μελέτη της νομοθεσίας προσλήψεων, προαγωγών
και εσωτερικής οργάνωσης της ελληνικής αστυνομίας.
Δάφνη Μαυρομμάτη, Αθανάσιος Θεοδωρίδης,
Η μελέτη λόγω του μεγέθους της χωρίστηκε σε 24 μέρη, βρίσκεστε στο 15 μέρος.
8. Παραδείγµατα Καλής Πρακτικής
Στα προηγούµενα κεφάλαια αναλύθηκε εκτενώς το νοµικό πλαίσιο λειτουργίας της Ελληνικής Αστυνοµίας και εντοπίστηκαν οι διατάξεις εκείνες που εµποδίζουν την προώθηση της πολυµορφίας στους κόλπους της.
Στο παρόν κεφάλαιο περιγράφονται ορισµένα παραδείγµατα καλής πρακτικής που υπάρχουν στο υφιστάµενο σύστηµα. Στο τέλος θα προταθεί η επέκταση των θετικών αυτών δράσεων ώστε να εκσυγχρονιστεί το πλαίσιο λειτουργίας της Αστυνοµίας, λαµβάνοντας υπόψη τη νέα ελληνική και ευρωπαϊκή νοµοθεσία, αλλά και τις σύγχρονες αντιλήψεις για τον ρόλο της αστυνοµίας.
8.1. Επιτελικός σχεδιασµός
Ένα από τα βασικά προβλήµατα της Ελληνικής Αστυνοµίας είναι ότι ο επίσηµος Επιτελικός Σχεδιασµός δεν αναφέρει την πολυµορφία ως στόχο της αστυνοµίας. Εντούτοις, το άρθρο 8 του Νόµου 2800/2000 (76) ορίζει ότι η Αστυνοµία είναι υπεύθυνη για «την εξασφάλιση της δηµόσιας ειρήνης και ευταξίας και της απρόσκοπτης κοινωνικής διαβίωσης των πολιτισών-ων» (παρ. 1α).
Αυτός ο ευρύς ορισµός της βασικής αποστολής της Αστυνοµίας επιτρέπει σε όσες-ους διαµορφώνουν πολιτική, στις-στους ακαδηµαϊκούς και στα δικαστήρια να την ερµηνεύσουν µε τέτοιο τρόπο ώστε να συµπεριληφθεί σε αυτή και η προώθηση της πολυµορφίας.
Το Άρθρο 13 του Νόµου 2800/2000 (77) ορίζει ότι το Συµβούλιο Επιτελικού Σχεδιασµού και Διαχείρισης Κρίσεων, «σχεδιάζει την οργανωτική δοµή του Σώµατος της Ελληνικής Αστυνοµίας, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται µακροπρόθεσµα στις εξελίξεις που αφορούν την αποστολή της» (παρ. 1), «µελετά τα θέµατα προσλήψεων, υπηρεσιακής εξέλιξης καταστάσεων και αµοιβών του προσωπικού και προτείνει µέτρα για τη βελτίωσή τους» (παρ. 3ζ) και «σχεδιάζει τα συστήµατα διοίκησης και εκπαίδευσης του προσωπικού»(παρ. 3η).
Η παράγραφος 5 του ίδιου άρθρου δίνει τη δυνατότητα στο Συµβούλιο Επιτελικού Σχεδιασµού να προσκαλέσει τις ειδικές-ους επιστήµονες (εκτός Αστυνοµίας) να συµµετάσχουν στις συναντήσεις ως ειδικές-οι, καθώς και σε αντιπροσώπους δηµόσιων και ιδιωτικών οργανισµών, οι οποίες-οι µπορούν να εκφράσουν την άποψή τους σχετικά µε την ανάγκη υιοθέτησης νέων στρατηγικών. Η διάταξη αυτή επιτρέπει θεωρητικά σε µη κυβερνητικές οργανώσεις, κοινωνικούς εταίρους και ερευνήτριες-ες να παρουσιάσουν τα επιχειρήµατά τους στα µέλη του Συµβουλίου υπέρ της υιοθέτησης νέων πολιτικών, όπως είναι οι πολιτικές υπέρ της πολυµορφίας.
