ΦΕΚ 23 Μαρτίου 2007, τεύχος 71
Οργανική Νομοθείσα για την ουσιαστική ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
I.
Το άρθρο 14 του Συντάγματος της Ισπανίας διακηρύσσει το δικαίωμα στην ισότητα και τη μη διάκριση λόγω φύλου. Επιπλέον, το άρθρο 9.2 καθιερώνει την υποχρέωση της πολιτείας να προάγει τις συνθήκες για την επίτευξη πραγματικής και ουσιαστικής ισότητας μεταξύ των ατόμων και των ομάδων στις οποίες ανήκουν.
Η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών αποτελεί καθολική αρχή δικαίου που αναγνωρίζεται σε διάφορα διεθνή κείμενα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα από τα οποία ξεχωρίζει η Σύμβαση για την κατάργηση κάθε μορφής διάκρισης κατά των γυναικών που ψηφίστηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το Δεκέμβριο του 1979 και κυρώθηκε από την Ισπανία το 1983. Στα πλαίσια αυτά πρέπει να αναφερθεί και η πρόοδος που σημειώθηκε κατά τις διεθνείς θεματικές συνδιασκέψεις όπως η συνδιάσκεψη του Ναϊρόμπι το 1985 και του Πεκίνο το 1995.
Ταυτόχρονα, η ισότητα αποτελεί θεμελιώδη αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την έναρξη της ισχύος της συνθήκης του Άμστερνταμ την 1η Μαΐου του 1999, η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών και η εξάλειψη των ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων αποτελούν στόχους που πρέπει να συμπεριλαμβάνονται σε όλες τις πολιτικές και της δράσεις της Ένωσης και των χωρών μελών της.
Με βάση το πρώην άρθρο 111 της συνθήκης της Ρώμης, αναπτύχθηκε κοινοτικό κεκτημένο σημαντικών διαστάσεων για την ισότητα των δύο φύλων και η παρούσα νομοθεσία αποσκοπεί σε μεγάλο βαθμό στην ορθή ενσωμάτωση της στην εθνική νομοθεσία.
Συγκεκριμένα, το παρόν νομοθέτημα ενσωματώνει στην ισπανική έννομη τάξη δύο οδηγίες σχετικά με την ίση μεταχείριση, την οδηγία 2002/73/ΕΚ που τροποποιεί την οδηγία 76/207/ΕΟΚ σχετικά με την εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης γυναικών και ανδρών όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, στην επαγγελματική κατάρτιση, στην προαγωγή και τις συνθήκες εργασίας και την οδηγία 2004/113/ΕΚ για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης μεταξύ γυναικών και ανδρών στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών.
II.
Η πλήρης αναγνώριση της τυπικής ισότητας ενώπιον του νόμου, ενώ αποτέλεσε αναμφίβολα αποφασιστικό βήμα προόδου, αποδείχτηκε ανεπαρκής. Η βία λόγω φύλου, οι μισθολογικές διακρίσεις, οι διακρίσεις στις συντάξεις χηρείας, η μεγαλύτερη ανεργία των γυναικών, το συνεχιζόμενο και σήμερα χαμηλό ποσοστό συμμετοχής των γυναικών σε θέσεις πολιτικής, κοινωνικής, πολιτισμικής ή οικονομικής ευθύνης και τα προβλήματα συμφιλίωσης της προσωπικής και οικογενειακής ζωής με την εργασία, αποδεικνύουν ότι η πλήρης και ουσιαστική ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, αυτή η “απόλυτη ισότητα που δεν επιτρέπει εξουσίες και προνόμια για ορισμένες-ους και αδυναμία για τις υπόλοιπες-ους” σύμφωνα με τα λόγια του John Stuart Mill πριν από 140 χρόνια περίπου, εξακολουθεί να αποτελεί ανεκπλήρωτο καθήκον που απαιτεί νέα νομικά μέσα.
Κατά συνέπεια, απαιτείται νομοθετική δράση με στόχο την καταπολέμηση κάθε συνεχιζόμενης μορφής άμεσης ή έμμεσης μορφής διάκρισης λόγω φύλου και την προώθηση της πραγματικής ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών με την εξάλειψη των εμποδίων και των κοινωνικών στερεοτύπων που δυσχεραίνουν την επίτευξή της. Η απαίτηση αυτή πηγάζει από τη συνταγματική έννομη τάξη της χώρας μας και αφορά τη διασφάλιση των πραγματικών δικαιωμάτων των γυναικών ενώ ταυτόχρονα αποτελεί στοιχείο εμπλουτισμού της ίδιας της ισπανικής κοινωνίας που θα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη και στην αύξηση της απασχόλησης.
Επιπλέον, εξετάζονται με ιδιαίτερη προσοχή οι περιπτώσεις διπλής διάκρισης και οι επιμέρους δυσκολίες που συναντούν οι ιδιαίτερα ευάλωτες γυναίκες όπως οι γυναίκες που ανήκουν σε μειονότητες, οι μετανάστριες και οι ανάπηρες.
