7.To Κογκρέσσο περαιτέρω αποφασίζει να:
α. υποδείξει ότι οι συζητήσεις για τα δικαιώματα LGBT στην ελευθερία της έκφρασης και της συνάθροισης πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο σε μελλοντικές συναντήσεις των εκπροσώπων ΟΑΣΕ προκειμένου να ενισχυθεί η συνεργασία ανάμεσα στους δύο οργανισμούς.
β. αναθέσει στην Επιτροπή Κοινωνικής Συνοχής να εργαστεί στενά με την-τον Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου όσον αφορά τα ζητήματα διακρίσεων κατά των μελών της LGBT κοινότητας, για παράδειγμα στο πλαίσιο της συνεργασίας με τις-τους Συνηγόρου του Πολίτη.
3.7. Η-ο Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στις 14.5.2008 απηύθυνε σύσταση στα κράτη μέλη του Συμβουλίου να ενσωματώσουν στις πολιτικές τους τις Aρχές της Yogyakarta για την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως προς τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα του κοινωνικού φύλου.
- Σύμφωνα με την Αρχή 19 (Δικαίωμα στην Ελεύθερη Γνώμη και Έκφραση):
"Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία γνώμης και έκφρασης, ασχέτως του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας του κοινωνικού φύλου. Αυτό συμπεριλαμβάνει την έκφραση της ταυτότητας ή της προσωπικότητας δια μέσου της ομιλίας, της συμπεριφοράς, της ενδυμασίας, των σωματικών χαρακτηριστικών, της επιλογής ονόματος, ή κάθε άλλου μέσου, καθώς και της ελευθερίας στην αναζήτηση, λήψη και μετάδοση πληροφοριών και ιδεών κάθε είδους, συμπεριλαμβανομένων αυτών που σχετίζονται με ανθρώπινα δικαιώματα, σεξουαλικό προσανατολισμό και ταυτότητα του κοινωνικού φύλου, με τη χρήση κάθε μέσου και ασχέτως συνόρων.
ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΠΡΕΠΕΙ:
Α. Να λάβουν όλα τα νομοθετικά, διοικητικά και άλλα μέτρα, ώστε να εξασφαλίσουν πλήρη άσκηση της ελευθερίας γνώμης και έκφρασης, σεβόμενα ταυτόχρονα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες άλλων, χωρίς διακρίσεις με κριτήριο τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα του κοινωνικού φύλου, συμπεριλαμβανομένης της λήψης και μετάδοσης πληροφοριών και ιδεών που αφορούν σε σεξουαλικό προσανατολισμό και ταυτότητα του κοινωνικού φύλου, και σχετιζόμενες με συνηγορία υπέρ νομικών δικαιωμάτων, δημοσίευσης υλικού, εκπομπής, οργάνωσης και συμμετοχής σε συνέδρια, και διάχυσης και πρόσβασης σε πληροφόρηση για ασφαλέστερο σεξ,
Β. Να εξασφαλίσουν ότι οι εξερχόμενες πληροφορίες και η οργάνωση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης που ρυθμίζονται από το Κράτος είναι πλουραλιστικά και δεν καθορίζονται με βάση διακρίσεις σχετικές με ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας του κοινωνικού φύλου και ότι οι προσλήψεις προσωπικού και πολιτική προώθησης τέτοιων οργανισμών δεν καθορίζονται με βάση διακρίσεις σχετικές με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα του κοινωνικού φύλου,
Γ. Να λάβουν όλα τα νομοθετικά, διοικητικά και άλλα μέτρα, ώστε να εξασφαλίσουν πλήρη άσκηση του δικαιώματος έκφρασης ταυτότητας ή προσωπικότητας, συμπεριλαμβανομένης αυτής διαμέσου ομιλίας, συμπεριφοράς, ενδυμασίας, σωματικών χαρακτηριστικών, επιλογής ονόματος, ή κάθε άλλου μέσου,
Δ. Να εξασφαλίσουν ότι οι αντιλήψεις περί δημόσιας τάξης, δημόσιας ηθικής, δημόσιας υγείας και δημόσιας ασφάλειας δεν χρησιμοποιούνται ώστε να περιορίσουν, με τρόπο που επάγεται διάκριση, οποιαδήποτε άσκηση της ελευθερίας της γνώμης και έκφρασης, η οποία επιβεβαιώνει διάφορους σεξουαλικούς προσανατολισμούς και ταυτότητες του κοινωνικού φύλου,
Ε. Να εξασφαλίσουν ότι η άσκηση της ελευθερίας γνώμης και έκφρασης δεν παραβιάζει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες ατόμων διαφόρων σεξουαλικών προσανατολισμών και ταυτοτήτων κοινωνικού φύλου,
ΣΤ. Να εξασφαλίσουν ότι όλα τα άτομα, ασχέτως σεξουαλικού προσανατολισμού ταυτότητας κοινωνικού φύλου, απολαμβάνουν ίση πρόσβαση στην πληροφόρηση και στις ιδέες, καθώς και στη συμμετοχή σε δημόσιο διάλογο.