8.2. Προσλήψεις
α. Γενικές πανελλαδικές εξετάσεις
Η αδυναµία πρόσβασης µελών ευαίσθητων κοινωνικών οµάδων στις αστυνοµικές δυνάµεις θα αποτελούσε σοβαρό πλήγµα στην προσπάθεια ανάπτυξης της πολυµορφίας διακρίσεων εντός του σώµατος. Μια διαδικασία επιλογής υποψηφίων που δεν εξασφαλίζει την αντικειµενικότητα θα οδηγούσε στον αποκλεισµό των µελών µειονοτικών οµάδων, καθώς έχουν συνήθως λιγότερες προσβάσεις σε ισχυρά δίκτυα εντός του συστήµατος. Ο βασικός κανόνας για την είσοδο στην Αστυνοµική Ακαδηµία είναι η συµµετοχή στις γενικές πανελλαδικές εξετάσεις. Η απόφαση της ελληνικής διοίκησης το 1994 να εγκαινιάσει ένα νέο σύστηµα πρόσληψης αστυνοµικών υπαλλήλων µέσω ενός συστήµατος αντικειµενικών εξετάσεων θεωρείται ορόσηµο για την Ελλάδα, καθώς αποτελεί πρότυπο αντικειµενικής επιλογής υποψηφίων. Με το προηγούµενο σύστηµα, µόνο όσες-οι είχαν ισχυρές πολιτικές σχέσεις µε τα δύο µεγάλα κόµµατα, είχαν πρόσβαση στην Αστυνοµία. Συνεπώς, οι νέοι κανόνες εξασφαλίζουν ότι τα µέλη διαφορετικών κοινωνικών οµάδων, τα οποία καλύπτουν ορισµένες συγκεκριµένες και αντικειµενικές προϋποθέσεις, δεν θα αποκλειστούν από µια σταδιοδροµία στην Ελληνική Αστυνοµία. Οι «κανόνες του παιχνιδιού» είναι ξεκάθαροι και τυπικά ίδιοι για όλες-ους.
β. Ειδικές κοινωνικές κατηγορίες
Δεν µπορεί να επιτευχθεί ουσιαστική ισότητα εάν συγκεκριµένες ευαίσθητες
κοινωνικές οµάδες, οι οποίες υφίστανται συνήθως διακρίσεις, δεν ενθαρρυνθούν µε νοµικά µέσα να συµµετάσχουν στις αστυνοµικές δυνάµεις. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να νοµοθετηθεί κάποιο είδος θετικής διάκρισης για τα µέλη διαφορετικών οµάδων.
Οι ακόλουθες κοινωνικές κατηγορίες καλούνται να καταθέσουν τα δικαιολογητικά τους προκειµένου να ληφθεί η ιδιαιτερότητά τους υπόψη κατά τη διάρκεια διαδικασία επιλογής προσωπικού (Άρθρο 3, παρ. 4α του Προεδρικού Διατάγµατος 69/1997) (78): 1) οι πολύτεκνες-οι, 2) οι έχουσες-ες µέλος της ιδίας οικογένειας µε αναπηρία 67% τουλάχιστον ή µε ειδικές ανάγκες, και 3) οι τελούσες-ες σε χηρεία, ή διάσταση στις οποίες-ους έχει ανατεθεί η επιµέλεια των ανηλίκων τέκνων τους. *1
γ. Έγκυες υποψήφιοι
Οι γυναίκες που κρίνονται «µη ικανές» λόγω εγκυµοσύνης έχουν το δικαίωµα
να συµµετάσχουν στις εξετάσεις είτε αργότερα εντός του ίδιας ακαδηµαϊκής περιόδου, είτε την επόµενη περίοδο, εκτός αν δεν πληρούν πλέον το κριτήριο της ηλικίας. Σε περίπτωση που υπάρξει δεύτερη εγκυµοσύνη µετά την πρώτη, το κριτήριο της ηλικίας δεν ισχύει πια.
8.3. Επιµόρφωση και Μετεκπαίδευση
Χωρίς ένα σύστηµα επιµόρφωσης και µετεκπαίδευσης για τις-τους αστυνοµικούς
υπαλλήλους που επιθυµούν να εµβαθύνουν σε θέµατα πχ. ευρωπαϊκής νοµοθεσίας και οι οποίες-οι επιθυµούν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους προκειµένου να προετοιµαστούν καλύτερα για το µελλοντικό ηγετικό τους ρόλο µέσα στον Οργανισµό, θα ήταν πολύ δύσκολο να καλλιεργηθεί το έδαφος για την προώθηση καινοτόµων µέτρων, όπως αυτά που στοχεύουν στην προώθηση της πολυµορφίας.
