Κατά την τρέχουσα φάση της σύγχρονης μεταναστευτικής μας ιστορίας, στους αθλίους του Τρίτου Κόσμου προστίθενται εκ νέου οι Βαλκάνιες-οι γείτονές μας, όχι όμως με τη μορφή της προηγούμενης αλβανικής εισροής. Τώρα η μετακίνηση αφορά κοινοτικούς υπηκόους και γίνεται νόμιμα, ελέω Ευρωπαϊκής Ένωσης και ανοιχτών συνόρων. Το κυνήγι φθηνών εργατικών χεριών στρέφεται προς τα κοντινά μας Βαλκάνια για να προσαρμόζεται ταχύτερα και οικονομικότερα στις εποχικές και γεωγραφικές διαφοροποιήσεις αναγκών στις- αγροτικές κυρίως- εργασίες. Αυτή η ευελιξία εξυπηρετείται καλύτερα με την ομαδική εμπορία και διακίνηση ανθρώπων που φαίνεται πως σταδιακά εκτοπίζει την παραδοσιακή ατομική μεταναστευτική περιπέτεια ή τουλάχιστον συμπορεύεται μαζί της.
Εκείνο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η έκπληξη και ο αποτροπιασμός της κοινής γνώμης και των μέσων ενημέρωσης σε κάθε νέα αποκάλυψη πτυχών του σύγχρονου δουλεμπορίου (όπως στην πρόσφατη εξάρθρωση κυκλώματος διακίνησης στην Αχαΐα). Αυτός ο τελετουργικά επαναλαμβανόμενος αποτροπιασμός δεν αρκεί όμως για να συσκοτίσει το προφανές: γύρω από τα θύματα του τράφικινγκ ανοίγονται ομόκεντροι κύκλοι ευθύνης.
Στον πρώτο κύκλο οι άμεσα εμπλεκόμενες-οι στα κυκλώματα διακίνησης και εκμετάλλευσης, Έλληνες και ξένες-οι. Ακολουθούν οι ανεπαρκείς ή απρόθυμοι ελεγκτικοί μηχανισμοί και έπειτα οι «χρήστριες-ες» των υπηρεσιών. Βέβαια, η ευθύνη του «χρήστη» διαφοροποιείται κατά περίπτωση. Αλλιώς αξιολογείται ο αγρότης- εργοδότης θυμάτων εργασιακής δουλείας και αλλιώς ο πελάτης σεξουαλικής δουλείας. Η διάκριση των κύκλων ευθύνης είναι βέβαια ιδιαίτερα βολική για τις υπόλοιπες-ους (στον βαθμό που δεν ανήκουμε σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες). Γι΄ αυτό πρέπει να ορίσουμε τον μεγάλο εξωτερικό κύκλο ευθύνης που μας περιλαμβάνει και αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη των άλλων. Εξηγούμαι: είναι εύκολο να καταγγέλλουμε τα εγκληματικά κυκλώματα που εκμεταλλεύονται τις δύστυχες μετανάστριες-ες. Αποσιωπούμε όμως έτσι μερικές δυσάρεστες αλήθειες. Αλήθεια πρώτη: συχνά δεν είναι εύκολο να διακρίνουμε τις μετανάστριες-ες από τους διακινήτριες-ες, καθώς οι ρόλοι αλλάζουν και συχνά τα σημερινά θύματα γίνονται αυριανοί θύτριες-ες. Αλήθεια δεύτερη: τα κυκλώματα φύονται εκεί όπου υπάρχει ζήτηση. Αυτή η διαπίστωση υπονομεύει την τόσο βολική λογική που θεωρεί θύτες τους διακινητές και μόνο. Διακινητές όμως υπάρχουν επειδή οι αγρότες ζητάνε φθηνές εργάτριες-ες για να παραχθούν τα αγροτικά προϊόντα που εμείς ζητάμε. Δηλαδή, η μετανάστευση δεν είναι ένα φαινόμενο έξω και μακριά από εμάς. Δεν πέφτει από τον ουρανό σαν πληγή του φαραώ, όπως διατείνονται φωνασκούντες οι κήρυκες του φόβου. Εκείνοι παρουσιάζουν τη χώρα σαν μια αυτάρκη κοινωνία που πολιορκείται από ορδές μεταναστών. Οι μεταναστευτικές ροές όμως συνδέονται άμεσα με τα οικονομικά μεγέθη και την πραγματική οικονομία. Η οικονομία εντέλει καθορίζει τη διακίνηση μεταναστών, τις διαδικασίες νομιμοποίησης αλλά και τον αποκλεισμό τους από τέτοιες διαδικασίες. Με την έννοια αυτή, η οικονομική κρίση και η ραγδαία μείωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας προοιωνίζονται αύξηση του εργασιακού τράφικινγκ. Θα έχουμε πολλές ευκαιρίες να εκφράσουμε έκπληξη και αποτροπιασμό το επόμενο διάστημα.
Το άρθρο το βρήκαμε στις 21.9.09 στηνεφημερίδα τα Νέα, γραμμένο από τον Κωστή Παπαϊωάννου, πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα της-του Ανθρώπου στην http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4537236