Σύμφωνα με την Αρχή 20 (Δικαίωμα στην Ελευθερία του Συνέρχεσθαι και του Συνεταιρίζεσθαι)
"Κάθε πρόσωπο έχει το δικαίωμα στην ελευθερία του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και του συνεταιρίζεσθαι, ιδίως για σκοπούς ειρηνικών διαδηλώσεων, ασχέτως σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας του κοινωνικού φύλου. Τα άτομα μπορούν να ιδρύσουν, με αξίωση αναγνώρισης, χωρίς διακρίσεις, συμπράξεις βασισμένες στο σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα του κοινωνικού φύλου, και συμπράξεις που παρέχουν πληροφόρηση, διευκολύνουν την επικοινωνία, ή συνηγορούν υπέρ των δικαιωμάτων ατόμων με διάφορους σεξουαλικούς προσανατολισμούς και ταυτότητες κοινωνικού φύλου.
ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΠΡΕΠΕΙ:
Α. Να λάβουν όλα τα νομοθετικά, διοικητικά και άλλα μέτρα ώστε να εξασφαλίσουν τα δικαιώματα στην ειρηνική οργάνωση, σύμπραξη, συνάθροιση και συνηγορία, σχετικά με ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας του κοινωνικού φύλου, και να αποκτήσουν νομική αναγνώριση σχετικές συμπράξεις και ομάδες, χωρίς διάκριση λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας του κοινωνικού φύλου,
Β. Να εξασφαλίσουν ότι οι αντιλήψεις περί δημόσιας τάξης, δημόσιας ηθικής, δημόσιας υγείας και δημόσιας ασφάλειας δεν χρησιμοποιούνται ώστε να περιορίσουν οποιαδήποτε άσκηση των δικαιωμάτων σε ειρηνική συνάθροιση και σύμπραξη, αποκλειστικά στη βάση ότι καταφάσκουν διαφορετικούς σεξουαλικούς προσανατολισμούς ή ταυτότητες του κοινωνικού φύλου,
Γ Να μην εμποδίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων σε ειρηνική συνάθροιση και σύμπραξη για λόγους που σχετίζονται με σεξουαλικό προσανατολισμό ή ταυτότητα του κοινωνικού φύλου, και να εξασφαλίζουν επαρκή αστυνομική και άλλης μορφής φυσική προστασία ενάντια στη βία ή στην παρενόχληση παρέχεται σε άτομα που εξασκούν αυτά τα δικαιώματα,
Δ. Να παρέχουν εκπαίδευση και προγράμματα ευαισθητοποίησης στις διωκτικές αρχές και σε άλλες-άλλους αρμόδιους λειτουργούς, ώστε να τους καταστήσουν ικανές-ους να παρέχουν τέτοια προστασία,
Ε. Να εξασφαλίσουν ότι οι κανόνες δημοσίευσης πληροφοριών για εθελοντικές συμπράξεις και ομάδες δεν έχουν, κατά την εφαρμογή τους, επιπτώσεις που επιβάλλουν διακρίσεις σε συμπράξεις και ομάδες που επιλαμβάνονται ζητημάτων σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας του κοινωνικού φύλου, ή στα μέλη τους.
Σύμφωνα με την Αρχή 26 (Δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτισμική ζωή)
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα ελεύθερης συμμετοχής στην πολιτισμική ζωή, ανεξαρτήτως του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας του κοινωνικού φύλου, και να εκφράζει μέσω της πολιτισμικής συμμετοχής την ποικιλομορφία του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας του κοινωνικού φύλου.
ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΠΡΕΠΕΙ:
Α. Να λάβουν όλα τα απαραίτητα νομοθετικά, διοικητικά και άλλα μέτρα για να εξασφαλιστούν οι ευκαιρίες της συμμετοχής στην πολιτισμική ζωή όλων των προσώπων, με πλήρη σεβασμό και ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό προσανατολισμό και τις ταυτότητες του κοινωνικού φύλου,
Β. Να ενθαρρύνουν το διάλογο και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ, των υποστηρικτριών-ων διάφορων πολιτισμικών ομάδων που υφίστανται μέσα στο Κράτος, συμπεριλαμβανομένων ομάδων που διατηρούν διαφορετικές απόψεις πάνω σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας του κοινωνικού φύλου, με συνέπεια τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναφέρονται σε αυτές τις αρχές
5. H απαγόρευση των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού στο χώρο της εργασίας
[................]
