(16) Οι υπηρεσίες αποκατάστασης δικαιοσύνης, όπως η διαμεσολάβηση μεταξύ θύματος και δράστριας-η, οι ευρύτερες οικογενειακές συναντήσεις και οι κύκλοι καθορισμού της ποινής, μπορεί να ωφελήσουν σε μεγάλο βαθμό το θύμα, αλλά απαιτούν ορισμένες διασφαλίσεις προκειμένου να αποφευχθεί η περαιτέρω θυματοποίηση. Οι υπηρεσίες αυτές θα πρέπει να έχουν ως πρωταρχικό κριτήριο τα συμφέροντα και τις ανάγκες του θύματος, την αποκατάσταση της βλάβης που υπέστη και την πρόληψη άλλης βλάβης. Κατά την παραπομπή της υπόθεσης σε αποκατάσταση δικαιοσύνης και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αποκατάστασης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ορισμένοι παράγοντες όπως το είδος, η φύση και η σοβαρότητα του εγκλήματος, ο βαθμός του τραύματος που έχει προκληθεί, η κατ' επανάληψη παραβίαση της σωματικής, σεξουαλικής ή ψυχολογικής ακεραιότητας του θύματος, οι ανισορροπίες συσχετισμού δυνάμεων, η ηλικία, η ωριμότητα ή η νοητική ικανότητα του θύματος, οι οποίοι θα μπορούσαν να περιορίσουν ή να μειώσουν την ικανότητά της-του να κάνει συνειδητή επιλογή ή να έχουν αρνητικές επιπτώσεις για το θύμα. Οι ιδιωτικές διαδικασίες πρέπει γενικά να έχουν απόρρητο χαρακτήρα, πλην αντίθετης συμφωνίας των διαδίκων ή εκτός αν προβλέπεται διαφορετική ρύθμιση στο εθνικό δίκαιο λόγω υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος. Ορισμένοι παράγοντες, όπως απειλές ή οιαδήποτε μορφή βίας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μπορεί να θεωρηθεί ότι πρέπει να γνωστοποιούνται για το κοινό συμφέρον.
(16α) Τα θύματα δεν πρέπει να αναμένεται ότι θα υποβάλλονται σε έξοδα για να συμμετάσχουν στη ποινική διαδικασία. Ωστόσο, όταν το πράττουν δεν πρέπει να προκαλούν περιττά έξοδα. Οι χώρες μέλη υποχρεούνται να καλύπτουν μόνο τα αναγκαία έξοδα, αλλά δεν υποχρεούνται να καλύπτουν τα δικαστικά έξοδα των θυμάτων. Οι χώρες μέλη μπορούν να επιβάλλουν όρους πληρωμής στο εθνικό δίκαιο, όπως προθεσμίες για την αίτηση επιστροφής εξόδων, τυποποιημένους συντελεστές για τα έξοδα διατροφής και μετακίνησης και μέγιστα ημερήσια ποσά για απώλεια εσόδων. Το δικαίωμα επιστροφής εξόδων στη ποινική διαδικασία δεν θα πρέπει να αφορά την περίπτωση κατά την οποία το θύμα έχει δώσει κατάθεση σχετικά με εγκληματική πράξη. Τα έξοδα πρέπει να αποδίδονται μόνο στο βαθμό που το θύμα υποχρεούται ή καλείται από τις αρμόδιες αρχές να παραστεί και να συμμετάσχει ενεργώς στη διαδικασία.
(16β) Τα αποδοτέα περιουσιακά στοιχεία τα οποία έχουν κατασχεθεί κατά την ποινική διαδικασία θα πρέπει να επιστρέφονται το ταχύτερο δυνατό στο θύμα του εγκλήματος, εκτός εάν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις, όπως διαφορά σχετικά με την κυριότητα ή την κατοχή των περιουσιακών στοιχείων, ή εάν είναι παράνομα τα ίδια τα περιουσιακά στοιχεία. Η επιστροφή των περιουσιακών στοιχείων δεν θίγει τη νόμιμη φύλαξή τους για το σκοπό άλλων νομικών διαδικασιών.
(16γ) Το δικαίωμα απόφασης για τη χορήγηση αποζημίωσης από την δράστρια-η και η οικεία εφαρμοστέα διαδικασία θα πρέπει να ισχύουν και για τα θύματα που διαμένουν σε χώρα μέλος διαφορετικό της χώρας τέλεσης του εγκλήματος.
(16δ) Η υποχρέωση που προβλέπεται στην παρούσα οδηγία όσον αφορά τη διαβίβαση των καταγγελιών δεν θα πρέπει να θίγει την αρμοδιότητα των χωρών μελών να κινούν διαδικασίες ούτε τους κανόνες περί σύγκρουσης δικαιοδοσίας, μεταξύ άλλων όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών, που θεσπίζονται στην απόφαση-πλαίσιο 2009/948/ΔΕΥ του Συμβουλίου της 30ής Νοεμβρίου 2009 για την πρόληψη και τον διακανονισμό συγκρούσεων δικαιοδοσίας σε ποινικές υποθέσεις(15).
