Για ποιο λόγο είναι τόσο σημαντικό να βοηθήσουμε το παιδί μας να νιώσει σίγουρη για την εαυτή της και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της.
Διαβάζοντας πρόσφατα ένα εξαιρετικό βιβλιαράκι για το σχολικό εκφοβισμό (Michele Elliott, Τι κάνεις όταν σ’ έχουν βάλει στο μάτι!), διαπίστωσα ότι ένα σημαντικό μέρος του ήταν αφιερωμένο στο ζήτημα της αυτοπεποίθησης του παιδιού. Όπως επισημαίνει η συγγράφισα –ιδρύτρια της βρετανικής μη κυβερνητικής οργάνωσης Kidscape- η ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης βοηθά τα παιδιά να αποκτήσουν την ικανότητα να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά δύσκολες καταστάσεις.
Και το έμβρυο καταλαβαίνει
Δεν είναι, όμως, μόνον οι δύσκολες καταστάσεις, που στο κάτω-κάτω δεν περιλαμβάνονται στο καθημερινό… μενού. Στην πραγματικότητα, ένα παιδί που δεν έχει αυτοπεποίθηση, μπορεί να στερηθεί ακόμη και τις απλές καθημερινές χαρές. Να δυσκολευτεί να κάνει φίλες-ους. Να έχει αποτυχίες στο σχολείο. Και δυστυχώς, η ανασφάλεια που φέρνει μαζί της η περιορισμένη αυτοπεποίθηση, μπορεί να δημιουργήσει ακόμη σημαντικότερα προβλήματα στη μετέπειτα ενήλικη ζωή της… Εμείς οι γονείς μπορούμε, ωστόσο, να παίξουμε καθοριστικό ρόλο στην καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης του παιδιού. Και αν αναρωτιόσαστε από πότε, θα μπορούσα να σας απαντήσω: Από την κοιλιά της μαμάς της! Μην σας φαίνεται υπερβολικό. Είναι γνωστό πλέον, από διάφορες έρευνες, ότι ακόμη και το έμβρυο επηρεάζεται από εξωτερικά ερεθίσματα και φυσικά από την ψυχολογική κατάσταση της μητέρας της…
Πολύτιμος ο δεσμός με τη μαμά και τον μπαμπά
Αν δεν θέλετε να πάμε τόσο πίσω, μπορούμε να έρθουμε σε κάτι πιο απτό: Από τη στιγμή που το μωρό μας έρχεται στη ζωή, η στοργή και η αγάπη που θα του δώσουμε, η ασφάλεια που θα νιώσει θα του δώσει την πρώτη ώθηση για να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό της. Ο διάσημος παιδίατρος William Sears έχει μιλήσει για μια μέθοδο ανατροφής, που ο αγγλικός όρος της είναι Attachment Parenting, και στην ουσία σημαίνει την αλληλο-προσκόλληση γονιών και βρεφών ή πολύ μικρών παιδιών. Το παιδί, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, αποκτά ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς με τις γονείς της, κάτι που θα του χαρίσει ασφάλεια και αυτοπεποίθηση και στην υπόλοιπη ζωή της. Σε αντίθετη περίπτωση, το παιδί αντιμετωπίζει προβλήματα στη συναισθηματική και ψυχολογική του ανάπτυξη και γίνεται ένα άτομο ανασφαλές. Ακόμη και τη στιγμή που το μωρό μας γεννιέται, πολλές έρευνες έχουν δείξει πως αν η μητέρα το πάρει αμέσως στην αγκαλιά της, τότε αυτό θα του προσφέρει περισσότερη ασφάλεια, που οδηγεί σε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Το ίδιο σημαντικός θεωρείται και ο θηλασμός. Αργότερα, η αγκαλιά ή ο μάρσιπος που δίνει τη δυνατότητα στο γονιό να «φοράει» το παιδί του και να είναι έτσι άμεσα διαθέσιμος, προσφέρει στο παιδί την απόλυτη αίσθηση ασφάλειας. Οι οκτώ αρχές που έχει δώσει ο Dr Sears και μπορεί να συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης του παιδιού μας:
1. Σωστή προετοιμασία των ίδιων των γονιών για την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και την ανατροφή του παιδιού
2. Ανατροφή του παιδιού με αγάπη και σεβασμό
3. Αντιμετώπιση του παιδιού με ευαισθησία
4. Σταθερό άγγιγμα
5. Εξασφάλιση ήρεμου και καλού ύπνου
6. Προσφορά της αγάπης σας με συνέπεια και σταθερότητα
7. Καλλιέργεια «θετικής πειθαρχίας»
8. Ισορροπία μεταξύ της προσωπικής και οικογενειακής ζωής
Το μυστικό της ευτυχίας
Η καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης του παιδιού μας είναι ίσως από τα πιο σημαντικά δώρα που μπορούμε να του προσφέρουμε. Ωστόσο, για να την οικοδομήσουμε σωστά προϋποτίθεται ότι και εμείς οι ίδιες-οι έχουμε υψηλή αυτοπεποίθηση. Αν δεν έχουμε καλή εικόνα για την εαυτή μας, τότε είναι πολύ πιθανό να αναπτύξει και το παιδί μας χαμηλή αυτοπεποίθηση. Μια φίλη ψυχολόγος έλεγε κάποτε πως το μυστικό της ευτυχίας βρίσκεται στο «3, 2, 1»: Για να είναι καλά λοιπόν οι τρεις (τέσσερις, πέντε κ.λπ.) πρέπει να είναι καλά οι δύο –δηλαδή οι γονείς μεταξύ τες. Για να είναι καλά οι δύο, πρέπει η καθέμια-νας μας να τα έχει καλά με την εαυτή της. Ας μην ξεχνάμε ότι στο μυαλό ενός παιδιού, «αξίζω» σημαίνει ότι «με αγαπούν και με αποδέχονται οι γονείς μου». Ακόμη κι όταν είναι μωρό και πετύχει κάτι, γυρνάει και σας κοιτάζει περήφανο, περιμένοντας τη δική σας επιβράβευση που τα κατάφερε. Αν σας δει να του χαμογελάτε και να το καμαρώνετε, θα νιώσει σαν την αθλήτρια που κέρδισε το χρυσό μετάλλιο. Αυτό θα της χαρίσει δύναμη και ανεξαρτησία.
Η υπερπροστασία δεν είναι απόδειξη της αγάπη μας
Πολλές φορές από το άγχος μας ή την «καλή μας θέληση» σπεύδουμε να βοηθήσουμε το παιδί μας με αποτέλεσμα να γίνεται παθητική και να περιμένει τη λύση από την-τον γονέα, αφού η ίδια-ος, άθελά της, πέρασε το μήνυμα ότι «δεν τα καταφέρνεις χωρίς εμένα». Ομολογώ πως κι εγώ η ίδια-ος, παρά τα όσα ήδη γνώριζα και είχα διαβάσει, έκανα σωρεία λαθών όταν η κόρη- γιος μου έκανε τα πρώτα βήματά της στη ζωή: Ξεκινώντας από το φαγητό και με βάση το δεδομένο ότι δεν έτρωγε, την-τον ταΐζαμε μέχρι απαράδεκτα μεγάλη ηλικία. Γενικώς, είχα την τάση να την-τον «διευκολύνω», όπως νόμιζα ή να της-του τα φέρνω όλα στο χέρι. Το φαγητό, το ντύσιμο, η σάκα για το σχολείο, και τόσα άλλα… Χωρίς να το καταλαβαίνω –ο «δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις»- υπέσκαπτα την αυτοπεποίθησή της-του και τελικά την-τον έκανα να πιστεύει πως δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνη-ος της: Ακόμη και για να ανοίξει ένα μπουκάλι ζητούσε τη βοήθειά μου. Χρειάζεται μετά η διπλή προσπάθεια για να βοηθήσεις το παιδί να αποκτήσει εμπιστοσύνη στην εαυτή της και στις δυνάμεις της, ενώ όταν ήταν ενός, δύο ή τριών ετών θα μπορούσα να είχα κάνει τα πράγματα πολύ πιο εύκολα… δυσκολεύοντάς την!