" Άρθρο 16
Όποιος παραβιάζει την κατά τον παρόντα νόμο απαγόρευση της διακριτικής μεταχείρισης για λόγους [...] σεξουαλικού προσανατολισμού, κατά τη συναλλατική διάθεση αγαθών ή προσφορά υπηρεσιών στο κοινό τιμωρείται με φυλάκιση έξι (6) μηνών μέχρι τριών (3) ετών και με χρηματική ποινή χιλίων (1.000) έως πέντε χιλιάδων (5.000) ευρώ."
6. Σχετική νομολογία
6.1. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, με την απόφαση 3490/2006 έκρινε ότι ήταν παράνομη η απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης με την οποία για την επιβολή προστίμου σε τηλεοπτικό σταθμό ελήφθη υπόψη το γεγονός ότι σε μία εκπομπή μεταδόθηκε ένα φιλί ανάμεσα σε δύο άντρες. Το συγκεκριμένο απόσπασμα της απόφασης αναφέρει ότι:
"αυτή καθ´ εαυτήν η παρουσίαση σκηνής, με την οποία εκφράζεται απλώς και η ομοφυλόφιλη ερωτική επιθυμία, με ένα φιλί και χωρίς να υπάρχουν σκηνές πορνογραφικού περιεχομένου ή βωμολοχίες, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ότι προσδίδει στην επίμαχη τηλεοπτική ταινία την, απαγορευμένη από το Σύνταγμα, χαμηλή και υποβαθμισμένη ποιοτική στάθμη, που την καθιστά επίμεπτη. Με την παράσταση στην επίμαχη ενδιάμεση σκηνή της εκφράσεως ομοφυλόφιλης ερωτικής επιθυμίας, γίνεται παρουσίαση μίας υπαρκτής κοινωνικής πραγματικότητας, η οποία σχετίζεται με μία κοινωνική ομάδα, μεταξύ των πολλών, οι οποίες συνθέτουν μία ανοικτή και σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία, οι ερωτικές επιλογές της οποίας, όχι μόνο δεν αποδοκιμάζονται από την συνταγματική τάξη της χώρας, αλλά τουναντίον επιβάλλεται από τις διατάξεις των άρθρων 2 (σεβασμός και προστασία της αξίας του ανθρώπου) και 5 παρ. 1 (προστασία της προσωπικής ελευθερίας), ως εκδήλωση ελεύθερης επιλογής των αποτελούντων αυτή, να γίνονται απολύτως σεβαστές και μπορούν να εκφράζονται στα έργα τέχνης, όπως εξ άλλου οι ερωτικές επιλογές και ευαισθησίες και των υπολοίπων ομάδων του πληθυσμού της χώρας. Περαιτέρω, με δεδομένο ότι η επίμαχη εκπομπή μεταδόθηκε στις 22.45´, σε ώρα δηλαδή που, σύμφωνα με το άρθρο 3Α και 3Δ της υπ´ αριθμ. 6138/Ε/17.3.2000 (ΦΕΚ 345Β) απόφασης του Υπουργού Τύπου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ("Κατάταξη και σήμανση των τηλεοπτικών προγραμμάτων"), μεταδίδονται εκπομπές, οι οποίες δεν είναι κατάλληλες για ανήλικες-ανήλικους κάτω των 15 ετών, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η σκηνή, παρουσιάζοντας ένα φιλί, δεν είχε πορνογραφικό περιεχόμενο, δεν μπορεί να γίνει λόγος περί παραβιάσεως, μέσω της μεταδόσεως της επίμαχης σκηνής, των ορίων που επιβάλλει η συνταγματική επιταγή της προστασίας της νεότητας."