Απαιτείται από όλες τις-τους Αστυνόµους Β να παρακολουθήσουν προγράµµατα µετεκπαίδευσης στη Σχολή Μετεκπαίδευσης και Επιµόρφωσης πριν προαχθούν στο επόµενο βαθµό, όπως περιγράφεται στο Προεδρικό Διάταγµα 190/1996 (79). Ο στόχος της απαίτησης αυτής είναι η δηµιουργία µιας δεξαµενής ηγέτιδων-ων µε υψηλά προσόντα. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται µέσω της διεύρυνσης των γνώσεών τους σε θέµατα νοµοθεσίας, της έρευνας, της µελέτης, της συζήτησης και της ανάλυσης σύγχρονων διοικητικών προβληµάτων που σχετίζονται µε την οργάνωση και τη διοίκηση προσωπικού µέσα στους αστυνοµικούς οργανισµούς και τις επικοινωνιακές στρατηγικές.
α) Τα θέµατα των πτυχιακών εργασιών των φοιτητριών-ων περιλαµβάνουν, µεταξύ άλλων, τις κοινωνικές σχέσεις και ιδιαίτερα τις σχέσεις µεταξύ δηµόσιας διοίκησης και πολιτισών-ων, τα δικαιώµατα του ανθρώπου και τις διεθνείς σχέσεις.
β) Οι βαθµοί των τελικών εξετάσεων και των πτυχιακών τους εργασιών αποτελούν µέρος της επίσηµης αναφοράς που συντάσσεται για κάθε συµµετέχουσα-α και λαµβάνονται υπόψη από τα αρµόδια συµβούλια σε περίπτωση προαγωγής.
8.4. Τα Δηµοτικά Συµβούλια Πρόληψη Εγκληµατικότητας ως εργαλείο αλλαγής νοοτροπίας
Για την αποτελεσµατική εφαρµογή της υπάρχουσας νοµοθεσίας για την καταπολέµηση των διακρίσεων στην κοινωνία, είναι απαραίτητη η αλλαγή της βασικής δοµής και των ιδιαίτερων µηχανισµών του κράτους που είναι υπεύθυνοι σε µεγάλο βαθµό για τη διαµόρφωση της πολιτικής συνείδησης των πολιτισών-ων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυµεί να δηµιουργήσει µια περιοχή ελευθερίας, δικαιοσύνης και ασφάλειας, και να οικοδοµήσει µια κοινωνία ένταξης αναγνωρίζοντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ισότητα όλων της των πολιτισών-ων.
Στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής, η προώθηση µέτρων καταπολέµησης των διακρίσεων µέσα στους αστυνοµικούς οργανισµούς µπορεί να ενισχυθεί µε τη δηµιουργία αντιρατσιστικής νοοτροπίας µέσα σε τµήµατα του κράτους (όπως η Αστυνοµία) τα οποία δεν είχαν ποτέ στο παρελθόν ταυτιστεί µε τέτοιες αντιλήψεις.
Συνεπώς, η δηµιουργία συµβουλευτικών σωµάτων µε στόχο τόσο την καταπολέµηση του εγκλήµατος, όσο και τη σταδιακή αποβολή του κυρίαρχου µύθου ότι η πολυµορφία έχει αρνητικές συνέπειες οι οποίες οδηγούν στην αύξηση της εγκληµατικότητας, θα ήταν ένα θετικό βήµα στην προαγωγή µιας θετικής προς την πολυµορφία νοοτροπίας εντός της Αστυνοµίας.
Το Άρθρο 16 του Νόµου 2713/1999 (80) ορίζει ότι συγκροτείται ένα Συµβούλιο
για την Πρόληψη της Εγκληµατικότητας σε κάθε δήµο µε περισσότερες-ους από 3.000 κατοίκους. Το παραπάνω Συµβούλιο περιλαµβάνει ειδικές-ους επιστήµονες εγκληµατολογίας, όπως γυναίκες άνδρες δικαστές, εγκληµατολόγους, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, αστυνοµικούς, κοινωνικούς λειτουργούς και ιατρούς, καθώς και εκπροσώπους των παραγωγικών τάξεων και διαφόρων κοινωνικών ιδρυµάτων.
Ο σκοπός του Συµβουλίου είναι από τη µια η προετοιµασία ενός πλήρους προγράµµατος πρόληψης της εγκληµατικότητας εντός των ορίων του δήµου, και από την άλλη η γνωστοποίηση επιστηµονικής γνωµάτευσης από τη-το Δήµαρχο ή τα τοπικά συνδικάτα και ιδρύµατα σχετικά µε θέµατα που άπτονται των αρµοδιοτήτων του Συµβουλίου. Επιπλέον, το Συµβούλιο συνεργάζεται µε τους όµορους Δήµους και οργανώνει σεµινάρια, συνέδρια, οµιλίες και άλλες δραστηριότητες ή χρησιµοποιεί τα τοπικά µέσα επικοινωνίας για να ενηµερώσει ή να κινητοποιήσει την κοινή γνώµη.