(16ε) Εφόσον το θύμα έχει εγκαταλείψει το έδαφος της χώρας μέλους τέλεσης του εγκλήματος, η εν λόγω χώρα δεν υποχρεούται πλέον να παρέχει συνδρομή, υποστήριξη και προστασία εκτός αν αφορά άμεσα ποινική διαδικασία την οποία διεξάγει όσον αφορά το εν λόγω έγκλημα, όπως ειδικά μέτρα προστασίας κατά τη διάρκεια της δικαστικής διαδικασίας. Η χωρα μέλος κατοικίας του θύματος θα πρέπει να παρέχει την αναγκαία βοήθεια, υποστήριξη και προστασία για την αποκατάσταση του θύματος.
(16στ) Θα πρέπει να προβλέπονται μέτρα για τη διαφύλαξη της αξιοπρέπειας και την προστασία των θυμάτων και των μελών της οικογένειάς τις-τους από αντίποινα, εκφοβισμό, επανειλημμένη ή επακόλουθη θυματοποίηση, όπως ασφαλιστικά μέτρα, εντολές προστασίας ή περιοριστικά μέτρα.
(16ζ) Ο κίνδυνος να υποστεί το θύμα περαιτέρω θυματοποίηση είτε από την δράστρια-η είτε ως αποτέλεσμα της συμμετοχής της-του στην ποινική διαδικασία θα πρέπει να περιοριστεί με τη συντονισμένη εφαρμογή της διαδικασίας, έτσι ώστε η μεταχείριση των θυμάτων γίνεται με σεβασμό και να τις-τους παρέχεται η δυνατότητα να αναπτύξουν σχέσεις εμπιστοσύνης με τις αρχές. Η αλληλεπίδραση με τις αρχές θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό ευκολότερη, να περιορίζεται ο αριθμός των μη αναγκαίων αλληλεπιδράσεων με το θύμα, παραδείγματος χάρη, με τη μαγνητοσκόπηση της εξέτασης, και να χορηγείται άδεια να χρησιμοποιηθεί κατά τη δικαστική διαδικασία. Για να αποφευχθεί η ταλαιπωρία του θύματος κατά τη διάρκεια της διαδικασίας και ιδίως ως αποτέλεσμα οπτικής επικοινωνίας με την δράστρια-η, την οικογένειά της-του, τις-τους συνεταίρους ή το κοινό, οι επαγγελματίες του κλάδου θα πρέπει να διαθέτουν ευρύ φάσμα μέτρων. Για το σκοπό αυτό, οι χώρες μέλη ενθαρρύνονται να λάβουν, ιδίως στα κτίρια των δικαστηρίων και στα αστυνομικά τμήματα, εφικτά και πρακτικά μέτρα ώστε να εξοπλισθούν οι εγκαταστάσεις με χωριστές εισόδους, χώρους αναμονής κλπ., για τα θύματα. Επιπλέον οι χώρες μέλη θα πρέπει να σχεδιάζουν, κατά το δυνατόν, τη διεξαγωγή της ποινικής διαδικασίας ούτως ώστε να αποφεύγονται οι επαφές μεταξύ της δράστριας-η και των θυμάτων και των μελών της οικογενείας τις-τους, παραδείγματος χάρη κλητεύοντας το θύμα και τη δράστρια-η σε ακροάσεις σε διαφορετική ώρα.
(16η) Η προστασία της ιδιωτικής ζωής του θύματος μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μέσο για την πρόληψη επακόλουθης θυματοποίησης και μπορεί να επιτευχθεί χάρη σε μια σειρά μέτρων που συμπεριλαμβάνουν τη μη κοινολόγηση ή την περιορισμένη κοινολόγηση πληροφοριών σχετικά με την ταυτότητα και τον τόπο στον οποίον βρίσκεται το θύμα. Η προστασία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα θύματα παιδικής ηλικίας, κυρίως η μη κοινολόγηση του ονόματός τις-τους. Ενδέχεται ωστόσο σε ορισμένες έκτακτες περιπτώσεις να είναι προς όφελος του παιδιού η αποκάλυψη ή ακόμη και η ευρεία διάδοση πληροφοριών, π.χ. σε περίπτωση απαγωγής του παιδιού. Τα μέτρα για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και της εικόνας των θυμάτων και των μελών της οικογενείας τις-τους θα πρέπει πάντοτε να συνάδουν με τα άρθρα 6 και 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών όσον αφορά το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και την ελευθερία της έκφρασης.