6.2. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση Bączkowski και άλλοι, καταδίκασε την Πολωνία για παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία του συνέρχεσθαι (Άρθρο 11 ΕΣΔΑ). Οι προσφεύγοντες ετοίμαζαν μια εκδήλωση (παρέλαση) για τις 10-12 Ιουνίου 2005 στην Βαρσοβία, προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη για τις διακρίσεις εις βάρος των πληθυσμιακών ομάδων -σεξουαλικών, εθνικών, εθνοτικών και θρησκευτικών – όπως επίσης εις βάρος των γυναικών και των αναπήρων. Ωστόσο, η αίτησή τους για άδεια από την Οδική Υπηρεσία απορρίφθηκε, ενώ ο Δήμαροχος εξέδωσε αποφάσεις για την απαγόρευση των εκδηλώσεων. Ταυτόχρονα, η δημοτική αρχή επέτρεψε να γίνουν έξι άλλες διαδηλώσεις την ίδια ημέρα με θέματα “ενίσχυση των μέτρων κατά της παιδοφιλίας”, “κατά του συμφώνου συμβίωσης”, “υπέρ της εκπαίδευσης για τις χριστιανικές αρχές ως εγγύησης για μια ηθική κοινωνία”, “Χριστιανοί που σέβονται τους νόμους του Θεού και της Φύσης είναι πολίτες πρώτης κατηγορίας”, “κατά της υιοθεσίας παιδιών από τα ομόφυλόφιλα ζευγάρια”. Παρ' όλ' αυτά, η διαδήλωση κατά των διακρίσεων έλαβε χώρα στις 11 Ιουνίου, με συμμετοχή 3.000 ατόμων και υπό την επίβλεψη της αστυνομίας. Ο Δήμαρχος Βαρσοβίας σε μια συνέντευξη πριν την απαγόρευση ανέφερε “είμαι κατά των διακρίσεων για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού, αλλά δεν θα γίνει προπαγάνδα για τον ομοερωτισμό. Αν θέλουν ας διαδηλώσουν ως πολίτισες-ες, όχι ως λεσβίες, γκέι.” Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αναφέρει:
“98. Οι περιορισμοί του πολιτικού λόγου ή του δημόσιου διαλόγου σε θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος είναι ιδιαίτερα στενοί σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 2 της Σύμβασης [...]. Ωστόσο, η άσκηση της ελευθερίας του λόγου από αιρετές-ους πολιτικούς οι οποίες-οι την ίδια στιγμή κατέχουν δημόσια αξιώματα της εκτελεστικής εξουσίας συνεπάγεται ιδιαίτερη υπευθυνότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα σύνηθες μέρος των καθηκόντων αυτών των γυναικών και ανδρών δημόσιων λειτουργών είναι να λαμβάνουν διοικητικές αποφάσεις οι οποίες μπορεί να έχουν επιπτώσεις στα ατομικά δικαιώματα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις οι αποφάσεις μπορεί να λαμβάνονται από δημόσιες-ους υπαλλήλους που δρουν εις το όνομα τους [των αιρετών]. Έτσι, η ελευθερία της έκφρασης γι' αυτά τα δημόσια πρόσωπα μπορεί να προσβάλλει υπέρμετρα την απόλαυση των δικαιωμάτων των άλλων που κατοχυρώνονται από τη Σύμβαση [...]. Κατά την ενάσκηση της ελευθερίας της έκφρασης, πρέπει να είναι εγκρατείς, έχοντας κατά νου ότι οι απόψεις τους μπορεί να θεωρηθούν ως οδηγίες προς τις-τους δημόσιες-ους υπαλλήλους, των οποίων οι θέσεις και οι καριέρες εξαρτώνται από την έγκριση των πρώτων.[...]
100. [...] το Δικαστήριο παρατηρεί κατά την αξιολόγηση της υπόθεσης ότι οι αυστηρές προσωπικές δηλώσεις του Δημάρχου για τα θέματα αυτά επηρέασαν τις αποφάσεις που εκδόθηκαν σχετικά με την ενάσκηση του δικαιώματος σε ελεύθερη έκφραση. Παρατηρεί ότι οι αποφάσεις εκδόθηκαν από τις δημοτικές αρχές, ενεργούσες εις το όνομα του Δημάρχου, ενώ είχε χαρακτηρίσει τη διαδήλωση “προπαγάνδα υπέρ του ομοερωτισμού”. Παρατηρείται περαιτέρω ότι ο Δήμαρχος εξέφρασε αυτές τις απόψεις ενώ ήδη είχε κατατεθεί αίτημα ενώπιον των δημοτικών αρχών. Ενόψει αυτού, το Δικαστήριο θεωρεί ότι οι απόψεις του επηρέασαν την διαδικασία λήψεως απόφασης και, κατ' αποτέλεσμα, παραβίασαν κατ' αθέμιτη διάκριση τα δικαιώματα των προσφευγόντων για ελεύθερη συνάθροιση.
101. Δεδομένων των συνθηκών της εν λόγω υπόθεσης, ως σύνολο, το Δικαστήριο κρίνει ότι παραβιάστηκε το άρθρο 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 11 της Σύμβασης.”
6.3. Τέλος, ως προς τη σχέση των παιδιών με την ομοερωτισμό, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναγνώρισε στην υπόθεση Ε.Β. κατά Γαλλίας ότι ο αποκλεισμός μιας γυναίκας από την δυνατότητα παιδοθέτησης μόνο και μόνο επειδή είναι λεσβία αποτελεί παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της οικογενειακής ζωής (Άρθρο 8) σε συνδυασμό με την απαγόρευση αθέμιτων διακρίσεων (Άρθρο 14):
[.......................]
