Εσωτερικευμένη καταπίεση-λεσβοφοβία Δ'

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΥΜΕΝΗ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗ
ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΛΕΣΒΙΕΣ


Μία παράµετρος που κρίθηκε υψίστης σηµασίας ήταν η εικόνα που είχαν οι λεσβίες για τον οµόφυλο σεξουαλικό προσανατολισµό και ειδικά για το λεσβιακό µέχρι τη στιγµή που ένιωσαν αυτή τη διαφοροποίηση µέσα τους. 
Σύµφωνα µε τη θεωρία του Festinger για τη γνωστική ασυµφωνία (cognitive dissonance), το άτοµο βιώνει µία δυσάρεστη ψυχική κατάσταση όταν νιώθει ότι συµπεριφέρεται µε αντίθετο τρόπο απ’ ότι στο παρελθόν ή όταν συνειδητοποιεί ότι κάποιες προσωπικές απόψεις του αντιτίθενται σε άλλες που έχει. 
Ακόµα, ο Festinger επεσήµανε ότι η γνωστική ασυµφωνία µπορεί να προέλθει σε κάθε είδους γνωστικά σχήµατα που έχει το άτοµο για τον εαυτό του ή τον κόσµο, λόγου χάρη συναισθήµατα, αξίες ή κανόνες συµπεριφοράς (Wicklund & Brehm, 1976). Αν, λοιπόν, µία λεσβία έχει ετεροσεξιστικές αντιλήψεις για τον οµόφυλο σεξουαλικό προσανατολισµό είναι πολύ πιθανό να βιώσει γνωστική ασυµφωνία όταν συνειδητοποιήσει ότι η ίδια έχει αυτόν τον σεξουαλικό προσανατολισµό.

Παραπάνω είδαµε ότι αρκετές από τις κυρίες θυµούνται να βίωσαν φόβο, «φρίκη», ανησυχία και γενικά µία εσωτερική σύγχυση όταν συνειδητοποίησαν ερωτική ή σεξουαλική έλξη για κάποια γυναίκα. Έχει σχέση αυτό µε την εικόνα που είχαν για τις λεσβίες; Κάποιες αναφέρουν ότι οι ετεροσεξιστικές αντιλήψεις που εκλάµβαναν από το οικογενειακό τους περιβάλλον είχαν αρνητικές συναισθηµατικές επιπτώσεις στον ψυχισµό τους, ενώ κάποιες άλλες γνώριζαν µόνο ότι το θέµα αυτό δε συζητιέται κάτι που φυσικά δηµιουργεί την αίσθηση του απαγορευµένου, του ανοµολόγητου, του «κακού».

 Κ.Π. Το να βλέπω µεγαλύτερες ηλικιακά από µένα λεσβίες ήταν πολύ θετικό. Το να βλέπω π.χ λεσβίες που δεν ήταν ούτε κακοµοίρες ούτε φτωχές ούτε άσχηµες ούτε εκδιδόµενες, ούτε ναρκομανείς για να µην πω άλλο χειρότερο, γιατί βέβαια η οπτική των γονιών µου ήταν ότι αφού φεύγεις απ’ το σπίτι, δεν έχεις πολλά περιθώρια κλέφτρα, που..να και ναρκοµανής θα γίνεις. Κι αυτό ήταν επίσης ένα ενδυναµωτικό στοιχείο το να βλέπω ότι κάποιες λεσβίες δούλευαν σε γραφεία, άλλες σπούδαζαν, άλλες ήδη έπαιρναν σύνταξη ως δηµόσιες υπάλληλοι.[…] Ναι, ότι είχαν κάνει λάθος οι γονείς µου, λέγοντάς µου στο ότι η κατάληξή µου θα είναι κακή. Και αυτό µε ενδυνάµωσε … να διαλέξω κι εγώ πράγµατα που ήθελα. Βέβαια, δεν µπορούσα να γίνω πια µηχανικός και να σχεδιάζω αυτοκίνητα, αλλά ένοιωθα ότι δεν είµαι κατεστραµµένη.. και καταδικασµένη.

 Κ.Σ. […] θυµάµαι πολύ χαρακτηριστικά την εξής ατάκα.. παραδείγµατος χάρη για την Κανέλη, η οποία θεωρείται ένα πολύ καλό µυαλό, να λέει ο πατέρας µου ότι φοβερό µυαλό αλλά τι να το κάνεις που είναι λεσβία. Ποτέ δεν είχα ανοίξει καµιά κουβέντα ουσιαστική µέσα στην οικογένεια γι αυτό το θέµα, αλλά είναι αυτά τα σχολιάκια που ενέχουν µέσα τους..[…] γενικά στο περιβάλλον, όχι µόνο στο στενά οικογενειακό αλλά και στο ευρύτερο.. σχολείο, φίλοι.. αλλά και οικογένεια παρά έξω.. θείες, θείοι, γιαγιάδες, παππούδες..(Ε.Σ. σχόλια επικριτικά;) Ναι.. παραδείγµατος χάρη υπήρχε ένας συγγενής, ο αδερφός της γυναίκας του θείου µου.. ο οποίος πιθανότατα ο άνθρωπος είναι οµοφυλόφιλος, δεν µπορώ να πω ούτε µε σιγουριά ούτε τίποτα. […] µα ο άνθρωπος δεν είχε δώσει ούτε δικαιώµατα ούτε τίποτα.. απλά η συµπεριφορά του ήταν λίγο πιο.. η φωνή του, η κίνησή του, κτλ.. και έτρωγε το απίστευτο κράξιµο.. Από όλους.. από όλη την οικογένεια.. και γενικά αυτό µου δηµιούργησε µια τεράστια φοβία.. δηλαδή είναι αυτό ότι.. φοβόµουνα να το παραδεχτώ για µένα γιατί φοβόµουνα ότι ξαφνικά θα µείνω µόνη µου.. και από φίλους και από...[…]

 Κ.Τ. Μεγαλώνοντας στην εφηβεία όπου οι έφηβες συνειδητοποιούν περισσότερο το ρόλο αρσενικό- θηλυκό και τη σεξουαλικότητα, εκεί έµαθα για πρώτη φορά την έννοια λεσβιασµός, οµοφυλοφιλία, ανωµαλία αν θέλεις, παρά φύσιν αν θέλεις, όλα αυτά. Και βέβαια από όλα αυτά δεν κράτησα τα δεύτερα, κράτησα τις πρώτες λέξεις. Και από τότε άρχισα να το ψάχνω[…] Όταν βίωνα απ’ το οικείο περιβάλλον µου ή άκουγα συζητήσεις έτσι άσχετες κι έπιανε τ’ αυτί µου γι’ αυτό το πράγµα, έλεγα –µα τι γίνεται; Οι άλλοι λένε ότι είναι κακό, µια ανωµαλία, αυτό µου είχε περάσει απ’ τον περίγυρο. Κι έλεγα µα πως είναι δυνατόν, συµβαίνει σε µένα, µια χαρά είµαι. Υπήρχαν συγκρούσεις σε όλη τη διάρκεια της ζωής µου.

 Κ.Δ. Ήταν ανύπαρκτο.. σα θέµα συζήτησης. Όχι ποτέ δε σχολιάστηκε ούτε.. γι’ αυτό και µέχρι την ηλικία εκείνη που άκουσα για εκείνο το βιβλίο δεν ήξερα καν ότι υπάρχουν τα συγκεκριµένα.. αυτή η συγκεκριµένη επιλογή.

