Έμφυλες βιαιότητες

Έμφυλες βιαιότητες
Εξουσία, λόγος, υποκειμενικότητες
Αλεξάνδρα Χαλκιά

Το βιβλίο αυτό έχει την αφετηρία του στην επιστημονική όσο και πολιτική αναγκαιότητα να αποσταθεροποιηθεί το διπολικό στατικό σύστημα του φύλου, καθώς και η θεμελιακή του μυθοπλασία σύμφωνα με την οποία αποτελεί μέρος της φύσης. Στην προοπτική αυτή εξετάζει τη χρησιμότητα των θεωρητικών επεξεργασιών που έγιναν γνωστές με το όνομα «μεταδομισμός» για τη σύγχρονη κοινωνιολογική ανάλυση του φύλου, της εξουσίας και των κοινωνικών ανισοτήτων.

Ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια γίνεται φανερό ότι αλλάζει το είδος γραφής και σκέψης που έχουμε μάθει να ονομάζουμε «θεωρία», μια αφαιρετική, συχνά αόριστη μορφή λόγου. Στη σημερινή ιστορική συγκυρία αναζητείται ένας δρόμος για την παραγωγή κοινωνικής θεωρίας που να μπορεί να διασχίζει το τραχύ έδαφος της ύστερης νεωτερικότητας με τις «βαριές» ταυτοποιήσεις της, στις οποίες περιλαμβάνονται κατηγορίες όπως το «έθνος», η «θρησκεία», η «φυλή», αλλά και με τις σύνθετες μη ταυτίσεις της, όπως καταγράφονται στην «queer» προβληματική, ή με τη διάθλαση ταυτοτήτων που αποτυπώνεται στην «πολυεθνικότητα» μεταναστριών οι οποίες κινούνται ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς.

Η «κανονικότητα» σήμερα είναι διάστικτη από εμπόλεμες ζώνες τόσο στο επίπεδο των πόλεων και της οικονομίας όσο και στο επίπεδο του σώματος και των υποκειμών. Η απείθαρχη ύλη των ενσώματων υποκειμένων επιτρέπει την οξύτερη θέαση του κοινωνικού πεδίου. Αν οι βιαιότητες που διατρέχουν την υλοποίηση ταυτίσεων γίνουν ορατές και θεματοποιηθούν, μπορούμε να ελπίζουμε στη δυνατότητα ουσιαστικότερων πολιτικών και πολιτισμικών παρεμβάσεων.


(Από την Εισαγωγή του βιβλίου)
Αποσκοπώντας να συμβάλει στη θεωρητική και πολιτική βιβλιογραφία που μελετά το έμφυλο υποκείμενο, το λόγο και την εξουσία, το βιβλίο αυτό συνιστά μια προσπάθεια για περαιτέρω ανάπτυξη της σύγχρονης κοινωνικής θεώρησης, ανοίγοντας παράλληλα διάλογο με πτυχές της σημερινής κοινωνίας. Το ζητούμενο είναι η περαιτέρω ενεργοποίηση ενός είδους στοχασμού που διαμορφώνεται στη βάση μιας υποκειμενικότητας «νομαδικού» τύπου, ικανής να διασχίζει διαφορετικές ζώνες ύπαρξης, συχνά διαφορετικά ναρκοθετημένες, μιλώντας τη «γλώσσα» του κάθε «τόπου» στο βαθμό που επιβιώνει σε αυτόν. Μιας υποκειμενικότητας που αντιμετωπίζει τη ζωή από μια οπτική που μένει «κοντά στη γη», κοντά στην πρακτική καθημερινότητα, ενώ συνθέτει τεχνολογίες υποκειμενικοποίησης και παραγωγής γνώσης, που της επιτρέπουν να φέρνει σε διάλογο τις επιμέρους «μικρογνώσεις» που αποκομίζει.
Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου εστιάζει σε κεντρικά ζητήματα που απασχολούν σήμερα τη μεταδομιστική προσέγγιση στη θεώρηση του φύλου και της ανισότητας. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται μια συνοπτική επισκόπηση του ευρύτερου θεωρητικού πλαισίου απ' όπου απορρέει η συζήτηση αυτή. Παραμένοντας σε «διαφορές» των μεταδομιστικών θεωρήσεων από άλλες θεωρήσεις για το φύλο, το τρίτο κεφάλαιο στέκεται επισταμένα σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, θέσεις και προσανατολισμούς των μεταδομιστικών θεωρήσεων. Το τέταρτο κεφάλαιο στρέφεται στο πώς, εντέλει, μπορούν αυτές οι θεωρήσεις να αξιοποιηθούν στην κοινωνιολογία και την κοινωνική και πολιτισμική μελέτη γενικότερα. Στο κεφάλαιο αυτό «εφαρμόζεται» κατά κάποιον τρόπο μια μεταδομιστική προσέγγιση του φύλου με την ανάλυση των πολιτισμικών αναπαραστάσεων των νέων τεχνολογιών αναπαραγωγής στην Ελλάδα. Τέλος, το πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζει -σαν «παραμύθι»- τα ευρήματα σημαντικών εμπειρικών μελετών και επεξεργασιών που συνεισφέρουν στο μεταδομιστικό πεδίο ανάλυσης της κοινωνίας και του κοινωνικού σώματος από την οπτική διαφορετικών κοινωνικών επιστημών. Το βιβλίο κλείνει με έναν σύντομο επίλογο όπου προτείνεται ότι το πρόβλημα του ύφους της γραφής της κοινωνικής θεωρίας που στοχεύει τόσο στην ανάλυση και παραγωγή γνώσης όσο και στην αντίσταση και, ιδανικά, την άρση των κοινωνικών ανισοτήτων, δεν είναι δευτερεύον σε σχέση με τα ζητούμενα της θεωρίας αυτής καθεαυτήν.