III.
Η μεγαλύτερη καινοτομία του παρόντος νομοθετήματος συνίσταται κυρίως στην πρόληψη των συμπεριφορών διάκρισης και στη θέσπιση ενεργών πολιτικών για την ουσιαστική πραγμάτωση της αρχής της ισότητας. Αυτή η επιλογή συνεπάγεται υποχρεωτικά την προβολή της αρχής της ισότητας σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης της κοινωνικής, πολιτιστικής και καλλιτεχνικής πραγματικότητας στα οποία υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης ή συνέχισης των ανισοτήτων. Για το λόγο αυτό η θεώρηση της εγκάρσιας διάστασης της ισότητας, χαρακτηριστικό στοιχείο του σύγχρονου δικαίου κατά των διακρίσεων, αποτελεί τη θεμελιώδη αρχή του παρόντος κειμένου.
Η νόμος αναφέρεται στο σύνολο των δημοσίων πολιτικών στην Ισπανία, σε κεντρικό επίπεδο, σε επίπεδο αυτόνομων κοινοτήτων και σε τοπικό επίπεδο. Στηρίζεται δε στην συνταγματική εκχώρηση της εξουσίας στο κράτος για τη ρύθμιση των βασικών προϋποθέσεων που εγγυώνται την ισότητα όλων των Ισπανίδων, γυναικάν και ανδρών, κατά την άσκηση των συνταγματικών τους δικαιωμάτων, ενώ περιέχει πιο λεπτομερείς ρυθμίσεις στους τομείς βασικής ή αποκλειστικής νομοθετικής αρμοδιότητας του κράτους.
Η πολυπλοκότητα που απορρέει από τον οριζόντιο χαρακτήρα της αρχής της ισότητας, εκφράζεται και στην ίδια τη δομή της νομοθεσίας. Η νομοθεσία ασχολείται στο διατακτικό της με τη γενική προβολή της αρχής αυτής στα διάφορα νομοθετικά πλαίσια, ενώ στις συμπληρωματικές του διατάξεις αναφέρεται συγκεκριμένα στις πολλές και διάφορες τροποποιήσεις των άλλων νόμων που καθιστά αναγκαίες. Με τον τρόπο αυτό, η παρουσά νομοθεσία φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε νόμο-κώδικα της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών.
Η γενική διάρθρωση των δημόσιων πολιτικών υπό το πρίσμα της αρχής της ισότητας και της προοπτικής του φύλου, πραγματοποιείται με τη θέσπιση κριτηρίων δράσης όλων των δημόσιων αρχών που ενσωματώνουν ενεργά, με ρητό τρόπο και σε λειτουργικό επίπεδο την αρχή αυτή, ενώ ταυτόχρονα συμπεριλαμβάνονται σε ειδικό ή τομεακό επίπεδο οι κατευθυντήριες γραμμές που προωθούν την ισότητα σε πολιτικές όπως η εκπαίδευση, η υγεία, οι τέχνες, ο πολιτισμός, η κοινωνία της πληροφορίας, η αγροτική ανάπτυξη και η ανάπτυξη της κατοικίας, η άθληση, η χωροταξία και η διεθνής αναπτυξιακή συνεργασία.
Στα πλαίσια της Κεντρικής Διοίκησης του Κράτους, τα βασικά μέσα για το σκοπό αυτό, είναι το Στρατηγικό Πρόγραμμα για τις Ίσες Ευκαιρίες, η δημιουργία της Διυπουργικής Επιτροπής Ισότητας με συντονιστικές αρμοδιότητες, οι εκθέσεις αξιολόγησης του αντίκτυπου στο φύλο, των οποίων ο υποχρεωτικός χαρακτήρας επεκτείνεται από τους κανόνες δικαίου έως τα σχέδια ιδιαίτερης οικονομικής και κοινωνικής σημασίας, καθώς και οι περιοδικές εκθέσεις ή αξιολογήσεις της αποτελεσματικής εφαρμογής της αρχής της ισότητας.
Επιπλέον, αξίζει να τονισθεί ότι, για την επίτευξη της πραγματικής και ουσιαστικής ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών, η νομοθεσία προβλέπει τα γενικά πλαίσια για τη θέσπιση των λεγόμενων θετικών δράσεων. Για το σκοπό αυτό, αναθέτει σε όλες τις δημόσιες αρχές, την εντολή της άρσης όλων των ανισοτήτων που εξακολουθούν να υφίστανται στην πράξη και που δεν αρκεί για τη διόρθωσή τους η τυπική ή νομική διατύπωση της αρχής της ισότητας.