 Κ.Ζ. Όχι, δεν είχα εικόνα από οµοφυλοφιλία και δεν είχα και συζητήσεις.

 Κ.Θ. Τίποτα, ήτανε µία σιγή.[…] &εν συζητιόταν, δεν αναφερόταν τουλάχιστον εκεί που.. και στην οικογένειά µου. Ή αν θα υπήρχε κάποια µνεία µικρή και σπάνια θα ήτανε µε γελάκια, κανένα ψιλο-ανέκδοτο. Ε δε σου δηµιουργούσανε και µία καλή εικόνα όλα αυτά. Περισσότερο σε ενοχοποιούσανε. Δε σου λέω τώρα για την τηλεόραση που δεν ανέφερε τίποτα, ούτε καν υπήρχε κάποιο σίριαλ που να είχε ένα γκέι χαρακτήρα µέσα, δε σου λέω για γυναίκα, σου λέω για άντρα. Αυτά είναι.. αυτά ήταν για την τότε εποχή ταινίες επιστηµονικής φαντασίας.. σε σχέση µε τώρα που πριν από χρόνια είχαµε ένα σίριαλ, που έγινε σίριαλ ένα φιλί. Χαράς το πράµα! […] Τότε δεν υπήρχε καµία αναφορά, ήτανε σιγή ιχθύος και όπου αναφερόταν τουλάχιστον οι µαρτυρίες που µπορώ να καταθέσω εγώ ήτανε µε γελάκια, έτσι στο καλαµπούρι και πάντα αφορούσε τους άντρες πάντα.

 Κ.Φ. Δεν ήξερα.. δεν ήξερα ιδιαίτερα πράγµατα.. νοµίζω καταλάβαινα ότι δεν είναι εύκολο να το συζητήσεις µε τους δικούς σου, δε θα χαρούνε αλλά.. δεν ήξερα ιδιαίτερα πράγµατα.


Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι µία έκφραση εσωτερικευµένης καταπίεσης είναι όταν το άτοµο εύχεται, επιθυµεί ή προσπαθεί να εµποδίσει τα ερωτικά του συναισθήµατα για το ίδιο φύλο και να συµπεριφερθεί ως ετεροφυλόφιλη-ος (Ross & Rosser, 1996; Szymanski, Chung & Balsma, 2001). Στο µοντέλο της Cass, αυτή η κατάσταση περιλαµβάνεται στο στάδιο 2 (σύγκριση ταυτότητας) και περιγράφεται στο πλαίσιο της προσπάθειας και αντίστασης να αποδεχτεί το άτοµο την πιθανότητα να είναι λεσβία. Αυτοί ήταν κι οι λόγοι που συµπεριλήφθηκε και η ερώτηση «αν µπορούσες µε κάποιο τρόπο να γίνεις ετεροφυλόφιλη, θα το έκανες;». Για την κυρία Ω. έτσι κι αλλιώς υπάρχει η πιθανότητα να συνάψει ερωτική ή συναισθηµατική σχέση µε άντρα, και για την κυρία Τ. είναι κάτι επιθυµητό το να είναι ετεροφυλόφιλη. Οι κυρίες Θ. και Φ. απάντησαν αρνητικά. Σε γενικές γραµµές, οι απαντήσεις εδώ δεν είναι αρκετά κατατοπιστικές για να µπορέσουµε να τις θεωρήσουµε σηµαντικό παράγοντα έκφρασης εσωτερικευµένης καταπίεσης.

 Κ.Ω. Ναι, µα αυτό σου είπα υπάρχει αυτή η δυνατότητα και να γίνω αύριο. Ναι.[…] Όχι, όχι δε θέλω ν’ αλλάξω το παρελθόν µου, όχι καθόλου, όχι. Γνώρισα υπέροχες γυναίκες, δε θέλω ν’ αλλάξει το παρελθόν µου.[…] Το παρελθόν µου το σέβοµαι και εντάξει.. ετεροφυλόφιλη µπορεί να γίνω, αλλά το παρελθόν µου είναι παρελθόν µου και δεν το διαπραγµατεύοµαι.

 Κ.Τ. Θα το ‘κανα, ναι.

 Κ.Φ. Δε νοµίζω.

 Κ.Θ. Δεν υπήρχε περίπτωση. Δηλ. έχω µάθει να είµαι λεσβία όλη µου τη ζωή, τώρα ξαφνικά να αλλάξω, γιατί; Για να παντρευτώ και να κάνω οικογένεια; Δεν υπάρχει λόγος. Για να µη µε χλευάζουν στο δρόµο; Ποιος χλευασµός; Δεν υπήρξε ποτέ λόγος, γιατί τώρα να το κάνουµε θέµα; Ε τι άλλο; Για να µε σέβονται οι συνάδελφοί µου; πότε τέθηκε θέµα µη σεβασµού για να µου το λύσει µία ετεροφυλοφιλία; Ε τι άλλο; Ενοχοποιηµένη δεν είµαι, πρόβληµα δεν είχα. Αν είχα κάποιο πρόβληµα θα ‘χα πάει σ’ έναν ψυχαναλυτή να τελείωνε η υπόθεση[…] Δεν βλέπω κάπου να µ’ εµποδίζει το ότι είµαι λεσβία, ή κάπου να µε ζορίζει ή κάπου.. οτιδήποτε. […] &ε µε δυσκολεύει, δε ζορίζοµαι, δε δυσκολεύοµαι κάπου, οπότε.. δώρον άδωρον. Θα γίνω στρέιτ θα πρέπει να µάθω τα στρέιτ τερτίπια σας κι όλα αυτά, α παπαπαπαπα! (Ε.Σ. Ποτέ δεν το ‘χες σκεφτεί αυτό;) Όχι, όχι, δεν το ‘χω σκεφτεί.

Η εσωτερική σύγκρουση, ο φόβος, οι ενοχές και η αναζήτηση απαντήσεων κάποια στιγµή φτάνουν στο τέλος τους και η λεσβία αποδέχεται ή απορρίπτει αυτή την πτυχή του εαυτού της, και αναλόγως λειτουργεί και συµπεριφέρεται. Ενδέχεται όµως να µην αποφασίσει τίποτα από τα δύο και να αµφιταλαντεύεται για αρκετό καιρό. Το στάδιο 4 (αποδοχή ταυτότητας) παρατηρείται σε όλες τις συµµετέχουσες αλλά σε διαφορετικό βαθµό. Καµία δεν έχει απορρίψει πλήρως αυτή την πτυχή του εαυτού της, κάτι µάλλον αναµενόµενο αφού αν είχε συµβεί δε θα αυτό- προσδιοριζόταν ως λεσβία και κατ’ επέκταση δε θα συµµετείχε στην έρευνα.

 Κ.Σ. Καταρχήν άρχισα ν’ αγαπάω τον εαυτό µου και να τα βρίσκω µε τον εαυτό µου, είναι πολύ σηµαντικό αυτό, να έρχοµαι σε ισορροπία, να παραδέχοµαι τα θέλω µου, να διεκδικώ πράγµατα..[…] άρχισα γενικά ν’ αντιµετωπίζω τη διαφορετικότητα πολύ έτσι διαφορετικά, δηλ. κάτι σαν εσένα σ’ αρέσει το παστίτσιο εµένα δε µ’ αρέσει, ε ωραία δεν είµαστε όλοι οι άνθρωποι ίδιοι..