Αν έχει αρκετή αυτοπεποίθηση σήμερα οφείλεται σε διορθωτικές κινήσεις και στο γεγονός ότι δεν πρόσθεσα και άλλα λάθη στο ενεργητικό μου. Αντίθετα, στα δυο μικρότερα παιδιά μου, που δεν ένιωθα κι εγώ τόσο πιεσμένη-ος και ανασφαλής, αφήνοντάς τα να κάνουν πράγματα μόνα τους από πολύ μικρά, τις έδωσα το μήνυμα του να έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τες. Όλες-οι οι ειδικές συμφωνούν ότι πρέπει να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να δοκιμάζουν καινούρια πράγματα, ακόμη και να ρισκάρουν μέσα σε λογικά πλαίσια. Να τα στηρίζουμε όταν θέλουν να γνωρίσουν κάτι καινούριο ή να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τες, όπως ένα διαφορετικό φαγητό, μια καινούρια φίλη-ο ή να κατέβουν την τσουλήθρα. Η… τραγική φράση «Άσε! Δεν πειράζει, θα το κάνω εγώ» μπορεί να καλλιεργήσει εξάρτηση και να δώσει καίρια πλήγματα στην αυτοπεποίθηση του παιδιού μας.
1. Ο καλύτερος τρόπος για να αναπτύξουμε την αυτοπεποίθησή της είναι να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην ανάγκη μας να την προστατέψουμε και τη δική της ανάγκη να γνωρίσει νέες εμπειρίες.
2. Ένα παιδί που η-ο γονέας δεν την αφήνει να πάρει πρωτοβουλίες, ακόμη και από την εποχή που μπουσουλάει, σπανίως θα καταλήξει να εμπιστεύεται τις δυνάμεις της. Έχει ανάγκη να δοκιμάσει, έχει ανάγκη να αποτύχει για να μπορέσει να μάθει και να προχωρήσει στο επόμενο βήμα της.
3. Πέρα από αυτό, θα πρέπει να τονίζουμε διαρκώς τα θετικά στοιχεία του παιδιού, να της δίνουμε κουράγιο αλλά και τις ευκαιρίες για να τολμήσει. Η «διδασκαλία» μπορεί να ξεκινήσει από πολύ απλά, καθημερινά πράγματα, όπως είναι τα ψώνια ή το στρώσιμο του τραπεζιού. Είναι καλό να ζητάμε τη γνώμη του παιδιού για τις καθημερινές μας δραστηριότητες, όπως το τι θα ήθελε να μαγειρέψουμε, αν θέλει να αγοράσουμε κάτι ή να κάνουμε πράγματα μαζί. Εμείς θα πρέπει να την επαινούμε για ό,τι κάνει σωστά και να την διορθώνουμε, χωρίς επικριτικούς τόνους, για ό,τι κάνει λάθος.
Σημάδια κινδύνου
Υπάρχουν κάποια σημεία στη συμπεριφορά του παιδιού που μας δίνουν το «σήμα», την προειδοποίηση ότι δεν νιώθει σίγουρο για την εαυτή της. Αν, για παράδειγμα, είναι περισσότερο προσκολλημένη από όσο πρέπει στις-στους γονείς της, αν δηλώνει συνέχεια ότι δεν είναι ικανή να κάνει το ένα ή το άλλο, αν δεν παίρνει πρωτοβουλίες και δεν πιάνει εύκολα επαφή με τα άλλα παιδιά ή δεν δοκιμάζει καινούριες ιδέες στα παιχνίδια της και είναι λιγότερο... ζωηρη απ’ όσο πρέπει για την ηλικία της, ας αναζητήσουμε τους τρόπους να τη βοηθήσουμε.