84. Έτσι, παρά τις επιφυλάξεις του Διοικητικού Εφετείου της Nancy και ακολούθως του Conseil d'Etat, που έκριναν λαμβάνοντας υπόψιν τον “τρόπο ζωής” της προσφεύγουσας, το αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα είναι ότι ο σεξουαλικός της προσανατολισμός ήταν σταθερά στο επίκεντρο των διαβουλεύσεων ως προς την ίδια και πανταχού παρών σε κάθε φάση της διοικητικής και δικαστικής διαδικασίας.
85. Το Δικαστήριο θεωρεί ότι η αναφορά στον λεσβιασμό της προσφεύγουσας ήταν, αν όχι ρητή, τουλάχιστον έμμεση. Η επίδραση του δηλωμένου λεσβιασμού της ενάγουσας στην αξιολόγηση της αίτησής της έχει αποδειχθεί και αποτέλεσε αποφασιστικό παράγοντα στην απόφαση για την άρνηση χορήγησης της άδειας παιδοθεσίας (βλ., mutatis mutandis, Salgueiro da Silva Mouta, ό.π., § 35).
86. Γι' αυτούς τους λόγους, η προσφεύγουσα υπέστη διακριτική μεταχείριση. Πρέπει να κριθεί αν ο σκοπός αυτής της διακριτικής μεταχείρισης ήταν νόμιμος και αν η διακριτική μεταχείριση ήταν δικαιολογημένη.
87. Το Δικαστήριο επαναλαμβάνει ότι για τους σκοπούς του Άρθρου 14, μια διαφορετική μεταχείριση είναι αθέμιτη διάκριση αν δεν δικαιολογείται αντικειμενικά και εύλογα, το οποίο σημαίνει ότι δεν αποβλέπει σε έναν “νόμιμο σκοπό” ή ότι δεν υπάρχει “λογική αναλογία μεταξύ των επιστρατευόμενων μέσων και τον επιδιωκόμενο σκοπό” (βλ, inter alia, Karlheinz Schmidt, ό.π., § 24; Petrovic, ό.π., § 30; και Salgueiro da Silva Mouta, ό.π., § 29). Όταν πρόκειται για θέμα σεξουαλικού προσανατολισμού, απαιτούνται ιδιαιτέρως πειστικοί και ισόρροποι λόγοι για να δικαιολογηθεί η διαφορετική μεταχείριση όσον αφορά τα δικαιώματα που εμπίπτουν στο Άρθρο 8 (βλ., mutatis mutandis, Smith και Grady κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αρ. 33985/96 και 33986/96, § 89, ECHR 1999-VI; Lustig-Prean και Beckett κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αρ. 31417/96 και 32377/96, § 82, 27 Σεπτεμβρίου 1999; και S.L. κατά Αυστρίας, αρ. 45330/99, § 37, ECHR 2003-I).
88. Σε σχέση με αυτά, το Δικαστήριο παρατηρεί ότι η Σύμβαση είναι ένα ζωντανό νομοθέτημα, που πρέπει να ερμηνεύεται υπό το φως των συνθηκών της σύγχρονης ζωής (Βλ, inter alia, Johnston και άλλοι, ό.π., § 53).
89. Κατά τη γνώμη του Δικαστηρίου, εφόσον οι λόγοι που οδηγούν σε διακριτική μεταχείριση βασίζονται μόνον σε κρίσεις που αφορούν τον σεξουαλικό προσανατολισμό της προσφεύγουσας, αυτό συνιστά αθέμιτη διάκριση σύμφωνα με τη Σύμβαση (βλ. Salgueiro da Silva Mouta, ό.π., § 36).
[......................]
92. Έχοντας υπόψιν τα ανωτέρω, το Δικαστήριο δεν μπορεί να μην παρατηρήσει ότι, απορρίπτοντας την αίτηση της προσφεύγουσας για άδεια παιδοθεσίας, οι ημεδαπές αρχές προέβησαν σε διάκριση που βασίζεται στις κρίσεις τους όσον αφορά τον σεξουαλικό προσανατολισμό της, μια διάκριση που δεν είναι ανεκτή σύμφωνα με τη Σύμβαση (βλ. Salgueiro da Silva Mouta, ό.π., § 36).
93. Συνεπώς, έχοντας υπόψη την κρίση του σύμφωνα με την ανωτέρω παράγραφο 80, το Δικαστήριο θεωρεί ότι η επίδικη απόφαση είναι ασύμβατη προς τις διατάξεις του Άρθρου 14, σε συνδυασμό με το Άρθρο 8.