 Κ.Τ. […] µου πήρε 30 χρόνια να το αποδεχτώ, δηλ. δε σου κρύβω ότι µόλις πριν από µερικά χρόνια το αποδέχτηκα και πάλι όχι 100%. Το αποδέχτηκα σε τέτοιο βαθµό ώστε να µπορώ να ζω µέσα στην καθηµερινότητα όπως όλοι. […] Πρώτο και σηµαντικότερο που νιώθω εγώ να άλλαξε είναι ότι αισθάνοµαι ότι είµαι µέρος του όλου, µιας ολόκληρης κοινωνίας ενώ πριν ένιωθα απόµακρη, ένιωθα κάτι ξεχωριστό χωρίς να σηµαίνει ότι τώρα δεν είµαι, έτσι; Κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και µοναδικός αλλά βίωνα µε πολύ έντονο τρόπο τη διαφορετικότητά µου. Ε αν θες ήµουν πιο «κακιά» µε τους γύρω µου […] κάτι µου έβγαινε που έχει να κάνει µε συναισθήµατα κάθε άλλο παρά αλτρουιστικά. Όλα ήταν σε ένταση, έδινα σηµασία σε πράγµατα που δε θα ‘πρεπε, έκανα το µικρό µεγάλο, δηλ. ήταν όλα σε µεγενθυµένη κλίµακα. Μετά το µπαµ, έτσι ένιωσα ένα µε όλους, µια ενσυναίσθηση ότι είµαι µέρος κάποιου όλου.[…] Η δεύτερη διαφορά είναι αυτή, ότι τώρα πλέον µπορεί και να περπατήσω να πάω στην αγορά µε τα πόδια, να ψωνίσω, να κάνω, να ράνω.. κι όλο αυτό σχετίζεται µ’ αυτό που σου είπα, µε την αποµάκρυνση απ’ το περιβάλλον, δηλ. είχα κλειστεί πολύ στον εαυτό µου, µια εσωστρέφεια. Ε τώρα δεν είναι έτσι τα πράγµατα. Τώρα παρατηρείται µια εξωστρέφεια, µια άνεση µε το περιβάλλον.[…] Λέω πιο άνετα τις γνώµες µου, τις απόψεις µου για την οµοφυλοφιλία όταν βέβαια τίθεται θέµα, έτσι; Η συναίσθηση ότι είµαι µέρος του όλου. Ότι τελοσπάντων έχω αποδεχτεί ότι αυτό είναι το σώµα που µου έλαχε, τι να κάνουµε;! Ας το προσέξουµε λίγο, που δεν το ‘χω κάνει ακόµα. […]

 Κ.Φ. Επέλεξα εγώ να κάνω παρέα περισσότερο µ’ ανθρώπους και να κινούµαι σε χώρους που να µπορώ να είµαι πιο ελεύθερη. Αυτό έχει αλλάξει πολύ, αυτό έχει αλλάξει. Γιατί τώρα, πως να σου πω, άµα είµαι.. άµα πάνε να πουν µια κουβέντα ή άµα είµαι µε κάποιον άνθρωπο και πάµε να κάνουµε κάτι και µου πει κάποιος κάτι, θα του πω –τι; Δεν κατάλαβα. Εµένα η καθηµερινότητά µου είναι αλλιώς.

Κ.Ω. Είναι αυτό το ότι αυτοπεριορίζεσαι εκ των πραγµάτων γιατί δεν µπορείς να πεις ή να κάνεις αυτά που θέλεις, έτσι; Δεν µπορείς να περπατήσεις στο δρόµο χέρι-χέρι, δεν µπορείς να πας σ’ ένα οποιοδήποτε µαγαζί, να βγεις µε την κοπέλα σου, να εκφραστείς, να πας στο σινεµά, δηλ. αυτό που για σένα είναι δυνατότητα, έτσι; όταν είσαι µαζί µ’ ένα παλικάρι, δεν είναι αυτονόητο για µένα. &εν υπάρχουν αυτονόητα, αυτό είναι το θέµα. &εν το βιώνω πολύ βαριά, γιατί σου είπα, είµαι και σε µια δουλειά που θα µπορούσα και να το πω χωρίς σοβαρές επιπτώσεις. Γενικά, δεν δεν υφίσταµαι έντονο αποκλεισµό αλλά.. σου είπα, π.χ. δεν µπορώ να το πω στον άντρα και στην αδερφή µου γιατί φοβάµαι ότι µπορεί πως λένε οι αστυνόµοι του ό,τι πεις θα χρησιµοποιηθεί εναντίον σου; Ε υπάρχει αυτός ο φόβος ότι κάποια στιγµή στα δύσκολα µπορεί να χρησιµοποιηθεί εναντίον µου, έτσι; Υπάρχει, δεν µπορώ να πω ότι δεν το σκέφτοµαι. Άρα, δε µιλάω. Εντάξει, αυτοπεριορίζεσαι σε πολλά πράγµατα.

 Κ.Δ. Εγώ µέχρι εκείνη τη στιγµή λειτουργούσα σα µονάδα, έτσι; Στο βαθµό που µπαίνεις σε µια σχέση, δεν είσαι µόνος σου, λειτουργείς διαφορετικά. Υπήρχε βέβαια η ιδιαιτερότητα της συγκεκριµένης σχέσης ότι δεν µπορώ να την παρουσιάσω στους φίλους µου ως η σχέση µου, δεν µπορώ να πάω στις γιορτές στο σπίτι στους δικούς µου και να πω είναι η φίλη µου, η σχέση µου τελοσπάντων. Όλο αυτό το διάστηµα ήταν η φίλη µου, η κολλητή µου. . κολλητή µου την ήξεραν όλοι, ως τέτοια τη δέχτηκαν.[…] Δεν ξέρω αν έκαναν δεύτερες και τρίτες σκέψεις γιατί οι περισσότερες παρέες µας ήταν ζευγάρια ετερόφιλων, δηλ. βασικά δεν είχαµε επαφές µε άλλα ζευγάρια οµοφυλόφιλων. Ήταν όλες µας οι παρέες ετερόφιλοι κι εµείς λειτουργούσαµε παρουσία των τρίτων σα να ‘µαστε δύο πολύ καλές φίλες.[…] δηµιούργησε προβλήµατα. Είναι πρόβληµα. Είναι πρόβληµα γιατί δεν µπορείς να εκφραστείς ελεύθερα. &εν είναι όλες οι ώρες ίδιες. Δεν καταλαβαίνω, ας πούµε, γιατί ένα ζευγάρι ετερόφιλων µπορεί να κρατάει το χέρι.. το ζευγάρι να κρατιούνται χέρι, αγκαλιά και.. ένα ζευγάρι οµοφυλόφιλων δεν µπορούν στην παρέα, τη φιλική παρέα. Εντάξει, προσαρµοστήκαµε στα περιθώρια και στα πλαίσια που ήταν επιτρεπτά ώστε να µην προκαλέσουµε σχόλια ή προβλήµατα.. ή προβλήµατα.Κ.Θ. Δεν βλέπω να υπάρχει.. µε απασχολούν τα ίδια πράγµατα. Άµα κι εγώ βρεθώ χωρίς δουλειά αύριο µεθαύριο ε δε θα είναι και τόσο ευχάριστο. Δεν µπορώ να πω ότι, θα κατηγορήσω τον εαυτό µου ότι επειδή είµαιλεσβία. 

