η χρονιά των "ριζικών ηθικών απόψεων";Η 2010 ήταν μια ταραχώδης χρονιά για το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το Δικαστήριο έθεσε δια πυρός και σιδήρου, τόσο το σφετερισμό μιας πάρα πολύ μεγάλης εξουσίας όσο και για να επιτύχει πολύ λίγα επίσης. Το πρώτο είδος κριτικής γίνεται από συντηρητικές που ανακυκλώνουν την παλιά ιδέα ότι ένα διεθνές δικαστήριο δεν έχει καμία νομιμότητα να κρίνει την κατάσταση μεμονωμένα επί τόπου σε χώρες, αυτή η χρονιά διακηρύχθηκε ως τέτοια, για παράδειγμα, στις Κάτω Χώρες (Ολλανδία) και τη Ρωσία. Η δεύτερη μορφή κριτικής - ότι το Δικαστήριο έχει κάνει πολύ λίγα - αναφέρεται κυρίως στην τεράστια καθυστέρηση των υποθέσεων. Το Δικαστήριο δεν διαχειρίζεται το φόρτο εργασίας του, συνέπεια αυτού ήταν, να δούμε πρωτοβουλίες όπως η διάσκεψη Interlaken [1]
Κατά τη γνώμη μου, η χρονιά χαρακτηρίστηκε από μια έντονη συζήτηση σχετικά με τη νομική συνάφεια-αρμοδιότητα / σημασία των ηθικών αξιών μιας μεμονωμένης κοινωνίας. Η υπόθεση έκτρωσης των Α, Β και C κατά Ιρλανδίας είναι η πιο πρόσφατη από μια σειρά διακεκριμένων υποθέσεων, όλες αποφασιστηκαν το 2010 και όλη η ουσία περιστρέφεται γύρω από την ερώτηση σε ποιο βαθμό το Δικαστήριο του Στρασβούργου θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν τα εθνικά ήθη προκειμένου να καθοριστεί εάν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συμβαίνουν σε μια συγκεκριμένη χώρα. Εκτός από την υπόθεση εκτρώσεων, σκέφτομαι τις υποθέσεις σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό (Schalk και Kopf κατά Αυστρίας και Alekseyev κατά Ρωσίας) και των διακρίσεων λόγω φύλου (Konstantin Markin κατά Ρωσίας). Αυτό που ακολουθεί είναι μια σύντομη επισκόπηση και μια κριτική της υπόθεσης Α, Β και C κατά Ιρλανδίας.
Α, Β και C κατά Ιρλανδίας
Κατά τη γνώμη μου, το βραβείο για τη καλύτερη μειοψηφούσα γνώμη της χρονιάς πηγαίνει στις δικαστίνες-ες Ροζάκη, Tulkens, Fura, Hirvelä, Malinverni και Poalelungi για τις παρατηρήσεις τις στην υπόθεση Α, Β και C κατά Ιρλανδίας. Για μια λεπτομερή εξήγηση της υπόθεσης αυτής, βλέπε τη θέση του συναδέλφου Stijn. Εν συντομία, πρόκειται για το πολύ περιοριστικό καθεστώς της άμβλωσης στην Ιρλανδία. Το ιρλανδικό Σύνταγμα απαγορεύει την άμβλωση και υπάρχει επιπλέον μια βαριά ποινική κύρωση κατά των γυναικών που κάνουν έκτρωση. Στη πλειοψηφία του το Δικαστήριο έκρινε ότι (σε σχέση με τις δύο πρώτες προσφεύγουσες) οι ιρλανδικοί νόμοι δεν είναι κατά παράβαση του άρθρου 8, και ότι για τον καθορισμό κατά πόσον τα μέτρα όπου "είναι αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία" το ιρλανδικό κράτος έχει ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως για την αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ των δικαιωμάτων της μητέρας και τα δικαιωμάτων του εμβρίου. Ο λόγος για το περιθώριο αυτό είναι ευρύ οφείλεται στο γεγονός ότι η κοινωνία της Ιρλανδίας (προφανώς) έχει βαθιά ηθικές απόψεις επί του θέματος.