94. Συνεπώς, παραβιάστηκε το άρθρου 14 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το Άρθρο 8.”
[............................]
8. Νομική εκτίμηση
8.1. Η ευθύνη της Ορχήστρας Λυρικής Σκηνής
8.1.1. Με το κείμενο που διένειμε, τις δηλώσεις του προέδρου του Δ.Σ. της αλλά και τις φερόμενες ανεπίσημες πιέσεις προς τη σκηνοθέτιδα, η Ορχήστρα Λυρικής Σκηνής πέτυχε κατ' αποτέλεσμα την αφαίρεση της σκηνής ενός φιλιού ανάμεσα σε δύο άντρες.
8.1.2. Οι λόγοι που επικαλέστηκε για την επέμβαση αυτή είναι κατ' αρχήν η -κατ' αλλοίωση του libretto- απόδοση “στον κεντρικό ήρωα ομοφυλοφιλικών τάσεων με ακραίες σκηνές”. Όπως όμως έχει νομολογηθεί, η απλή παρουσίαση ενός φιλιού ανάμεσα σε δύο δύο γυναίκες ή δύο άνδρες δεν θεωρείται ακραια ή πορνογραφική σκηνή (βλ. παραπάνω απόφαση 3490/2006 Συμβουλίου της Επικρατείας), αλλά αντίθετα συνιστά παρουσίαση μιας “υπαρκτής κοινωνικής ομάδας” με σεβαστές ερωτικές επιλογές. Εξάλλου, η υπόθεση του συγκεκριμένου έργου είναι ανοικτή σε διάφορες δημιουργικές ερμηνείες, όπως συμφωνούν οι ειδικές-οι κι άλλωστε η Ορχήστρα δεν φαίνεται να ανησυχεί αμιγώς για την αισθητική "αλλοίωση" του έργου - για την οποία δεν αναφέρουν απολύτως τίποτε συγκεκριμένο- αλλά για τον ηθικό "έντονο προβληματισμό" της παρουσίασης ομοερωτικών τάσεων σε έναν ήρωα.
8.1.3. Επιπλέον, οι εκπρόσωποι της Ορχήστρας επικαλούνται την πρόταση που έχει κατατεθεί στο Δ.Σ. της Ε.Λ.Σ. για να αποτελέσει “εκπαιδευτικό χαρακτήρα” η συγκεκριμένη παραγωγή. Η πρόταση αυτή προφανώς απορρίφθηκε, αφού η Ε.Λ.Σ. δεν ενέταξε την εν λόγω παράσταση στο πρόγραμμα “ΟΠΕΡΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ”, όπως προκύπτει από την ιστοσελίδα της. Οπότε, η επίκληση αυτού του ισχυρισμού δεν μπορεί να αποτελέσει κριτήριο στην αξιολόγηση της υπόθεσης.
8.1.4. Οι εκπρόσωποι της Ορχήστρας επικαλούνται το γεγονός ότι “λόγω της παρουσίας μαθητριών-ων” είχαν αφαιρεθεί οι επίμαχες σκηνές. Δεδομένου όμως ότι η σκηνή φιλιού ανάμεσα σε άνδρες δεν αποτελεί κατά την νομολογία “πορνογραφική” σκηνή ώστε να θίγεται η συνταγματικά επιβαλλόμενη προστασία της νεότητας (ΣτΕ 3490/2006), το επιχείρημα αυτό είναι αβάσιμο. Δεδομένου μάλιστα ότι οι λεσβίες, γκέι, αμφισεξουαλικές-οι και τρανς δεν επιτρέπεται να αποκλείονται από τη δυνατότητα παιδοθεσίας (βλ. Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ό.π. E.B. κατά Γαλλίας), το επιχείρημα ότι πρέπει να απαγορεύεται κάθε επαφή των “μαθητών” (γιατί όχι και των “μαθητριών”;) με απλές παραστάσεις της ομοερωτικής επιθυμίας είναι απολύτως αβάσιμο.
