μελέτη της νομοθεσίας προσλήψεων, προαγωγών
και εσωτερικής οργάνωσης της ελληνικής αστυνομίας.
Δάφνη Μαυρομμάτη, Αθανάσιος Θεοδωρίδης,
Η μελέτη λόγω του μεγέθους της χωρίστηκε σε 24 μέρη, βρίσκεστε στο 17 μέρος.
Στο πλαίσιο αυτό, µια πολυµορφική αστυνοµία διαδραµατίζει έναν ρόλο εκπαιδευτικό µέσα στην κοινότητα, ενεργώντας ως πρότυπο (role model) για τα µέλη των µειονοτήτων και ως πηγή θετικής αξιολόγησης της πολυµορφίας για τα µέλη της πλειονότητας.
Επιπλέον, υποστηρίζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο και το έργο των ίδιων των αστυνοµικών υπαλλήλων, καθώς η συµµετοχή στη ζωή της κοινότητας απαιτεί ευέλικτα συστήµατα διοίκησης τα οποία θα υποχρεώσουν την υπάρχουσα δύσκαµπτη γραφειοκρατία σε ανασυγκρότηση και αποκέντρωση.Μια τέτοια αλλαγή στις δοµές και λειτουργίες της αστυνοµίας προς την κατεύθυνση της ευελιξίας και της αυξηµένης ανεκτικότητας θα δράσει εξαιρετικά ευεργετικά τόσο στην πλειονότητα όσο και στις µειονότητες µέσα στην αστυνοµία.
Το «κοινοτικό µοντέλο αστυνόµευσης» απαιτεί η αξιολόγηση των αστυνοµικών υπηρεσιών να βασίζεται περισσότερο σε ποιοτικά παρά σε ποσοτικά κριτήρια. Η αποδοχή του ρόλου της αστυνοµίας από την κοινωνία και ειδικότερα από τα περισσότερο ευάλωτα µέλη της (άτοµα τρίτης ηλικίας, παιδιά, άτοµα µε ειδικές ανάγκες κλπ.),*1 είναι πολύ σηµαντική, δεδοµένου ότι η κοινωνία είναι για την αστυνοµία η µοναδική πηγή νοµιµότητας της. Κατά συνέπεια, η πολυµορφία στην αστυνοµία είναι αυτόµατα πηγή αστυνοµικής νοµιµότητας και άρα τα µέλη των µειονοτήτων πρέπει να είναι ευπρόσδεκτα στο αστυνοµικό σώµα.
9.2. Πολυµορφία στο Νόµο 2800/2000 (91)
Ο Νόµος 2800/2000 (92) περιγράφει αναλυτικά τη δοµή της Ελληνικής Αστυνοµίας και καθορίζει – σε κάποια άρθρα άµεσα και σε κάποια άλλα έµµεσα – την επίσηµη αποστολή της. Σύµφωνα µε το άρθρο 8 του νόµου η Ελληνική Αστυνοµία είναι υπεύθυνη για την «την εξασφάλιση της δηµόσιας ειρήνης και ευταξίας και της απρόσκοπτης κοινωνικής διαβίωσης των πολιτισών-ων» (παρ. 1α). Η παράγραφος 7 του ίδιου άρθρου αναφέρεται στα µέσα τα οποία επιτρέπεται να χρησιµοποιήσει η Αστυνοµία προκειµένου να επιτύχει τον στόχο αυτόν της κοινωνικής ασφάλειας και σταθερότητας.
Εν τούτοις, η παράγραφος 7 αναφέρεται µόνο στα τεχνικά µέσα τα οποία µπορεί να χρησιµοποιήσει η Αστυνοµία για την καταπολέµηση του εγκλήµατος, ενώ δεν αναφέρονται συγκεκριµένες µέθοδοι που πρέπει να προτιµούνται. Επιπλέον, ενώ γίνεται αναφορά στην ανάγκη συνεργασίας τόσο µε την Europol όσο και µε την Interpol, δεν γίνεται πουθενά λόγος για εσωτερικές στρατηγικές που θα προσέδιδαν στην Αστυνοµία µεγαλύτερη νοµιµότητα και ευελιξία.
Πρόταση
Στην παράγραφο 7 του νόµου να προστεθεί µια τρίτη υποπαράγραφος, η «γ»,
ως εξής: «Για να φέρει σε πέρας αποτελεσµατικά την αποστολή της, η Ελληνική
Αστυνοµία οφείλει να προωθεί συνεχώς την εσωτερική πολυµορφία του προσωπικού της, έως ότου αντικατοπτρίζει την υπάρχουσα και αυξανόµενη πολυµορφία της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας».