«ΒΓΑΙΝΩ ΑΠ’ ΤΗ ΝΤΟΥΛΑΠΑ»
Η φράση coming out αποτελεί µία συντοµία της coming out of the closet, της οποίας η µετάφραση στην ελληνική γλώσσα είναι «βγαίνω από τη ντουλάπα», και υποδηλώνει την αποκάλυψη του σεξουαλικού προσανατολισµού στο κοινωνικό περιβάλλον. Η Cass στο µοντέλο της για τη διαµόρφωση ταυτότητας έχει συµπεριλάβει στο στάδιο 5 (περηφάνια για την ταυτότητα) το θέµα αποκάλυψης της σεξουαλικής ταυτότητας στην οικογένεια, στους συνεργάτες, κτλ. Το coming out στο κοινωνικό περιβάλλον είναι αρκετά πολύπλοκη διαδικασία και γι’ αυτό επιλέχθηκε να περιγραφεί ξεχωριστά από τα υπόλοιπα θέµατα διαµόρφωσης λεσβιακής ταυτότητας.

Η ταυτότητα είναι ο συνδετικός κρίκος του ατόµου µε το κοινωνικό περιβάλλον και συνεπώς η αλλαγή της σεξουαλικής ταυτότητας µεταβάλλει τις διαπροσωπικές σχέσεις µε τους άλλους και την κοινωνία συνολικά. Όταν η γυναίκα αναπτύσσει ταυτότητα ως λεσβία, αποκτά διαφορετική θέση στην κοινωνία απ’ ότι µία ετεροφυλόφιλη. Τοποθετείται σε µία περιθωριοποιηµένη κοινωνική οµάδα και αυτό συνεπάγεται την πιθανότητα να µη γίνει αποδεκτή από τους φίλους και την οικογένειά της, στους οποίους απευθύνεται για στήριξη στις δύσκολες στιγµές (Garnets & Douglas, 2002). Ο κίνδυνος τόσο απώλειας των υποστηρικτικών δοµών και ιδιαίτερα των οικογενειακών δεσµών, όσο και θυµατοποίησης καθιστά την αποκάλυψη της σεξουαλικής ταυτότητας µια δύσκολη απόφαση. Συχνά, το άτοµο αποφασίζει να µην την αποκαλύψει, να παραµείνει «στην ντουλάπα» και οι άλλοι να την-τον θεωρούν ετεροφυλόφιλη-ο για αρκετό χρονικό διάστηµα ή ακόµα και για όλη του τη ζωή, παρόλη την πίεση και την εσωτερική σύγκρουση που αυτό συνεπάγεται (Hunter, Shannon, Knox & Martin, 1998; Floyd & Stein, 2002).

Η απόφαση για αποκάλυψη φαίνεται ότι επηρεάζεται από τις εκάστοτε συνθήκες ζωής τους ατόµου. Έχει επισηµανθεί ότι η αποκάλυψη επηρεάζεται κυρίως από τις παραµέτρους: οικονοµικό επίπεδο, επάγγελµα, τόπος διαµονής και σεξουαλικός προσανατολισµός των φίλων. Επιπροσθέτως, οι λεσβίες που είναι πιο πιθανό να αποκαλύψουν τον σεξουαλικό προσανατολισµό τους έχουν φιλελεύθερη ή-και φεµινιστική πολιτική ιδεολογία, είναι µεγάλης ηλικίας, ζουν σε µεγάλα αστικά κέντρα, είναι αποκλειστικά λεσβίες, οι φίλοι και η οικογένειά τους είναι υποστηρικτικοί, ανοιχτόµυαλοι και δεκτικοί (Hunter, Shannon, Knox & Martin, 1998). Η τελική απόφαση λαµβάνεται συνυπολογίζοντας τις επιπτώσεις, τους κινδύνους, τα πλεονεκτήµατα και γενικά τις κοινωνικές συνθήκες. Υπάρχουν διαφορετικά κίνητρα και αποτελέσµατα για καθεµία από τις εναλλακτικές επιλογές και ανάλογα µε τους τελικούς αποδέκτες (γονείς, αδέρφια, φίλες, φίλοι, συνάδελφοι).

Έρευνες έχουν αναδείξει ότι η απόκρυψη του σεξουαλικού προσανατολισµού αποτελεί τη βασική αιτία κοινωνικής καταπίεσης και των δυσκολιών ψυχικής ισορροπίας και ευηµερίας που αντιµετωπίζουν οι λεσβίες και οι αµφισεξουαλικές. Ωστόσο, άλλες µελέτες αναφέρουν την ανυπαρξία επιζήµιων αποτελεσµάτων της απόκρυψης του σεξουαλικού προσανατολισµού. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι δεν βρέθηκε σηµαντική διαφορά όσον αφορά τη ψυχική ευηµερία και εξισορρόπηση ανάµεσα στις οµάδες συµµετεχόντων µέσα στη ντουλάπα και έξω από τη ντουλάπα. Επίσης, λεσβιακά ζευγάρια που δεν είχαν αποκαλυφθεί, παρουσίασαν υψηλή αυτοεκτίµηση και υψηλό επίπεδο συνολικής ικανοποίησης από τη ζωή τους (Hunter, Shannon, Knox & Martin, 1998).

Πάρα ταύτα, έρευνες έχουν αναδείξει αρνητικές επιπτώσεις της απόκρυψης και πλεονεκτήµατα της αποκάλυψης σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Επιγραµµατικά αναφέρονται οι εξής αρνητικές επιπτώσεις: αποµόνωση και µοναξιά, εξασθένηση της αυτοεκτίµησης, αισθήµατα κατωτερότητας, ανειλικρίνειας και υποκρισίας, εσωτερίκευση αρνητικής αυτοεικόνας, ενοχές, ντροπή, κατάθλιψη, ανησυχία και άγχος για την ασυµφωνία µεταξύ δηµόσιας και ιδιωτικής ζωής, αίσθηµα ότι αξίζει µόνο ως προς την εικόνα που αποδέχονται οι άλλοι και όχι γι’ αυτό που είναι πραγµατικά. Επίσης, τα άτοµα που δεν αποκαλύπτουν το σεξουαλικό τους προσανατολισµό στο κοινωνικό τους περιβάλλον βρίσκονται περιθωριοποιηµένα και µετέωρα ανάµεσα σε δύο κόσµους χωρίς να ανήκουν εξ ολοκλήρου σε κανέναν από τους δύο (Hunter, Shannon, Knox & Martin, 1998; Gwadz, Hunter, Maguen, Rosario & Smith, 2001).

Τα πλεονεκτήµατα της αποκάλυψης είναι πολυάριθµα και διακρίνονται σε προσωπικά και κοινωνικά. Τα προσωπικά περιλαµβάνουν: κατάργηση συµπεριφορών απόκρυψης και πρόληψης από την κοινωνική απόρριψη, βελτίωση αυτοεκτίµησης, θετικότερη αυτοαντίληψη, θετική διαµόρφωση ταυτότητας, ενοποίηση όλων των πτυχών του εαυτού, αυξηµένη επιβεβαίωση λεσβιακού σεξουαλικού προσανατολισµού, σηµαντικά χαµηλότερα επίπεδα κατάθλιψης και κοινωνικού άγχους. Τα κοινωνικά πλεονεκτήµατα αφορούν τις διαπροσωπικές σχέσεις και τη συµµετοχή στη λεσβιακή κοινότητα. Συγκεκριµένα περιλαµβάνουν: αυξηµένη πιθανότητα για επαφή µε άτοµα που µοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες και προβληµατισµούς, ενσωµάτωση µε τη λεσβιακή κοινότητα και απόκτηση υποστηρικτικών δοµών, µείωση αισθηµάτων αποµόνωσης, σύναψη ερωτικών λεσβιακών σχέσεων, αύξηση στενών δεσµών σε φιλικό και ερωτικό επίπεδο, αυξηµένη αίσθηση δηµόσιας αναγνώρισης της σεξουαλικής ταυτότητας (Hunter,Shannon, Knox & Martin, 1998; Gwadz, Hunter, Maguen, Rosario & Smith, 2001).