8.1.5. Ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Ορχήστρας εξισώνει την σκηνή του φιλιού ανάμεσα σε δύο άντρες με “σκηνή βιασμού” για την οποία αναφέρει ότι “το ίδιο τα κάναμε” (δηλ. θα απαιτούσαν την αφαίρεσή της). Με αυτόν τον τρόπο όμως εξισώνεται μια εγκληματική συμπεριφορά για την οποία προβλέπονται βαρύτατες ποινές από το ποινικό δίκαιο (βιασμός) με την συνταγματικά προστατευόμενη ερωτική και σεξουαλική ελευθερία μιας υπαρκτής κοινωνικής ομάδας. Κατ' αυτόν τον τρόπο, ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Ορχήστρας όχι μόνο προσβάλλει ο ίδιος την συγκεκριμένη υπαρκτή κοινωνική ομάδα, ταυτίζοντας την σεξουαλικότητά της με κακουργηματικές συμπεριφορές, αλλά προαναγγέλλει και την απόφασή του, υπό τη θεσμική ιδιότητά του, να εξακολουθήσει τον “διωγμό” σε κάθε τέτοια μελλοντική παρουσίαση. Ωστόσο, όπως αναφέρεται και στην παραπάνω απόφαση Bączkowski του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η ελευθερία της έκφρασης των υψηλόβαθμων κρατικών λειτουργών πρέπει να ασκείται με ιδιαίτερη προσοχή, καθόσον οι υφιστάμενοί τους ενδέχεται να εκλάβουν τις “απόψεις” των προϊσταμένων τους ως “οδηγίες”, όπως στην περίπτωση των ομοερωτοφοβικών δηλώσεων του Δημάρχου της Βαρσοβίας που οδήγησαν στην απόρριψη από τις-τους δημοτικές-ους υπαλλήλους των αιτημάτων της LGBT κοινότητας για διαδήλωση.
8.1.6. Εάν κάποιο μέλος της Ορχήστρας είχε προσωπικούς ηθικούς ενδοιασμούς για την συμμετοχή του στη συγκεκριμένη παράσταση, θα μπορούσε να ζητήσει να απέχει ατομικά, χωρίς να επιβάλλει την αφαίρεση της σκηνής από το ίδιο το έργο, θίγοντας την ακεραιότητα της σκηνικής δημιουργίας και αποκλείοντας τις-τους θεάτριες θεατές - που μπορεί να μην έχουν τους ίδιους ηθικούς ενδοιασμούς - από το να κοινωνήσουν στην πληρότητά της την σκηνική σύλληψη της συγκεκριμένης εκδοχής της “Ρούσαλκα”.
8.1.6. Όπως προκύπτει από όλα τα παραπάνω, η παρέμβαση της Ορχήστρας Λυρικής Σκηνής στο επίμαχο έργο για την αφαίρεση της σκηνής του φιλιού έγινε για λόγους που αφορούν την σεξουαλικότητα ενός ήρωα μυθοπλασίας. Όλα όμως τα επιχειρήματα τα οποία επικαλείται η Ο.Λ.Σ. μέσα από το έγγραφο του Δ.Σ. της και τις δηλώσεις του προέδρου του Δ.Σ. της είναι απολύτως αβάσιμα και συνιστούν παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης τόσο στην ενεργητική της μορφή (δικαίωμα της σκηνοθέτιδος) όσο και στην παθητική της μορφή (δικαίωμα του κοινού να παρακολουθήσει ακέραιη την παράσταση).
8.1.7. Παράλληλα, η αποτροπή των διαδηλωτριών-ων από την ολοκλήρωση της διαδήλωσής τους με την ανάγνωση του κειμένου και ο προπηλακισμός αυτών, καθώς και η συμβολική πράξη της καταστροφής της σημαίας τους, συνιστά παραβίαση του δικαιώματός τους σε ελεύθερη συνάθροιση. Η παραβίαση αυτή οφείλεται στον σεξουαλικό προσανατολισμό των διαδηλωτριών-ων, αφού όπως προέκυψε από το κείμενο του Δ.Σ. της Ορχήστρας αλλά και από τις δηλώσεις του Προέδρου, ο στόχος είναι η συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, χωρίς κανένα άλλο βάσιμο και νόμιμο επιχείρημα που μπορεί να ευσταθήσει λογικά σε μία δημοκρατική κοινωνία.
8.2. Η ευθύνη της Εθνικής Λυρικής Σκηνής
8.2.1. Η Διοίκηση της Ε.Λ.Σ. μολονότι ανακοίνωσε ότι “η λογοκρισία και ο φανατισμός” δεν έχουν χώρο στην Λυρική Σκηνή, κατ' αποτέλεσμα δεν κατάφερε να αποτρέψει τον ακρωτηριασμό της συγκεκριμένης παράστασης, διασφαλίζοντας ένα περιβάλλον ελεύθερης δημιουργίας εκ μέρους της σκηνοθέτιδος και αποτρέποντας κάθε αθέμιτη παρέμβαση, δημόσια ή ανεπίσημη, από πρόσωπα που εργάζονται στην συγκεκριμένη παράσταση ή είναι υφιστάμενα του προέδρου του Δ.Σ. της Ορχήστρας.