Επιβραβεύστε την προσπάθεια
Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζουμε και να επιβραβεύουμε την προσπάθεια και τη βελτίωση και όχι μόνο το τελικό επίτευγμα. Όταν το παιδί ενθαρρύνεται επιβραβεύεται για την προσπάθειά της, είναι σίγουρο πως ό,τι κάνει, την επόμενη φορά θα το κάνει ακόμη καλύτερα. Αντίθετα, η τελειοθηρία και οι υψηλές προσδοκίες θα την αποθαρρύνουν και θα την κάνουν να σκεφτεί μέσα της πως δεν αξίζει τίποτα αν δεν είναι τέλειο... Αυτό μπορεί να «παραλύσει» το παιδί και να την ωθήσει να παρατάει σύντομα κάθε προσπάθεια, όταν θεωρήσει πως δεν μπορεί να τα καταφέρει στον υπέρτατο βαθμό. Αν δεν είναι σίγουρο πως θα τερματίσει πρώτη, δεν θα προσπαθήσει καν να τρέξει. Δεν θα αγωνιστεί καθόλου. Και αυτό θα υποσκάψει την ήδη κλονισμένη της αυτοπεποίθηση ακόμη περισσότερο.
10 πρακτικές συμβουλές για να βοηθήσουμε το παιδί μας
1. Δίνοντάς της την απαραίτητη προσοχή. Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο. Και όχι με την τυπική έννοια. Πρέπει να ακούμε προσεκτικά όσα θέλει να μας πει. Όσο κι αν μας απορροφά η καθημερινότητα, δεν πρέπει ποτέ να την αντιμετωπίζουμε αφηρημένα και τυπικά. Αν το παιδί έχει την ανάγκη να μιλήσει, σταματήστε και ακούστε τι έχει να πει. Πρέπει να ξέρει ότι οι σκέψεις της, τα συναισθήματα, οι επιθυμίες και η γνώμη της έχουν σημασία. Βοηθήστε τη να νιώσει άνετα με τα συναισθήματά της και ονομάστε τα.
2. Καθορίζοντας όρια. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο από πρώτη ματιά, αν αφήνουμε το παιδί ανεξέλεγκτη, χωρίς κάποιους λογικούς κανόνες, δεν τη βοηθάμε να αποκτήσει εμπιστοσύνη στην εαυτή της. Οι σταθεροί κανόνες προσφέρουν ασφάλεια και μέσα από την ασφάλεια το παιδί αναπτύσσει την αυτοπεποίθησή της.
3. Δημιουργώντας το υπόβαθρο για να πετύχει. Αν θέλετε, π.χ. να μάθει ποδήλατο, μην της δώσετε ένα τεράστιο, που δεν φτάνει καλά-καλά τα πετάλια. Το πιθανότερο είναι να μην τα καταφέρει και να φοβηθεί γενικά τα ποδήλατα. Γενικά, πρέπει να κάνουμε τα παιχνίδια και το σπίτι προσβάσιμο, ώστε το παιδί να μπορεί να κάνει πολλά πράγματα μόνη της: να ανοίξει ένα συρτάρι, να φτάσει τα βιβλία και τα παιχνίδια, να καθίσει με άνεση το τραπέζι, να πλύνει μόνη της τα χέρια της, να φορέσει τα ρούχα της κ.λπ.
4. Παίζοντας μαζί της. Το να συμμετέχουμε στο παιχνίδι του παιδιού, από την πιο μικρή ηλικία που μόλις θα κρατάει μια μπάλα και θα την πετάει, της δίνει όχι μόνο χαρά, αλλά και αυτοπεποίθηση. Πρέπει να αποφεύγουμε την καθοδήγηση που παίρνει τη μορφή επιβολής. Καλό είναι να ακολουθούμε τους δικούς της κανόνες, μαθαίνοντάς της σιγά–σιγά κάποια πράγματα.
5. Αφήνοντάς τη να παίρνει αποφάσεις Το καλύτερο είναι να δίνουμε στο παιδί δύο επιλογές (οι περισσότερες θα το μπερδέψουν) και να την αφήνουμε να αποφασίζει η ίδια. Κάτι τέτοιο καλλιεργεί την υπευθυνότητα. Ας μην διαλέξουμε εμείς τα ρούχα που θα βάλει αλλά να τη ρωτήσουμε ποιο ρούχο προτιμά και να την αφήσουμε να το διαλέξει και να το φορέσει μόνη της.