(17) Κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας, ορισμένα θύματα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένα στον κίνδυνο επακόλουθης και επαναλαμβανόμενης θυματοποίησης και εκφοβισμού από τη δράστρια-η. Ο κίνδυνος αυτός οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα προσωπικά χαρακτηριστικά του θύματος, στο είδος ή τη φύση του εγκλήματος και στις περιστάσεις τέλεσής του. Μόνο με την ταχύτερη δυνατή διεξαγωγή ατομικών αξιολογήσεων είναι δυνατόν να εντοπισθεί αποτελεσματικά ο εν λόγω κίνδυνος. Όλα τα θύματα θα πρέπει να υπάγονται σε αξιολόγηση προκειμένου να καθορίζεται αν κινδυνεύουν να υποστούν περαιτέρω θυματοποίηση και ποια συγκεκριμένα μέτρα προστασίας απαιτούνται.
(18) Στις ατομικές αξιολογήσεις θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα προσωπικά χαρακτηριστικά του θύματος όπως η ηλικία, το βιολογικό φύλο, και η ταυτότητα ή η έκφραση του φύλου, η εθνότητα, η φυλή, η θρησκεία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η υγεία, η αναπηρία, το καθεστώς διαμονής, οι δυσκολίες επικοινωνίας, η σχέση με την δράστρια-η ή η εξάρτηση από αυτήν-όν, η προηγούμενη εμπειρία από εγκληματικές πράξεις, το είδος ή η φύση του εγκλήματος ή οι περιστάσεις του εγκλήματος όπως το έγκλημα μίσους ή το έγκλημα λόγω προκαταλήψεων ή έγκλημα που διαπράχθηκε με κίνητρο σχετικό με διάκριση, σεξουαλική βία, βία στο πλαίσιο στενών σχέσεων, όπου η δράστρια-ης ήταν σε θέση ισχύος, το γεγονός ότι η κατοικία του θύματος βρίσκεται σε συνοικία με μεγάλη εγκληματικότητα ή στην οποία κυκλοφορούν συμμορίες, ή το γεγονός ότι το θύμα είναι αλλοδαπή-ός.
(18α) Τα θύματα εμπορίας ανθρώπων, τρομοκρατίας, οργανωμένου εγκλήματος, βίας στο πλαίσιο στενών σχέσεων, σεξουαλικής βίας ή εκμετάλλευσης, βίας λόγω βιολογικού φύλου, εγκλημάτων μίσους, τα θύματα με αναπηρίες και τα παιδιά θύματα τείνουν να υφίστανται σε μεγάλο βαθμό επακόλουθη ή επαναλαμβανόμενη θυματοποίηση ή εκφοβισμό. Θα πρέπει να αξιολογείται με ιδιαίτερη προσοχή αν τα θύματα αυτά κινδυνεύουν να υποστούν περαιτέρω θυματοποίηση και θα πρέπει να υπάρχει ισχυρό τεκμήριο ότι θα ωφεληθούν από τα ιδιαίτερα μέτρα προστασίας.
(19) Τα θύματα τα οποία έχουν κριθεί ευάλωτα στον κίνδυνο επακόλουθης και επαναλαμβανόμενης θυματοποίησης ή εκφοβισμού θα πρέπει να τυγχάνουν κατάλληλων μέτρων προστασίας κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας. Η ακριβής φύση αυτών των μέτρων θα πρέπει να καθορίζεται μέσω της ατομικής αξιολόγησης συνεκτιμώντας την επιθυμία του θύματος. Η εμβέλεια των μέτρων θα πρέπει να καθορίζεται με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων της υπεράσπισης και σύμφωνα με τους κανόνες της διακριτικής ευχέρειας του δικαστηρίου. Οι ανησυχίες και οι φόβοι των θυμάτων σε σχέση με τη διαδικασία θα πρέπει να αποτελούν θεμελιώδη παράγοντα προκειμένου να προσδιοριστεί κατά πόσον χρειάζονται κάποιο ειδικό μέτρο.
(19α) Λόγω άμεσων επιχειρησιακών αναγκών και περιορισμών ενδέχεται να είναι αδύνατον να εξασφαλισθεί, λ.χ., ότι η εξέταση του θύματος θα διενεργείται πάντα από την ίδια-ο αστυνομικό· οι περιορισμοί αυτοί μπορεί να οφείλονται π.χ. σε ασθένεια, άδεια μητρότητας ή γονική άδεια. Εκτός αυτού, οι ειδικοί χώροι που προορίζονται για την εξέταση των θυμάτων μπορεί να μην είναι διαθέσιμοι λόγω ανακαίνισης, κλπ. Σε περίπτωση τέτοιων επιχειρησιακών ή πρακτικών περιορισμών, μπορεί να υπάρξουν περιπτώσεις στις οποίες είναι αδύνατη η εφαρμογή του ιδιαίτερου μέτρου που αποφασίσθηκε μετά από την ατομική αξιολόγηση.
Για να βρεθείτε στο έκτο μέρος πατήστε εδώ
Την είδηση την βρήκαμε στις 14.9.12 από την ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A7-2012-0244+0+DOC+XML+V0//EL