Το άρθρο 9 περιγράφει τον ειδικό χαρακτήρα της Ελληνικής Αστυνοµίας,
επαναλαµβάνοντας στερεότυπα τα οποία δεν ανταποκρίνονται πλέον στις περίπλοκες κοινωνικές συνθήκες που οδηγούν σε παρεκκλίνουσα και εγκληµατική κοινωνική συµπεριφορά. Σύµφωνα µε το άρθρο, οι κανόνες ιεραρχίας της Ελληνικής Αστυνοµίας είναι αντίστοιχοι µε εκείνους του Στρατού. Η στρατικοποίηση της ΕΛ.ΑΣ. είναι συνεπώς ένας από τους κύριους παράγοντες που συνεισφέρουν στη δηµιουργία και διαιώνιση ρατσιστικών, ξενοφοβικών και µισαλλόδοξων αντιλήψεων µέσα στο σώµα, εµποδίζοντας έτσι την προώθηση της πολυµορφίας της. *2
Αντιλήψεις γερά εδραιωµένες όπως αυτές της στρατιωτικοποιηµένης Ελληνικής Αστυνοµίας, αποτρέπουν το Υπουργείο Δηµόσιας Τάξης από το να εισαγάγει νοµικές καινοτοµίες που έχουν να κάνουν µε τη θετική αντιµετώπιση των µειονοτήτων µέσα στο σώµα κι έτσι η ούτως η άλλως συντηρητική πλειονότητα των υπαλλήλων που εργάζονται στο στρατιωτικοποιηµένο και αυστηρά ιεραρχηµένο περιβάλλον της Ελληνικής Αστυνοµίας απορρίπτει την οποιουδήποτε είδους πολυµορφία.
Επιπλέον, η ύπαρξη µιας πολύ αυστηρής, στρατιωτικής ιεραρχίας εµποδίζει την ανάπτυξη εσωτερικού διαλόγου και τη δηµιουργία καλών σχέσεων µεταξύ των
υπαλλήλων διαφορετικών βαθµών.
Πρόταση
Το άρθρο 9 του νόµου θα έπρεπε να διατυπωθεί έτσι ώστε να εξαλειφθεί οποιαδήποτε αναφορά παραπέµπει σε στρατιωτική δοµή. Επιπλέον, η δεύτερη παράγραφος του ίδιου άρθρου προβλέπει πως όλες-όλοι οι αξιωµατούχοι της Ελληνικής Αστυνοµίας βρίσκονται «σε διατεταγµένη υπηρεσία» σε περίπτωση που απαιτηθούν οι υπηρεσίες τους για λόγους προστασίας της δηµόσιας τάξης, πρόληψης εγκληµάτων ή αντιµετώπισης έκτακτων περιπτώσεων. Αυτές οι διατάξεις δυσχεραίνουν την εργασιακή και προσωπική ζωή των υπαλλήλων, ιδιαίτερα δε των γονέων µε µικρά παιδιά.
Πρόταση
Θα πρέπει να απαλλάσσονται γονείς µε παιδιά κάτω τον πέντε ετών των καθηκόντων που περιγράφονται στον παραπάνω κανόνα.Το άρθρο 10 περιγράφει λεπτοµερώς την εσωτερική δοµή της Ελληνικής Αστυνοµίας, από τα τµήµατα οικονοµικής διαχείρισης µέχρι τις τεχνικές και υλικές υπηρεσίες. Όµως δεν υπάρχει πρόβλεψη για δηµιουργία τµήµατος αρµόδιου για την επίλυση εσωτερικών κρίσεων που προκύπτουν από τη δυσκολία προσαρµογής στο περιβάλλον της αστυνοµίας µελών µειονοτικών οµάδων.
Πρόταση
1. Θα µπορούσε να προστεθεί στο άρθρο 10 του νόµου διάταξη που να συστήνει ειδικό τµήµα υπεύθυνο για την Επαγγελµατική Προσαρµογή όλων των µελών την Ελληνικής Αστυνοµίας µε στόχο την παροχή βοήθειας και την πρόταση λύσεων σε προβλήµατα που σχετίζονται µε το επαγγελµατικό περιβάλλον του
προσωπικού της αστυνοµίας. Το τµήµα αυτό θα κάνει προτάσεις στην-στον Αρχηγό της Αστυνοµίας και στο Υπουργείο Δηµόσιας Τάξης για την προώθηση της πολυµορφίας µέσα στο σώµα.
2. Εναλλακτικά, τον ρόλο αυτόν θα µπορούσε να πάρει το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνοµίας που είναι και αρµόδιο για το προσωπικό (προσλήψεις, εκπαίδευση, πειθαρχεία, κλπ.).