8.5. Θετικές διακρίσεις υπέρ της Μουσουλµανικής Μειονότητας της Θράκης
Για πολλές δεκαετίες µετά τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λοζάννης, η Μουσουλµανική µειονότητα της Θράκης παρέµενε περιθωριοποιηµένη όχι µόνο πολιτικά, κοινωνικά και οικονοµικά, αλλά και εκπαιδευτικά. Η περιθωριοποίησή της αποτελούσε κίνδυνο, όχι µόνο για την πολιτισµική συνέχεια της, αλλά και για τη διατήρηση της πολυµορφίας εντός της ελληνικής κοινωνίας. Μέχρι πρόσφατα, το ποσοστό των µαθητριών-ων
πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης που εγκατέλειπαν το εκπαιδευτικό σύστηµα ήταν σηµαντικά υψηλότερο από το αντίστοιχο των Ελληνίδων-ων µαθητριών-ων. Αυτό σήµαινε ότι οι νέες-οι οι οποίες-οι εγκατέλειπαν το σχολείο χωρίς απολυτήριο λυκείου ήταν αποκλεισµένες-οι από την τριτοβάθµια εκπαίδευση, και συνεπώς από την πρόσβαση στην Ελληνική Αστυνοµία. Ανάµεσα στα προβλήµατα που αντιµετώπιζαν ήταν και οι γλωσσικές δυσκολίες που προκαλούσε η διαφορά µεταξύ της µητρικής τους γλώσσας και της επίσηµης γλώσσας του ελληνικού κράτους. Η αδυναµία πρόσβασης στην τριτοβάθµια εκπαίδευση επιδείνωνε την κοινωνική τους θέση προκαλώντας τη συνεχιζόµενη περιθωριοποίησή τους εντός της ελληνικής κοινωνίας, ή τις-τους ανάγκαζε να εγκαταλείψουν την Ελλάδα προκειµένου να µορφωθούν στα εκπαιδευτικά ιδρύµατα της Τουρκίας. Αυτό σήµαινε στην πράξη την υπονόµευση της πολυµορφίας της ελληνικής κοινωνίας, των ελληνικών πανεπιστηµίων και των ελληνικών δηµόσιων οργανισµών όπως η Ελληνική Αστυνοµία.Ο Νόµος 2341/1995 (81) εισήγαγε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, την έννοια της θετικής διάκρισης υπέρ µιας κοινωνικά αποκλεισµένης µειονότητας: τις Μουσουλµάνες-ους της Δυτικής Θράκης. Σύµφωνα µε τις διατάξεις του νόµου ένα συγκεκριµένο ποσοστό θέσεων σε κάθε ίδρυµα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης προορίζεται για µαθήτριες-ες που προέρχονται από τη µουσουλµανική µειονότητα. Το µέτρο αυτό αφορά και στην Αστυνοµική Ακαδηµία η οποία απέκτησε µετά το 1994 καθεστώς πανεπιστηµίου.
Ο νόµος αυτός είναι πολύ σηµαντικός καθώς εξασφαλίζει την πρόσβαση των Μουσουλµάνων υποψηφίων στο πανεπιστήµιο. Πρόκειται δε για την καλύτερη πρακτική που έχει υιοθετήσει το ελληνικό κράτος σε σχέση µε ευαίσθητες κοινωνικές οµάδες.
76 ΦEK 41Α /29-02-2000
77 ΦEK 41Α /29-02-2000
78 ΦEK 62A/ 23-04-1997
79 ΦEK 153A/ 09-07-1996
80 ΦEK 89A/ 30-04-1999
*1 Κανένα Προεδρικό Διάταγμα δεν υπάρχει για ΛεΠΑΤ. Υπάρχει ο νόμος 3304 που αναφέρει ότι δεν πρέπει να γίνεται διάκριση στην εργασία με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό αλλά πώς θα αποδείξει ότι δεν προσελήφθει εξ'αιτίας του λεσβιασμού της κάποια, αν η Πολιτεία δεν αποφασίσει να κάνει πράξη το νόμο ξεκινώντας από τις δημόσιες υπηρεσίες; Ευαγγελία Βλάμη