Στην παρούσα έρευνα, οι συµµετέχουσες περιέγραψαν ποικιλία καταστάσεων σχετικά µε το coming out στην οικογένεια, σε φίλες-ους και σε συναδέλφους, στα οποία θα γίνει εκτενής αναφορά στη συνέχεια.

- Coming out στην οικογένεια.

Γενικά, οι λεσβίες αποκαλύπτουν το σεξουαλικό τους προσανατολισµό συχνότερα στο στενό φιλικό τους περιβάλλον και στις αδελφές-ούς παρά στους γονείς ή στις συναδέλφισες-ους. Φαίνεται ότι για την πλειοψηφία δεν είναι τίποτα πιο αγχογόνο και επίφοβο από την αποκάλυψη στους γονείς. Όταν το άτοµο συνειδητοποιεί την αλλαγή στον σεξουαλικό προσανατολισµό, συνήθως βρίσκεται σε δίληµµα σχετικά µε το αν θα το πει στους γονείς ή όχι (c, 1998).

Ένας σηµαντικός λόγος απόκρυψης είναι η επιθυµία να µην πληγωθούν ήαπογοητευτούν οι γονείς. Δεν είναι όµως τόσο σηµαντικός όσο ο φόβος των αρνητικών αντιδράσεων που µπορεί να έχουν οι γονείς. Οι πιο συνηθισµένες είναι η απέχθεια, η γελοιοποίηση, η απόρριψη, η αποξένωση, η άρση συναισθηµατικής υποστήριξης και η απόσυρση της οικονοµικής υποστήριξης (Hunter, Shannon, Knox & Martin, 1998; Floyd & Stein, 2002).

Ωστόσο, αυτός ο φόβος έχει ρεαλιστική βάση καθώς πολύ συχνά οι γονείς αντιδρούν αρνητικά. Η πηγή αυτών των αντιδράσεων εντοπίζεται στο κοινωνικό στίγµα του λεσβιακού σεξουαλικού προσανατολισµού, το οποίο επηρεάζει τις αντιλήψεις των γονιών και κατ’ επέκταση τις αντιδράσεις τους. Ελάχιστοι γονείς µένουν ανεπηρέαστοι από αυτό το γεγονός, ακόµα και οι πιο ανοιχτόµυαλοι, απελευθερωµένοι και πολύ µορφωµένοι. Οι γονείς συχνά βιώνουν δυσάρεστη εσωτερική σύγκρουση λόγω από τη µία της αγάπης για το παιδί τους και από την άλλη των συναισθηµάτων και αντιλήψεων που έχουν για τις λεσβίες. Πολλοί από τους γονείς που συµµετείχαν στην έρευνα των Robinson et al. δεν ήθελαν να το µάθουν παρόλο που το είχαν υποψιαστεί. Μόνο το 2% δήλωσε ανακούφιση από την επιβεβαίωση των υποψιών τους, ενώ η πλειοψηφία εξέφρασε λύπη και σύγχυση. Επιπλέον, έχει αναφερθεί ότι οι γονείς συχνά µετά το coming out βρίσκονται σε κατάσταση σοκ, έντονης θλίψης, άρνησης και ταπείνωσης. Αξιοσηµείωτο είναι δε ότι αρκετοί νιώθουν θλίψη σε τέτοιο βαθµό σα να είναι το παιδί τους νεκρό. Εκτός από τις πολύ αρνητικές αντιδράσεις, έχει παρατηρηθεί ότι συχνά νιώθουν αποµακρυσµένοι από το παιδί τους µη αναγνωρίζοντας το πλέον. Το coming out είναι ένα αγχογόνο γεγονός για όλη την οικογένεια. Τα υπόλοιπα µέλη, εκτός από τους γονείς, φαίνεται ότι επαναπροσδιορίζουν τη σχέση τους µε το συγκεκριµένο άτοµο και παρουσιάζονται αλλαγές στους οικογενειακούς ρόλους και στις συµµαχίες που υπήρχαν (Hunter, Shannon, Knox & Martin, 1998).

Έξι από τις συµµετέχουσες δεν το έχουν πει µέχρι τη δεδοµένη χρονική στιγµή στους γονείς τους για λόγους όπως ότι δε θα καταλάβουν, θα πληγωθούν ή θα απογοητευτούν. Από αυτές µόνο η κυρία Σ. θεωρεί πιθανό να τους το πει κάποτε µε την προϋπόθεση να έχει ανεξαρτητοποιηθεί οικονοµικά. Επίσης, περιγράφουν πως οι ίδιοι οι γονείς µε νύξεις και σχόλια επικριτικά αποτρέπουν την όποια συζήτηση και αποκάλυψη.

 Κ.Σ. Αυτό που µε κοµπλάρει περισσότερο απ’ όλα είναι η οικογένεια, δε µ’ ενδιαφέρει η κοινωνία και οι άσχετοι να µη βγουν να πουν. Αν δε βγούµε εµείς ανοιχτά, δεν πρόκειται ποτέ να το δεχτεί η κοινωνία […] Και νοµίζω ότι για µένα θα είναι ακόµα πιο εύκολο όταν και οικονοµικά ανεξαρτητοποιηθώ.. γιατί υπάρχει κι αυτός ο φόβος της οικογένειας.. […] ότι θα µαθευτεί στην οικογένεια κι επειδή έχω ακούσει διάφορα..[…] να τους διώξουν απ’ το σπίτι .[…] Δηλαδή πιστεύω όταν θα’ χω τη δουλειά µου, κτλ θα πάω και θα τους το πω το ίδιο ευθαρσώς που το είπα και στις φίλες µου.. απλά θέλω να νιώσω σίγουρη ότι πατάω στα πόδια µου. Αν τώρα πάω και τους το πω αυτό µπορεί να έχουν την πιο άσχηµη αντίδραση, να µου πουν ότι δεν είσαι πια παιδί µας, ξέχνα µας κι εγώ να βρεθώ να κάνω τι; Να παρατήσω το µεταπτυχιακό και να ψάχνω να βρω να κάνω µεροκάµατα για να..[…] Περιµένω το πλήρωµα του χρόνου, δηλαδή να πατήσω λίγο στα πόδια µου, να στηρίζω τον εαυτό µου και θα ‘ρθει κι αυτό. Θα ‘ρθει γιατί δεν µπορείς να ζεις µια ζωή µέσα στο ψέµα και να κρύβεσαι από ένα περίγυρο, ένα περιβάλλον µακρινό κι εξωτερικό αλλά να κρύβεσαι κι από.. δεν το αντέχω.