Το άρθρο 13 θα µπορούσε να προσφέρει ευεργετικές λύσεις στο πρόβληµα της έλλειψης πολυµορφίας, αφού προβλέπει πως το Συµβούλιο Επιτελικού Σχεδιασµού και Διαχείρισης Κρίσεων αποτελείται από την-τον Αρχηγό της Ελληνικής Αστυνοµίας, την-τον Υπαρχηγό, την Προϊστάµενη-ο του Επιτελείου του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνοµίας, την Γενική-ο Επιθεωρήτρια-τη Αστυνοµίας και Προϊσταµένες-ους των Κλάδων του Αρχηγείου της Αστυνοµίας. Το επίσηµο αυτό σώµα «σχεδιάζει την οργανωτική δοµή του Σώµατος της Ελληνικής Αστυνοµίας, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται µακροπρόθεσµα στις εξελίξεις που αφορούν την αποστολή της» (παρ. 3α) και «µελετά τα θέµατα προσλήψεων, υπηρεσιακής εξέλιξης καταστάσεων και αµοιβών του προσωπικού και προτείνει µέτρα για τη βελτίωσή τους» (3ζ).
Παρότι το σώµα αυτό έχει συµβουλευτικό χαρακτήρα, οι προτάσεις του είναι
δύσκολο να αγνοηθούν από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου, που προσπαθεί να ακολουθεί µια πολιτική που να είναι σύµφωνη µε τις οργανωτικές ανάγκες της Ελληνικής Αστυνοµίας, όπως αυτές µεταφέρονται από τα αρµόδια αστυνοµικά όργανα.
Πρόταση
Το Συµβούλιο Επιτελικού Σχεδιασµού και Διαχείρισης Κρίσεων επίσης µπορεί να προτείνει την προώθηση της πολυµορφίας.
Η παράγραφος 5 του ίδιου άρθρου επιτρέπει στο Συµβούλιο Επιτελικού Σχεδιασµού να προσκαλεί γυναίκες-άνδρες εµπειρογνώµονες, επιστήµονες, εκπροσώπους άλλων δηµόσιων ή ιδιωτικών οργανισµών καθώς και εκπροσώπους φορέων της κοινωνίας των πολιτισών-ων να συµµετάσχουν στις συναντήσεις του προκειµένου να εκφράσουν και εκείνες-οι τη γνώµη τους σχετικά µε την υιοθέτηση κάποιας νέας στρατηγικής.
Πρόταση
Το Συµβούλιο Επιτελικού Σχεδιασµού µπορεί να θέσει σε ευρεία και ανοιχτή δηµόσια συζήτηση θέµατα που σχετίζονται µε τις διακρίσεις.
9.3. Πρόσληψη µειονοτήτων στην Αστυνοµία
9.3.1. Θρησκευτικές πεποιθήσεις
Οι νοµικές διατάξεις που προκαλούν τις µεγαλύτερες διακρίσεις είναι εκείνες που αφορούν στο σύστηµα πρόσληψης προσωπικού στην αστυνοµία. Το άρθρο 2 του Προεδρικού Διατάγµατος 4/1995 (93), το οποίο καθορίζει αναλυτικά τα προσόντα των υποψηφίων της Αστυνοµικής Ακαδηµίας, υπονοµεύει την πολυµορφία µέσα στην Ελληνική Αστυνοµία ορίζοντας στην παράγραφο ε ότι οι υποψήφιες-οι αστυνοµικοί υπάλληλοι δεν πρέπει να «πρεσβεύουν θρησκευτικές δοξασίες, που εµποδίζουν την εκτέλεση των καθηκόντων τους». Σύµφωνα µε αυτήν τη διάταξη, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις γίνονται ένας νόµιµος µηχανισµός αποκλεισµού ατόµων που ανήκουν σε συγκεκριµένες θρησκευτικές οµάδες. Κατά αυτόν τον τρόπο, µια θρησκευτική πεποίθηση και όχι µια συγκεκριµένη πράξη ανυπακοής διώκεται prima facie, προκαταβολικά.
Η διάταξη αυτή αποτελεί έµµεση διάκριση, η οποία απαγορεύεται από το άρθρο 2 της Οδηγίας Ε.Ε. 78/2000, διότι, παρότι είναι φαινοµενικά ουδέτερη, στην ουσία στοχεύει στον αποκλεισµό συγκεκριµένης θρησκευτικής οµάδας, τις-τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, µια ειρηνιστική θρησκευτική οµάδα µε σχεδόν 30.000 µέλη στην Ελλάδα, η οποία βρίσκεται σε συνεχή αντιπαράθεση µε την Εκκλησία της Ελλάδος. Το επιχείρηµα πως οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αρνούνται να φέρουν όπλα δεν είναι πειστικό διότι στην αστυνοµία υπάρχουν θέσεις οι οποίες δεν απαιτούν τη χρήση όπλου, όπως οι θέσεις γραφείου, οι οποίες θα µπορούσαν να προσφέρονται σε άτοµα που πιστεύουν στη µη-βία (όπως και σε άτοµα µε ειδικές ανάγκες).