8.2.2. Αντίθετα, επέτρεψαν την διανομή του παραπάνω κειμένου, το οποίο αβασίμως επικαλείται την προστασία των μαθητριών-ων, ενώ υπάρχει αντίθετη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την σχέση των παιδιών με τον ομοερωτισμό και ιδίως με την προβολή σκηνών φιλιού ανάμεσα σε γυναίκες ή άνδρες, η οποία έχει κριθεί μη ακραία και μη πορνογραφική.
8.2.3. Επιπλέον, η Διοίκηση της Ε.Λ.Σ. δεν καταδίκασε τις ομοερωτοφοβικές δηλώσεις του προέδρου του Δ.Σ. της Ορχήστρας που εξίσωσε την σκηνή του φιλιού με “σκηνή βιασμού”, προσβάλλοντας και κάνοντας στόχο συνολικά μια υπαρκτή κοινωνική ομάδα, ο προσανατολισμός της οποίας είναι συνταγματικά σεβαστός. Ούτε αντέδρασε στην εξαγγελία του προέδρου της Ορχήστρας ότι θα πρέπει να συνεχιστεί και στο μέλλον αυτή η πρακτική της επέμβασης με ηθικά κίνητρα σε έργα άλλων καλλιτεχνών.
8.2.4. Η Διοίκηση της Ε.Λ.Σ. δεν έχει ανακοινώσει επίσης την εξέταση τυχόν πειθαρχικών ευθυνών εκ μέρους εργαζομένων οι οποίοι παρεμπόδισαν και προπηλάκισαν τις-ους διαδηλώτριες-ες κατά την προσπάθειά τους να ολοκληρώσουν την προγραμματισμένη διαδήλωσή τους με την ανάγνωση του σύντομου κειμένου στο κοινό. Επιπλέον, ο Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ε.Λ.Σ. προσπάθησε να αποτρέψει αυτή την ολοκλήρωση, επιχειρώντας “διαπραγματεύσεις” της τελευταίας στιγμής, οι οποίες κατ' αποτέλεσμα καθυστέρησαν την ίδια τη διαδήλωση και τελικά ακύρωσαν την δυνατότητα ανάγνωσης του κειμένου.
8.2.5. Τέλος, η Διοίκηση μετά από όλη αυτή την στηλίτευση του αθέμιτου ακρωτηριασμού του έργου, δεν φρόντισε να αποκατασταθεί η ακεραιότητά του με την επαναφορά της απαλειφθείσας σκηνής, καλώντας όσες-όσους συντελούν την παράσταση να δείξουν ανοχή στην αρχική και αδέσμευτη σκηνοθετική επιλογή.
8.2.6. Έτσι, με τις πράξεις και παραλείψεις της, η Ε.Λ.Σ. παρενέβη στην ενάσκηση της ελευθερίας της έκφρασης, τόσο στην ενεργητική όσο και στην παθητική της μορφή (δημιουργού - κοινού), χωρίς να συντρέχουν νόμιμοι λόγοι που θα επέτρεπαν μία τέτοιου είδους παρέμβαση. Η γενικόλογη αποδοκιμασία της λογοκρισίας και του φανατισμού αποτελεί θεωρητική διακήρυξη που δεν διασφαλίζει την αποτελεσματική και πρακτική ενάσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης.
8.2.7. Ομοίως, με τη στάση της και την μη αναζήτηση ευθυνών, η Ε.Λ.Σ. παρενέβη στην ελευθερία του συναθροίζεσθαι και έκφρασης των διαδηλωτριών-ων που -χωρίς να θίξουν την ακεραιότητα της συγκεκριμένης παράστασης, αφού εμφανίστηκαν αρκετό χρόνο πριν την προγραμματισμένη έναρξη- έσπευσαν για να προασπιστούν ακριβώς την ελευθερία της έκφρασης και την απαγόρευση των διακρίσεων για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού.
9. Συμπέρασμα
Η Εθνική Λυρική Σκηνή και η Ορχήστρα Λυρικής Σκηνής στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν σεβάστηκαν τα θεμελιώδη δικαιώματα στην ελευθερία της έκφρασης τόσο της σκηνοθέτιδος και του κοινού, όσο και των διαδηλωτριών-ων που προσπάθησαν να υπογραμμίσουν και να αποτρέψουν τις παραπάνω παραβιάσεις.
Την εξαιρετική νομική τοποθέτηση παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων την βρήκαμε στο http://elawyer.blogspot.com/2009/03/h.html στις 10.3.09. Περιορίσαμε το συνολικό κείμενο αλλά αν θέλετε θα το βρείτε στην παραπάνω σελίδα. Οι εμφάσεις είναι δικές μας Ευαγγελία Βλάμη