Οι διαφωνούσες έδωσαν ένα ισχυρό κατηγορητήριο ενάντια τη γνώμη της πλειοψηφίας: «είναι η πρώτη φορά που το Δικαστήριο έχει αγνοήσει την ύπαρξη μιας ευρωπαϊκής συναίνεσης σχετικά με τη βάση των « βαθειά ηθικών απόψεων». Ακόμη και αν υποτεθεί ότι αυτές οι βαθιές ηθικές απόψεις υπάρχουν ακόμη και μέσα στην συνείδηση της πλειοψηφίας της ιρλανδικής κοινωνίας, να θεωρήσει ότι αυτό μπορεί να υπερισχύσει της ευρωπαϊκής συναίνεσης, η οποία τείνει σε μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση, είναι μια πραγματική και επικίνδυνη νέα αφετηρία στην νομολογία του Δικαστηρίου, δικαίου. "(παρ. 9 των διαφωνουσών)
Τα σχόλια των διαφωνουσών δίνουν το στίγμα, ιδίως υπό το πρίσμα της πρόσφατης νομολογίας, όπως θα εξηγήσω τώρα.
2010: Γάμος λεσβιών, Ημέρα Υπερηφάνειας και στερεότυπα του ρόλου του φύλου
Αυτό το ιστολόγιο αρκετές φορές επεσήμανε (δείτε εδώ, εδώ και εδώ), τις εξελίξεις που έχουν σημειωθεί στον τομέα του δικαίου στο σεξουαλικό προσανατολισμό στο Ελεγκτικό Συνέδριο πέρυσι. Όλες οι νομολογίες του Δικαστηρίου, δεν υπήρξαν θετικές, κατ'εμέ. Στην υπόθεση Schalk και Kopf η πλειοψηφία του Δικαστηρίου αποφάσισε ότι ο αποκλεισμός των Lgbtiq ζευγαριών από το δικαίωμα στο γάμο δεν εισάγει διακρίσεις. Αν και δεν συμφωνώ με αυτό το αποτέλεσμα (και με μεγάλο μέρος της αιτιολογίας), θα ήθελα να ληφθεί θετικά υπόψη το γεγονός ότι το Δικαστήριο προσδίδει βάρος στην "αυξανόμενη τάση να συμπεριληφθούν τα Lbtiq ζευγάρια στην έννοια της "οικογένειας"" (παρ. 93).
Ωστόσο, όταν οι ρωσικές αρχές αρνήθηκαν να επιτρέψουν την Ημέρα Υπερηφάνειας στη Μόσχα, μεταξύ άλλων, επειδή "θα παραβίαζε τα δικαιώματα αυτών των ανθρώπων των οποίων οι θρησκευτικές και ηθικές πεποιθήσεις περιλαμβάνουν αρνητική στάση απέναντι στην λεσβιοσύνη, ομοερωτισμό" (Alekseyev κατά Ρωσίας, παράγρ. 60), το Δικαστήριο αποφάσισε πως: "θα ήταν ασύμβατη με τις υποκείμενες αξίες της Σύμβασης αν η άσκηση των δικαιωμάτων της Σύμβασης από μια μειονοτική ομάδα έγινε υπό τους όρους οι οποίοι είναι αποδεκτοί από την πλαειοψηφία". (παρ. 81)
Το Δικαστήριο έκανε μια εξίσου εξαιρετική δουλειά, όταν καταδίκασε την εξάρτηση της πολιτείας-χώρας σχετικά με τα στερότυπα του ρόλου του φύλου στην υπόθεση Konstantin Markin κατά Ρωσίας. Η υπόθεση αφορούσε το θέμα αν η ρωσική νομοθεσία που απέκλειε όσους υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις από τη γονική άδεια και πως η χορήγηση γονικής άδειας μόνο για γυναίκες που υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, εισάγει δυσμενή διάκριση. Το Δικαστήριο έκρινε ότι «η αναφορά στην παραδοσιακή αντίληψη της γυναίκας ως το πρωταρχικό πρόσωπο που φροντίζει το παιδί [δεν μπορεί να] παρέχει επαρκή αιτιολόγηση για τον αποκλεισμό του πατέρα από το δικαίωμα να λάβει γονική άδεια, εφόσον το επιθυμεί". (παρ. 49) Σημείωσε, επίσης, ότι η νομική κατάσταση όσον αφορά τη γονική άδεια που έχει εξελιχθεί στις Συμβαλλόμενες χώρες και ότι "δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την ευρύτητα και με συνέπεια της ανάπτυξης των απόψεων και τις συναφείς νομικές αλλαγές στην εθνική νομοθεσία των Συμβαλλομένων χωρών σχετικά με το θέμα" (παρ. 49), και πως, συνεπώς, οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να επικαλεστούν ένα ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως.