 Κ.Τ. Ούτε η οικογένεια, ούτε η δουλειά. Και τι να πω τώρα στη µαµά µου που είναι αναλφάβητη και είναι 80 χρονών και δεν ξέρει να πατήσει το ασανσέρ για να κατέβει κάτω;[…] Θεωρώ ότι κάθε µάνα τη στιγµή που φέρει το µητρικό ένστικτο, ξέρει για το παιδί της. Την αντίδραση της όµως δεν µπορώ να την προβλέψω αλλά αν θες έχω την αίσθηση ότι ξέρει, ότι καταλαβαίνει, ότι κάτι οσµίζεται, ότι κάτι διαισθάνεται, κάτι βλέπει.. όπως όλες οι µανάδες.[…] Δεν είναι τόσο απλά τα πράγµατα. Κι αυτά είναι υποκειµενικά βέβαια, έτσι; Εγώ µπορεί να το σκέφτοµαι έτσι αλλά τελικά αν το δοκίµαζα να έβλεπα ότι θα υπήρχαν περισσότερα οφέλη απ’ ότι σκέφτοµαι τώρα. Δεν µπορείς να ξέρεις ποτέ. Το σίγουρο είναι ότι πράττουµε σύµφωνα µε αυτά που σκεφτόµαστε.

Κ.Ω. Θεωρώ ότι κατά βάθος ξέρουνε αλλά δεν έχει τύχη να συζητηθεί ανοικτά ακόµα.[…] Εντάξει, πιστεύω η µαµά µου θα ψιλο-πει –ωχ Παναγία µου, δε θα δω εγγονάκι από σένα και το.. αυτό το περίµενε έτσι κι αλλιώς. Θα ψιλο- γκρινιάξει λίγο κι αυτά. &ε θεωρώ ότι θα υπάρχουν ακραίες αντιδράσεις, θεωρώ ότι.. ο πατέρας µου όπως είχε πει και µια φορά τότε µε την πρώτη µου σχέση που κάποιες συζητήσεις είχανε γίνει ότι σήµερα η αγάπη δε γνωρίζει, ξέρω ‘γω.. το ‘χε αντιµετωπίσει πολύ χαλαρά.[…] (Ε.Σ. Πιστεύεις ότι άµα το ‘κανες πριν κάποια χρόνια µπορεί να ήταν διαφορετικό;) Όχι, όχι, απλά.. κοίταξε ίσως η µάνα µου ίσως λίγο να το αντιµετώπιζε λίγο έτσι σαν ίωση, σαν κάτι που.. Ναι, ότι ξέρω ‘γω µα θα σου περάσει, µα..[…] αλλά τώρα εδικά πια δε νοµίζω ότι έχουν και πολλά περιθώρια […] Νοµίζω ότι πιο πολύ τώρα τους ενδιαφέρει να ξέρουν ότι είµαι καλά, περνάω καλά σε µια καλή σχέση ίσως.. παρά η ανατοµία της σχέσης.

 Κ.Φ. Δεν τολµώ να το πω στη µητέρα µου, δεν τολµώ να το πω. Μετά πρέπει στο pride να µε ξαναείδε στην τηλεόραση, γιατί πάλι µου είπε να προσέχω τις παρέες. Τώρα να τρόπος έκφρασης, έτσι; Δεν τολµάει ούτε να το πει ούτε να πει τίποτα. Κλαίει µόνη της όταν την πετύχω να κλαίει µου λέει –παιδάκι µου, να προσέχεις τις παρέες σου. Τώρα τι επικοινωνία; […] Της είχα πει, έχω προσπαθήσει µια δυο φορές αλλά δεν το ‘χω κάνει πραγµατικότητα. Βάζει τα κλάµατα, στενοχωριέται και ο στόχος µου εντάξει δεν είναι να στενοχωριέται.[…] Το χειρότερο πράγµα είναι το να µην µπορείς να µιλήσεις ελεύθερα στο σπίτι σου. Είναι πάρα πολύ δύσκολο γιατί το φορτώνουν, οι γονείς, µαζί µε τα συναισθηµατικά τους, δηλ. ακόµα κι όταν δε σου λένε τα κλασικά που λένε στην αρχή όταν τ’ ανακαλύψουν -θα σ’ αποκληρώσω, θα πας να µε πεθάνεις, κτλ. ακόµα κι όταν δε στα λένε όλα αυτά, οτιδήποτε κάνεις τους στενοχωρείς πάρα πολύ µόνο και µόνο γιατί δεν είσαι το παιδί που θα ‘θέλανε. Και φορτώνεται πάρα πολύ συναισθηµατικά και είναι η µεγαλύτερη καταπίεση γιατί είναι στο χώρο που υποτίθεται θα έπρεπε να ένιωθες ασφαλής, να µην τολµάς να πεις –α! η Μαρίτσα να ‘ρθει να πιει καφέ µαζί µας. Είναι φρίκη. Πρέπει να ζήσεις την αληθινή σου ζωή µακριά απ’ αυτό το σπίτι, δε χωράς σ’ αυτό το σπίτι. Μόνη σου ελπίδα να έχεις αφορµές να φύγεις όσο γίνεται νωρίτερα.[…] αυτό είναι το χειρότερο.

 Κ.Δ. Στους γονείς µου ειδικά ποτέ δεν ειπώθηκε αυτό. Από ένα σηµείο και µετά, επειδή δεν είναι αφελής, σίγουρα σ’ αυτή τη φάση, σ’ αυτή την ηλικία πλέον υποψιάζονται.. έχουν εικόνα. Αποφεύγουν να ρωτήσουν ευθέως. Είναι σα να.. δε ρωτάω γιατί δε θέλω να µάθω την αλήθεια.[…] Δηλ. καταλαβαίνω ότι η διαπαιδαγώγηση που έχουν, η ηλικία, τα βιώµατα που έχουν δεν µπορούν να το δεχτούν. Έχουν άλλες εικόνες, για ‘κείνους είναι κάτι.. που τους προκαλεί αηδία, είναι αµαρτία, είναι πράγµατα που δεν µπορούν να τα χωρέσουν στο µυαλό τους.. που συνήθως τα ρίχνουν και στους άλλους. &ηλ. το οτιδήποτε είχε σχέση µε µένα όταν γινόταν.. όταν γινόταν νύξη, ήταν ότι µε παρέσυραν οι παρέες µου […] ότι η πολύ παρέα µε το συγκεκριµένο άτοµο φταίει που δεν έχω βρει κάτι άλλο.[…] Θα ήθελα να ξέρουν για µένα γιατί αυτό δηµιουργεί µια τεράστια απόσταση[…] κάποια στιγµή σε κάποια κουβέντα η µάνα µου παλιά όµως, πολύ παλιά, φοιτήτρια ήµουνα, είχε πει την εξής κουβέντα: «Καλύτερα το παιδί σου να σου βγει φονιάς παρά πούστης.» οπότε λέω οκ τώρα. &ηλ. θεωρούνε, θεωρούν στο ότι είναι πολύ χειρότερο σαν προσβολή για την τιµή της οικογένειας ή την τιµή τους το παιδί τους να είναι οµοφυλόφιλο παρά να είναι εγκληµατίας. Έτσι, έχουν µεγαλώσει. Τότε, τώρα µπορεί να µην.. τώρα έχει συµβιβαστεί µε κάποια πράγµατα, έχουν δεχθεί ότι το ζητούµενο είναι να είναι ευτυχισµένος ο άλλος, να είναι ευτυχισµένο το παιδί σου και λιγότερο το αν θα παντρευτεί ή δε θα παντρευτεί ή αν θα κάνει παιδιά ή δε θα κάνει. Τώρα είναι αλλιώς τα πράγµατα αλλά είναι αλλιώς γενικά.