«Επίμαχο ζήτημα των μεταδομιστικών προσεγγίσεων για τα έμφυλα υποκείμενα και την εξουσία είναι ότι η ίδια η έννοια του φύλου και της σεξουαλικότητας -πράγματα που παραδοσιακά θεωρούνται δεδομένα και εκτός του πεδίου της κοινωνικής κατασκευής, άρα και εκτός των πολιτικών στρατηγικών- θα πρέπει να γίνουν αντικείμενα κριτικής ανάγνωσης κα θεώρησης τόσο στις συγκεκριμένες τους μορφές σε διάφορες κοινωνίες, ιστορικές περιόδους και πληθυσμιακές ομάδες, αλλά και στην άρθρωσή τους σε πολιτισμικά κείμενα (ιατρικά, λογοτεχνικά, των ΜΜΕ, των νόμων κ.ά.) . . . Για να διευρυνθεί η γνώση αλλά και η εναντίωση στις υπάρχουσες δομές εξουσίας και να ανοιχθεί ο δρόμος για ριζική κοινωνική αλλαγή, θα πρέπει να εξεταστούν όσα είθισται να θεωρούνται εκτός του κοινωνικού πεδίου, προστατευμένα τόσο από τα "βρόμικα χέρια" του πολιτικού πεδίου όσο και από τις αιχμές της κριτικής θεωρίας, καθώς έχουν καταχωρηθεί στο μητρώο της "αγνής" φύσης. Κάτι τέτοιο θα πρέπει να γίνει βέβαια χωρίς να υποπέσουμε στο σφάλμα της υπερκάλυψης από την αντίθετη κατεύθυνση, σε ένα είδος "εξαΰλωσης" των σωμάτων». Αλεξάνδρα Χαλκιά.

Η Αλεξάνδρα Χαλκιά εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή της στο τμήμα Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο. Συνέχισε την έρευνά της στο πανεπιστήμιο Harvard και δίδαξε στο MIT. Σήμερα είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Είναι συγγράφισα του The Empty Cradle of Democracy (Duke University Press, 2004), που μεταφράστηκε από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια (Το άδειο λίκνο της δημοκρατίας, 2007). Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και επιμελήθηκε, μαζί με την Μάρθα Μιχαηλίδου, τον τόμο Η παραγωγή του κοινωνικού σώματος (εκδόσεις κατάρτι/Δίνη, 2005).


Την είδηση την βρήκαμε στις 10.3.11 στην http://www.alexandria-publ.gr/new/book.php?id=582