Πρόταση
1. Η παραπάνω διάταξη περί δήθεν ασυµβίβαστων «θρησκευτικών δοξασιών» θα πρέπει να αφαιρεθεί από το νόµο, δεδοµένου ότι αποτελεί έµµεση διάκριση.
2. Επιπλέον, σύµφωνα µε το υπάρχον σύστηµα όλες-όλοι οι υπάλληλοι της αστυνοµίας θεωρούνται µάχιµες-οι, ενώ υπάρχουν πραγµατικές και πάγιες ανάγκες για µη-µάχιµες-ους υπαλλήλους που δεν φέρουν όπλα ούτε σε έκτατες περιστάσεις (τηλεφωνικά κέντρα, χρήστριες-ες Η/Υ κλπ). Είναι εποµένως αναγκαίο να δηµιουργηθούν µέσα στην αστυνοµία συγκεκριµένες θέσεις στις οποίες να έχουν πρόσβαση όλες όσες-οι δεν επιθυµούν να κάνουν χρήση όπλου, ειδικά δε για εκείνες-ους των οποίων οι θρησκευτικές ή ηθικές πεποιθήσεις απαγορεύουν την οπλοφορία.
9.3.2. Γυναίκες υποψήφιες
Η απόλυτη εξίσωση όλων των σωµατικών απαιτήσεων για γυναίκες και άνδρες υποψηφίες-ους συµπεριλαµβανοµένου του ύψους (1, 70 µ. για όλες-ους), των αθλητικών δοκιµασιών (άλµα σε µήκος τουλάχιστον 3, 50 µ. για όλες-ους, άλµα σε ύψος τουλάχιστον 1 µ. για όλες-ους, δρόµος 1.000 µ. σε 4 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα για όλες-ους, δρόµος 100 µ. σε 15 δευτερόλεπτα για όλες-ους, ρίψη σφαίρας βάρους 7, 275 χλγ. σε απόσταση 1,5 µ. πρώτα µε το δεξί και µετά µε το αριστερό χέρι για όλες-ους, παραβιάζει τον κανόνα απαγόρευσης της έµµεσης διάκρισης. Το γεγονός ότι οι προηγούµενες αρνητικές ποσοστώσεις έχουν αντικατασταθεί δεν καθιστά τις νέες διατάξεις συµβατές µε το Ελληνικό Σύνταγµα, ούτε µε την Οδηγία της Ε.Ε. για την Ισότητα στην Απασχόληση.
Πιο συγκεκριµένα, µια σηµαντική τροποποίηση του Συντάγµατος έλαβε χώρα
στην Ελλάδα το 2001. Το νέο άρθρο 116 του Ελληνικού Συντάγµατος όχι µόνο
απαγορεύει οποιαδήποτε εξαίρεση στον κανόνα της ισότητας, που ήδη υπήρχε στο προηγούµενο Σύνταγµα, αλλά επιπλέον προωθεί την ισότητα ανάµεσα σε γυναίκες και άνδρες, ορίζοντας ότι οι θετικές διακρίσεις υπέρ των γυναικών δεν συνιστούν διάκριση υπέρ αυτών. Με άλλα λόγια, σύµφωνα µε το νέο αναθεωρηµένο Σύνταγµα, οποιοσδήποτε περιορισµός που βασίζεται στο φύλο είναι απαράδεκτος. Ως εκ τούτου, η συγκεκριµένη πολιτική που βασίζεται στην προκατάληψη πως το γυναικείο φύλο είναι στο σύνολό του ανίκανο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις συγκεκριµένων εργασιών είναι συνταγµατικά απαράδεκτη.
91 ΦEK 41A/29-02-2000
92 ΦEK 41A/29-02-2000
93 ΦEK 1 A/10-01-1995
*1 λεσβίες, αμφισεξουαλικές,τρανς,γκει κάποτε πρέπει να "συνηθίσουν" οι μελέτες να μας αναφέρουν ρητά και όχι στα κλπ.
*2 Η πολυμορφία δεν εννοεί πάντα και την μη διάκριση στη βάση του σεξουαλικού προσανατολισμού. Ευαγγελία Βλάμη