Κ.Ζ. Η µητέρα µου δεν το ξέρει. Είναι η µοναδική που δεν το ξέρει γιατί δεν είµαστε πάρα πολύ κοντά, σχεδόν καθόλου. […] επειδή σου λέω λόγω του χωρισµού δεν είχαµε ιδιαίτερες επαφές ποτέ, ούτε εγώ αισθάνθηκα ποτέ πολύ κοντά. Και γενικά θεωρώ εφόσον δεν είναι στο καθηµερινό µου περιβάλλον κι εφόσον έχει διαλέξει και µία άποψη που θεωρεί ότι όλα είναι αµαρτία, το να της πω κάτι το µοναδικό πράγµα που θα της προσθέσει είναι Παναγία µου, που απέτυχα σα γονιός, κτλ. τα οποία τα θεωρώ βλακείες. Κατάλαβες; Τώρα να κάτσω ν’ αδειάσω εγώ το κεφάλι µου πλέον για να γεµίσω το δικό της, δεν το κάνω. Εφόσον δεν είναι στο καθηµερινό µου πεδίο, δεν βρίσκω λόγο να προβώ σε δηλώσεις. Δε µε περιορίζει σε κάτι ούτε της έλεγα ποτέ τα προσωπικά µου.

Η κυρία Θ. επέλεξε να κάνει coming out στους γονείς της από πολύ νωρίς αφού είχε παρακολουθήσει εκπαιδευτικό πρόγραµµα διαχείρισης των γονεϊκών αντιδράσεων στην Αγγλία όπου σπούδαζε. Στην περίπτωσή της οι γονείς ήταν πολύ δεκτικοί.

 Κ.Θ. Ναι, αφού γύρισα από Γαλλία κι αυτό για να ξεµπερδέψω απ’ τα πολλά πολλά.. που θα έφερνε µία σιωπή. [..] 5 χρόνια εκπαιδεύτηκα.. στο πώς ν’ αντιµετωπίζω αυτή την κατάσταση κρίσης και 5 χρόνια άκουγα το καλύτερα το λες, ξεµπερδεύεις απ’ το αφήνεις να ζει ο άλλος στο ροζ συννεφάκι του µα γονείς είναι, µα οτιδήποτε και αναβολή στην αναβολή να διαιωνίζεις ένα ψέµα, το οποίο δεν εξυπηρετεί κανέναν[…] Ο πατέρας µου λίγο προβληµατίστηκε αλλά ξεπροβληµατίστηκε και ξεµπερδέψαµε και µ’ αυτό, δεν του ‘µεινε κι αυτουνού κανένα κουσούρι, να τον τρέχουµε.[…] Για φαντάσου; Θα µπορούσε. Θα µπορούσε ακόµα να οικτίρει τον εαυτό του µήπως αυτός το έχει κάνει λάθος κάπου; Ξεµπέρδεψα µ’ αυτό.[…] Είχα µία οικογένεια όπου.. το δέχτηκαν.[…] Η µητέρα µου µού είπε –εγώ σ’ αγαπάω, παιδί µου είσαι, εγώ σε µεγάλωσα, µην µπλέξεις.

Η κυρία Π. επέλεξε να το αποκαλύψει στους γονείς της µόλις το συνειδητοποίησε, στην ηλικία των 16 και γιατί δεν άντεχε να ζει στο ψέµα και στην υποκρισία µέσα σε δύο κόσµους. Οι γονείς της σοκαρίστηκαν και αντέδρασαν πολύ αρνητικά διώχνοντάς τη από το σπίτι. Η κυρία Π. δεν επέστρεψε ουσιαστικά ποτέ στο σπίτι της παρόλο που εν καιρώ η µητέρα της προσπαθούσε. Μετά από πολύ καιρό η µητέρα της τελικά την αποδέχτηκε, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι συµφωνούσε µε τις επιλογές της.

 Κ.Π. […] στα 16 µου όταν το είπα στην µητέρα µου, στον πατέρα µου και στην αδερφή µου.. καταλαβαίνεις ότι υπήρξε ένα σοκ. Δεν είπαν µπράβο παιδί µου, τι καλά που έκανες και χαίροµαι πάρα πολύ για σένα. Ίσα –ίσα, τους ήρθε ένα µικρό σοκ αλλά θεωρώ…, εκτός από το πρώτο σοκ που βέβαια ήταν και κάπως.. σκληρό, η µητέρα µου δεν το άντεξε καθόλου, ο πατέρας µου καλά σηκώθηκε κι έφυγε κι είπε- µάζεψε την κόρη σου και … (Ε.Σ. Η µητέρα σου απλά σοκαρίστηκε; Και µετά η στάση της ως προς εσένα;) Σοκαρίστηκε και είπε ότι το σπίτι αυτό δεν µας χωράει, δηλ. δεν είναι δυνατόν, .. και καταλάβαινα παρ’ ότι ήµουν πολύ µικρή, καταλάβαινα ότι είναι.. έξω απ’ αυτή […]
Πάντως ήταν κάτι έξω από την ίδια, οπότε δεν µπορούσε και να το χειριστεί […] σηκώθηκα κι έφυγα απ’ το σπίτι µου. Έζησα κάποια χρόνια µόνη µου και µετά εξαιτίας κάποιων οικογενειακών συνθηκών.. ξανά- συναντηθήκαµε παρ’ ότι µ’ έψαχναν οι δικοί µου.. δηλ. δεν είναι ότι έφυγα και είπαν «αχ εντάξει ευτυχώς απαλλαχτήκαµε…» συνέχισαν, µ’ έψαχναν και σε φίλες και φίλους και συµµαθήτριες και συµµαθητές κι... 
Δεν, µε βρήκανε επειδή εγώ τηλεφώνησα στην αδερφή µου και της είπα, δε θέλω να µε ψάξετε, αφήστε µε, είµαι καλά, αν µου συµβεί κάτι θα σας ειδοποιήσω αλλά αφήστε µε. […] ένιωσα ότι χρειάζονται καιρό για να το δούνε πρώτα λίγο.. µόνοι τους. […] και να δούνε τι µπορούν να κάνουν γι’ αυτό. Και είπα µόνο στην αδερφή µου «θα σου δώσω ένα νούµερο που µπορείς να µε παίρνεις, αλλά µόνο εσύ και δε θέλω να το δώσεις στους γονείς µας γιατί δεν θέλω, πραγµατικά δεν». […] η αδερφή µου µια στο τόσο µ’ έπαιρνε, µου ‘λεγε «ξέρεις, η µαµά κι μπαμπάς ρώταγε πως θα ‘σαι, που να ‘σαι». Της έλεγα «µην ανησυχείς εγώ και συνεχίζω το σχολείο, κάνω αυτό κι εκείνο και δουλεύω». Οπότε έφταναν τα νέα στο σπίτι, δεν είναι ότι..[…] Στην ουσία από τότε δεν επέστρεψα ποτέ, δεν ξανα-ήµουν στο σπίτι. Πια είχα αυτονοµηθεί, είχα σταθεί στα πόδια µου και προχωρούσα. Με δυσκολίες και όχι ίσως µε τη δύναµη που έχω αποκτήσει στα χρόνια, αλλά βεβαίως πια ήταν ξεκάθαρο ότι εγώ δεν επιστρέφω στο σπίτι, έχω τη ζωή µου, είναι δική µου, την αγαπάω και άµα µε αγαπάτε και µε θέλετε και µε σέβεστε, δεχτείτε τη. Δε θέλετε; Δε µε πειράζει καθόλου εµένα, εγώ θα συνεχίσω τη ζωή µου, δεν παύω τη ζωή µου για σας. […] Πέρασαν χρόνια και έφτασε πραγµατικά η µητέρα µου εντέλει να µε αποδεχτεί και λέγοντάς µου ότι «χαίροµαι πάρα πολύ που είσαι µε τις γυναίκες» Το θεωρώ.. ίσως το πιο σηµαντικό κοµµάτι της σχέσης µας παρόλες τις αντιθέσεις, […] καταφέραµε και η µία και η άλλη να δεχτούµε αυτό που είναι και να νιώθουµε καλά επειδή η άλλη νιώθει καλά.. […]