Οι προκατηλημένες απόψεις είναι μια αποκλεισμένη μορφή ηθικής
Πηγαίνοντας πίσω στο Α, Β και Γ κατά Ιρλανδίας και το ζήτημα της σχετικότητας-σημασίας των ηθικών απόψεων, η ερώτηση είναι: σε ποιού είδους ηθικές απόψεις θα πρέπει το Δικαστήριο να δώσει τη δέουσα βαρύτητα και ποιες απόψεις θα πρέπει να αγνοηθούν; Ποιες απόψεις έχουν τη δυνατότητα να συνιστούν αιτιολόγησεις; Η νομολογία της 2010 μας δίδαξε πολλά. Το πιο σημαντικό μάθημα είναι ότι το Δικαστήριο είναι απίθανο να λάβει υπόψη τις ηθικές αξίες που στην ουσία εκφράζουν την επιφύλαξη κατά μιας ορισμένης μειονεκτούσας ομάδας. Και μετά - όταν μια άποψη γίνεται δεκτή πως είναι σχετική-σημαντική - η επόμενη ερώτηση είναι? τι είδους ισορροπία πρέπει να επιτευχθεί (με τη σύγκρουση) μεταξύ των ηθικών απόψεων ενός μέρους της κοινωνίας και του καθολικού στόχου της αποτελεσματικής προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;
Με την εξαίρεση της υπόθεσης Α, Β και C κατά Ιρλανδίας, η νομολογία του Δικαστηρίου είναι σαφής: εάν υπάρχει μια ευρεία ευρωπαϊκή συναίνεση για ένα συγκεκριμένο θέμα, αυτή περιορίζει αποφασιστικά το περιθώριο εκτίμησης εθνικά.
Σε προηγούμενη ανάρτηση έγραψα ότι το Συνέδριο πρέπει να αποτελέσει καταλύτη και όχι δημιουργία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που περιλαμβάνουν ευαίσθητα ηθικά ζητήματα. Αλλά αν - όπως συμβαίνει στο θέμα της έκτρωσης - μια σαφής ευρωπαϊκή συναίνεση συνίσταται ως προς την ύπαρξη ενός ανθρώπινου δικαιώματος και το Δικαστήριο δεν εντείνει την προώθηση, αναρωτιέται καμιά: Αν όχι τώρα, πότε;
[1] Αν και θα μπορούσε καμιά να προβάλει ένα καλό επιχείρημα πως η καθυστέρηση στις υποθέσεις δεν είναι πραγματικά σφάλμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου, είναι ένα σφάλμα της διαδικασίας, για την οποία τα Συμβαλλόμενα Μέρη έχουν την κύρια ευθύνη.
Επίσης, γνωρίζω πολύ καλά ότι η κριτική πως το Δικαστήριο πράτει επίσης πολύ λίγα δεν περιορίζεται σε ένα ποσοτικό επίπεδο, οι παρατηρήτριες στο Στρασβούργο, μεταξύ άλλων, έχουν συχνά επικρίνει το Δικαστήριο για τη μη παροχή επαρκούς προστασίας των μειονοτήτων, η οποία είναι ένα πιο ουσιώδες επίπεδο.
Την είδηση την βρήκαμε στις 20.1 11 και την μεταφράσαμε από την Strasbouegobservers γραμμένη από την Alexandra Timmer στην http://strasbourgobservers.com/2011/01/20/2010-the-year-of-%E2%80%9Cprofound-moral-views%E2%80%9D/#more-817