6. Ενθαρρύνοντάς την. Με ήπιο και όχι πιεστικό τρόπο θα πρέπει να τη βοηθήσουμε -ακόμη κι όταν δεν πετυχαίνει κάτι με την πρώτη- να δοκιμάζει και πάλι τις δυνάμεις της. Να μην τη συγκρίνουμε ούτε με άλλα παιδιά, ούτε με τα αδέλφια της, ούτε βεβαίως με την εαυτή μας: Το «εγώ στην ηλικία σου…», είναι μια ακόμη φράση που καταρρακώνει. Εκτός από την ενθάρρυνση για να πετύχει τους στόχους της, θα πρέπει να την ενθαρρύνουμε να εκφράζει τα συναισθήματά της και να μην τα κρατάει μέσα της. Όχι βεβαίως ξεπερνώντας κάποια όρια, φωνάζοντας και ουρλιάζοντας. Αν δεν νιώσει την απόρριψη θα μάθει να εκφράζεται και να ζητάει αυτό που θέλει.
7. Επιτρέποντάς της να κάνει λάθη. Με τα λάθη μαθαίνεις. Αρκεί να μην πάρουν οι γονείς αφορμή από ένα λάθος για να καταρρακώσουν το παιδί. Άλλη μια... τραγική φράση είναι η περίφημη: «Σ’ τα έλεγα εγώ, αλλά δεν άκουγες. Να τι έπαθες τώρα!». Πρέπει να δείχνουμε στο παιδί πως η αγάπη μας δεν επηρεάζεται ούτε από τα λάθη της, ούτε απ’ τις επιδόσεις της σε κάτι που δοκιμάζει, ούτε απ’ τις αποτυχίες της.
8. Αποφεύγοντας τους χαρακτηρισμούς. Όσο κι αν το επαναλαμβάνουν όλες-οι οι ψυχολόγοι, νομίζω πως πρέπει άλλη μία φορά να το σημειώσουμε: Ποτέ δεν πρέπει να απευθυνόμαστε στο παιδί με χαρακτηρισμούς. Και κυρίως αρνητικούς: «Είσαι χαζή, είσαι κακή, είσαι λαίμαργη, είσαι…». Το παιδί δεν αργεί να πιστέψει κάθε κακό για την εαυτή της, όταν μάλιστα της το λένε οι ίδιες-οι οι γονείς της. Κι ακόμη χειρότερα, αν το επαναλαμβάνουν συχνά. Για παράδειγμα, είναι προτιμότερο να πούμε ότι «φέτος δεν τα πήγες τόσο καλά στο σχολείο όσο θα μπορούσες, δεν πειράζει όμως γιατί είμαι σίγουρη-ος ότι του χρόνου θα τα πας πολύ καλύτερα» από «δεν τα πήγες καλά στο σχολείο γιατί είσαι τεμπέλα». Με αυτό τον τρόπο ενισχύουμε τη διαμόρφωση θετικής εικόνας του παιδιού για την εαυτή της και δείχνουμε πως έχουμε εμπιστοσύνη στις ικανότητές της.
9. Αναθέτοντάς της αρμοδιότητες. Τα παιδιά θα νιώσουν πολύ περήφανα αν τις αναθέσουμε μια δουλειά του σπιτιού στην οποία μπορούν να αντεπεξέλθουν. Αυτό θα τα κάνει να αισθανθούν χρήσιμα και σημαντικά. Η κόρη μου λέει σε όλες-ους, με μεγάλη περηφάνια, πως είναι «βοηθός ψήστριας-η», αφού όταν κάνουμε barbeque αναλαμβάνει να φέρει το αλατοπίπερο, τα πιρούνια, το λαδολέμονο κ.λπ.
10. Επαινώντας τη και για «μικροπράγματα» Λέμε να μην «νοιάζεσαι για μικροπράγματα», αλλά για το παιδί έχουν μεγάλη αξία. Πρέπει να την επαινέσουμε κι όταν κάνει κάτι μικρό, ας είναι και μια κλοτσιά σε μπάλα… Αυτό θα της δώσει ώθηση να αναζητήσει τον έπαινο και για μεγαλύτερα κατορθώματα. Αντίθετα, πρέπει να του σταθούμε στη στενοχώρια για να αφήνει τα δυσάρεστα «μικροπράγματα» πίσω της.
Το άρθρο το βρήκαμε στις 21.12.09 από την www.myworld.gr, στην http://women.gr.msn.com/kids/article.aspx?cp-documentid=151423717