 Τα αδέρφια έχουν, επίσης, ποικιλία αντιδράσεων από δεκτική, ουδέτερη έως και απορριπτική. Μόνο πέντε από τις επτά κυρίες (η κυρία Τ. δεν έχει αδέλφια) το έχουν αποκαλύψει στα αδέλφια τους. Οι κυρίες Δ. και Θ. αναφέρουν θετική αντιµετώπιση, οι Π. και Ζ. ουδέτερη, ενώ η κυρία Φ. χαρακτηρίζει την αδερφή της πολύ λεσβοφοβική.

 Κ.Θ. Η αδερφή µου δεν είχε πρόβληµα, είπε –ζωή σου είναι, κάνε ό,τι θέλεις. 

Κ.Δ. Η αδερφή µου.. η αδερφή µου είναι πολύ προοδευτικό άτοµο, πολύ δεκτικό.. υποψιαζόταν όλα αυτά τα χρόνια, δεν είχε κάνει καµία αναφορά καµία νύξη. Το τι συνέβαινε µ’ εµένα και το συγκεκριµένο άτοµο ειπώθηκε αφότου είχε τελειώσει. -Καλά, µου είπε, το ήξερα. [...] Δεν καταλαβαίνει γιατί δεν είναι στη θέση µου, στη θέση των άλλων ατόµων της ίδιας κατάστασης µ’ εµένα γιατί.. πως βλέπουµε τα πράγµατα.. γιατί νιώθουµε την απόρριψη ή την καταπίεση απ’ το κοινωνικό σύνολο γιατί είναι ένας τύπος αρκετά δεκτικός οπότε σου λέει -τι πρόβληµα έχεις; Σ’ αρέσει η τάδε, οκ, καλά να περνάς! ότι δεν υπάρχει λόγος να νιώθεις ότι είσαι µειονότητα ή ότι καταπιέζεσαι. Εκφράσου ελεύθερα. Ποιος σ’ εµποδίζει; Δεν µπορεί να καταλάβει ποιος µ’ εµποδίζει. Ναι.. θεωρώ ότι δεν µπορεί να το καταλάβει, έχει κάθε καλή πρόθεση αλλά δεν µπορεί να το καταλάβει γιατί δεν το βιώνει σαν κατάσταση.

 Κ.Π. Ούτε θετική, ούτε αρνητική. Απλώς ήταν μια συµφωνία µεταξύ µας […]Ακριβώς, ήταν ανάµεσα στις δύο αδερφές µια συµφωνία, ένα χρεωστούµενο […]

 Κ.Ζ. Ο αδερφός µου το αντιµετωπίζει λίγο αµήχανα. Πιστεύει ότι είναι αρρώστια κι ότι άµα πάρω τα συγκεκριµένα χάπια θα µου περάσει. Ναι, αντιβιοτικά ,ας πούµε, για γκείλα.. για οµοφυλοφιλία. Γενικά, ήταν πάρα πού διακριτικός πάντα.[…] Αλλά γενικά και µε µια προηγούµενη κοπελιά που έµενα που ‘χε έρθει να µας δει ήταν πάρα πολύ άνετος.

Κ.Σ. Όχι.. είναι και νωρίς είναι και µικρές. Κάποια στιγµή θα γίνει κι αυτό, είναι και θέµα χρόνου, κάποια στιγµή θα τ’ αντιµετωπίσω κι αυτό απλά θέλει το χρόνο του.

 Κ.Ω. Με την αδερφή µου έχω πολύ καλή σχέση αλλά..[…] Εντάξει, η Σοφία πιστεύω, η Σοφία είχε καταλάβει εντάξει.. είναι αυτό που σου λέω, δεν είναι χαζός ο κόσµος, δεν έχεις να κάνεις µε κρετίνους. Πιστεύω ότι ξέρει, απλά περιµένει και την τελική επιβεβαίωση από µένα, την οποία θα την έχει σύντοµα, ας πούµε. &ηλ. στην επόµενη καλή σχέση θα το µάθει.

 Κ.Φ. […] η αδερφή µου επίσης πολύ οµόφοβη, πάρα πολύ οµόφοβη δε θέλει να το συζητάει αλλά την πειράζει πάρα πολύ, σα να της το κάνω αυτό αυτηνής, το κάνω επίτηδες.

- Coming out στο φιλικό περιβάλλον

Σύµφωνα µε τη βιβλιογραφία, οι λεσβίες επιλέγουν να κάνουν coming out πρώτα στους πολύ κοντινούς φίλους και φίλες, αφού αξιολογήσουν τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της πράξης αυτής λαµβάνοντας υπόψη τις αντιλήψεις των φίλων τους για το συγκεκριµένο σεξουαλικό προσανατολισµό, την οικειότητα και τα όρια της φιλίας τους, όπως και τον προσανατολισµό των ίδιων. Ακόµα και τότε όµως υπάρχει η πιθανότητα να µην είχαν προβλέψει τις αντιδράσεις τους. Έτσι, µπορεί να αποδειχθούν πιο δεκτικοί και ανοιχτοί ή πιο απόλυτοι απ’ όσο είχαν προβλέψει (Hunter, Shannon, Knox & Martin, 1998).


Βρίσκεστε στο Δ' μέρος για να βρεθείτε στο Ε' μέρος πατήστε εδώ


Ευχαριστούμε ιδιαίτερα την Μαρία Ξανθάκη από το πανεπιστήμιο Κρήτης (Ρέθυμνο), της σχολής Κοινωνικών Σπουδών τμήμα Ψυχολογίας που επέτρεψε την δημοσίευση της διπλωματικής - έρευνάς της. Είναι η πρώτη έρευνα που έγινε στην Ελλάδα με θέμα την λεσβοφοβία των ίδιων των λεσβιών, επίσης ευχαριστούμε την επιβλέπουσα καθηγήτρια Σ. Τριβιλά που στήριξε αυτή την έρευνα το 2007. Για ανεξήγητους λόγους τμήματα της έρευνας δεν "ανέβηκαν" στο blogάκι. Προσπαθήσαμε να εγγράψουμε εκ νέου ότι δεν "ανέβαινε", καταφέραμε πολλά με το κείμενο, αντίθετα στάθηκε αδύνατο να "ανεβάσουμε" φωτογραφίες και στατιστικές απεικονήσεις. Ευαγγελία Βλάμη