείται σαν ερμηνευτικό όχημα και δεν επιθυμώ να ορίσω εδώ («από καθέδρας») τη λέξη στα πλαίσια της προσωπικής περιγραφής ή της συλλογικής δράσης. Κι αυτό γιατί στην Ελλάδα η ολισθηρή έννοια του queer βρίσκεται και ακαδημαϊκά και πολιτικά υπό ανίχνευση αυτή τη στιγμή κι είναι πολύ λίγα χρόνια που έχει αποκτήσει κάποιο πολιτισμικό αντίκρισμα (από τότε που ο όρος gay κανονικοποιήθηκε και χρησιμοποιείται πλέον ευρύτατα και στο δημόσιο δεσπόζοντα λόγο), παραμένοντας ωστόσο εστία αντιγνωμιών και σύγχυσης. Παρ’ όλα αυτά, η queer εθνογραφία σαν αναλυτικό εργαλείο που υιοθετεί το πρίσμα του μη κατηγοριοποιήσιμου και της διαρκώς διερωτώμενης περί τη σεξουαλικότητα, επιτρέπει σε πολιτισμικά συμφραζόμενα όπου δεν υπάρχει ακόμη γενική συναίνεση για το περιεχόμενο της έννοιας, την ανάδυση παραδειγμάτων που επανανοηματοδοτούν τον αγγλοσαξονικό και αμερικανικό όρο και εμπλουτίζουν τη γκάμα των εκδοχών ιστορικότητας, πολιτικής διεκδίκησης και βίωσης της σεξουαλικότητας. Χρειάζεται να σημειωθεί ότι σαν όρος που υπόκειται σε διαρκή ανα-σημασιοδότηση προκειμένου να διατηρεί την κριτική του οξύτητα, το queer είναι συχνά πολύ ατελέσφορος πολιτικά· αντιθέτως, μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικός στο να συγκαλύπτει καίρια ζητήματα διεκδικήσεων κάτω από την απροθυμία ένταξης. *Δ
Σύμφωνα με τη Μπάτλερ, όμως «αυτό που δεικνύει η έννοια είναι ακριβώς η θεωρητική μετατόπιση από την ταυτότητα στην επιτελεστικότητα, μια μετατόπιση με σημαντικές πολιτικές επιπτώσεις»i, που ενέχει μάλιστα τη δυνατότητα αντίστασης στην εγγενή εξουσία της διαδικασίας γλωσσικής υποκειμενοποίησης, όπως επιτυγχάνεται μέσα από την τελετουργική τυποποίηση που προκύπτει από την επανάληψη σωματικών έξεων, στάσεων και πρακτικών.
Παράλληλα λοιπόν με την κοινωνιο-γλωσσολογική συνιστώσα που απαιτεί η εν λόγω μελέτη, θεωρώ ότι ένας πιθανός τρόπος αντίστασης στο έξωθεν προερχόμενο κανονιστικό πρότυπο της gay ζωής, κοινότητας και πολιτικής κινητοποίησης, είναι η ανάδειξη των σωματοποιημένων στοιχείων της δράσης που υιοθετούνται σε πολιτισμούς της «περιφέρειας».
Εκκινώντας από το επιχείρημα της Butler για το ρόλο των έμφυλων σωματικών τύπων και τη σημασία της γλώσσας που εγκαλεί τα υποκείμενα να εξυπηρετήσουν σωματικά συγκεκριμένους και κοινωνικά αναγνωρίσιμους ιδεότυπους του φύλου, μπορούμε νομίζω να προχωρήσουμε στην αιρετική απέναντι στη γλώσσα ενσώματη δράση, που αρνείται να υποκύψει στη μονολιθική λεκτική υποκειμενοποίηση (μέσα στην προσωρινότητα της επιτελεστικής ισχύος της), και κατορθώνει να συνάψει συλλογικούς δεσμούς βασισμένους στην έμμεση (αν και όχι πλάγια ή λιγότερο αποτελεσματική) συμμετοχή σε δημόσιες εκδηλώσεις. Όχι μόνο γιατί το να διαθέτεις το σώμα σου στον κοινό στόχο χωρίς να επιθυμείς την περιοριστική κατηγοριοποίηση που προκύπτει από τη γλώσσα μπορεί να είναι μια στρατηγική πράξη εξ ίσου πολιτική με το να το πεις στους γονείς σου· αλλά ταυτόχρονα γιατί οι queer ταυτότητες, στο βαθμό που διεκδικούν παρουσία στην Ελλάδα του σήμερα ως τέτοιες, χρειάζεται να βρουν ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τις καθιστούν queer προ κειμένου να μην πέσουν στην παγίδα ενός άκαρπου μιμητισμού, στεγάζοντας κάτω από μια ταμπέλα κενή νοήματος και ιστορικού περιεχομένου τις παλιές καλές πρακτικές της ημιμαθούς και ξενομανούς Ελλάδας.
Το κείμενο είναι της Άννας Αποστολίδου
-Πτυχιούχος Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
-Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση στην Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
-Μ.Α. στην Ανθρωπολογία της Τέχνης και του Οπτικού Πολιτισμού, University College London.
-Υποψήφια Διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, University College London, και διαβάστηκε στηνΕπιστημονική Ημερίδα: «Σεξουαλικότητες και Φύλα: Λεσβιακές, Γκέι, Αμφί, Τρανς και Queer Κοινότητες στην Ελλάδα», που οργάνωσε η Athens Pride στις 9.5.09 στo Πάντειο πανεπιστήμιο.