Ταυτόχρονα, επειδή υπάρχει ο κίνδυνος οι δράσεις αυτές να οδηγήσουν στην διατύπωση δικαίου που δημιουργεί ανισότητες προς όφελος των γυναικών, θεσπίζονται προφυλάξεις και προϋποθέσεις για τη διασφάλιση της συνταγματικής τους νομιμότητας . *Α
Η επίτευξη της πραγματικής και ουσιαστικής ισότητας στην κοινωνία μας δεν απαιτεί μόνο τη δέσμευση των δημοσίων φορέων αλλά και την αποφασιστική προώθησή της στη σφαίρα των σχέσεων μεταξύ των ιδιωτών. Η ρύθμιση της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες αποτελεί αντικείμενο της προσοχής του νομοθετήματος συνδυάζοντας τις αρχές της συμβατικής ελευθερίας και αυτονομίας με την προώθηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών.
Επιπλέον, κρίνεται αναγκαία η θέσπιση συγκεκριμένων μέτρων προώθησης της ουσιαστικής ισότητας στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, καθώς και μέτρων σχετικά με τις κρατικές προμήθειες και επιδοτήσεις ή τα διοικητικά συμβούλια.
Η νομοθεσία στέκεται με ιδιαίτερη προσοχή στη διόρθωση των ανισοτήτων στα συγκεκριμένα πλαίσια των εργασιακών σχέσεων. Δια μέσου μιας σειράς διατάξεων αναγνωρίζεται το δικαίωμα συμφιλίωσης της οικογενειακής και προσωπικής ζωής με την εργασία και προωθείται η μεγαλύτερη συνυπευθυνότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών κατά την ανάληψη των οικογενειακών υποχρεώσεων. Τα κριτήρια αυτά αποτελούν την πηγή έμπνευσης του νομοθετήματος στο σύνολό του ενώ παίρνουν συγκεκριμένη μορφή με τον πλέον κατάλληλο τρόπο.
Η νομοθεσία έχει στόχο την προώθηση της θέσπισης συγκεκριμένων μέτρων υπέρ της ισότητας στις επιχειρήσεις, τοποθετώντας τα μέτρα αυτά στα πλαίσια των συλλογικών διαπραγματεύσεων έτσι ώστε το περιεχόμενό τους να προέρχεται από την ελεύθερη και με αίσθημα ευθύνης συμφωνία μεταξύ των μερών.
Πάντα στα πλαίσια της απασχόλησης, η νομοθεσία θεσπίζει ειδικά μέτρα σχετικά με τις ιδιαίτερες συνθήκες επιλογής και κάλυψης των θέσεων εργασίας στη Δημόσια Διοίκηση.
Επιπλέον η προβολή της ισότητας επεκτείνεται στα Σώματα και Δυνάμεις Ασφαλείας και στις Ένοπλες Δυνάμεις.
Δεν είναι δυνατόν να εξαιρεθεί από την εξέταση της έκτασης της ουσιαστικής ισότητας στην κοινωνία μας, η σφαίρα της πολιτικής συμμετοχής τόσο στο επίπεδο της κεντρικής όσο και της αυτοδιοίκησης και της τοπικής διοίκησης καθώς και η προβολή της στην διεθνή πολιτική αναπτυξιακής συνεργασίας. Η καλούμενη από τον νόμο αρχή της ισόρροπης παρουσίας και σύνθεσης με την οποία προσπαθεί να διασφαλίσει την επαρκή εκπροσώπηση και των δύο φύλων στα όργανα και αξιώματα ευθύνης, αναδεικνύεται με τον τρόπο αυτό σε νομοθετική αρχή που ρυθμίζει το γενικό εκλογικό καθεστώς επιλέγοντας τη λύση με την κατάλληλη ευελιξία ώστε οι απαιτήσεις που πηγάζουν από τα άρθρα 9.2 και 14 του Συντάγματος να καθίστανται συμβατές με αυτές του δικαιώματος του εκλέγεσθαι που περιλαμβάνεται στο άρθρο 23 του ανωτέρω Συνταγματικού κειμένου.
Με τον τρόπο αυτό λαμβάνονται υπόψη τα πρόσφατα σχετικά διεθνή κείμενα και σημειώνεται πρόοδος προς την κατεύθυνση της διασφάλισης της ισόρροπης παρουσίας γυναικών και ανδρών στη σφαίρα της πολιτικής εκπροσώπησης, με θεμελιώδη στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της εκπροσώπησης αυτής και κατά συνέπεια της ίδιας της δημοκρατίας μας.
Τα γράμματα με τον αστερίσκο είναι δικά μας.
*Α θετικές δράσεις είναι κάποιες φορές να δίνεται βάρος στο όφελος των γυναικών, έως ότου επέλθει η πλήρης ισότητα. Π.χ ποσόστοση.
Το κείμενο το βρήκαμε στις 22.1.10 στην http://groups.yahoo.com/group/feministacttalk/attachments/folder/598664777/item/list
