Γυναίκες επιστημόνισες φυσικής στην Αρχαία Ελλάδα
Annabelle Παλλαδά
Οι αρχές και οι νόμοι της φυσικής καθορίζουν τη δημιουργία και την εξέλιξη του "όλου του σύμπαντος", δηλαδή: το σχηματισμό και την ανάπτυξη όλων των συστατικών των έμβυων ή άψυχων στοιχείων του "κόσμου".
Μέσω της μελέτης του σύμπαντος, μία φυσικός ανακαλύπτει και θαυμάζει το μεγαλείο της "θεϊκότητας" και της "αλήθειας" και αυθόρμητα οδήγησε στη σχετική αντίληψη και στο μέγεθος του "μέτρου" της φύσης. Οι αρχαίες Ελληνίδες, οι οποίες ίδρυσαν την επιστημονική σκέψη, αντικατέστησαν την πίστη με υπερφυσικές δυνάμεις με τους φυσικούς νόμους και εξήγησαν τα φυσικά φαινόμενα μέσω των φυσικών αιτιών. Στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο, όπου η θεά της σοφίας, της γνώσης, της επιστήμης και των τεχνών, η Παλλάς Αθηνά, ήταν μια θεά, υπήρξαν επιφανείς και ευρέως σεβαστές για το έργο τις επιστημόνισες της φυσικής.
Οι βιογραφίες τις αποκαλύπτουν πολύ χαρακτηριστικά κοινά στοιχεία.
Από τότε που οι επιστημόνισες της Αρχαιότητας συμβάλλουν στην εξέλιξη της Φυσικής, είτε διάσημες ή άγνωστες: (α) είναι μια μειονότητα στον τομέα σε σύγκριση με τους άνδρες συναδέλφους τις, (β) μοιράζονται σημαντικά κοινά προσωπικά χαρακτηριστικά και ιδιότητες, όπως η επιμονή και ο ζήλος να μελετήσουν και να συμβάλουν στην επιστήμη τις, (γ) αντιμετωπίζουν δυσκολίες, εμπόδια και αμφισβητήσεις λόγω φύλου, κοινωνικών, επιστημονικών και επαγγελματικών.
Πίνακας Ι. Περίοδοι εξέλιξης της Φυσικής στην αρχαία Ελλάδα, τα αντικείμενα και οι μελετήτριες-ές τις
1.Ομηρική εποχη (900-700 π.χ.)
Φυσιογνωσία, Φυσιοδιφία, Κοσμολογία
Ορφέας, Ησίοδος, Όμηρος
2 ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 600-300π.χ
α'. Ιωνική Σχολή (6ος-5ος π.χ.)
Θαλής, Μιλήσιος, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Ίππων ο Σάμιος, Διογένης ο Απολλωνιάτης
β'. Πυθαγόρεια Σχολή (6ος-5ος π.χ)
Ύλη (αριθμοί και στοιχεία)
Πυθαγόρας, Φιλόλαος, Αρχύτας ο Ταραντίνος, Ίππασος
γ'. Ελεατική Σχολή (5ος -4ος π.χ)
Ύλη, Δυνάμεις
Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος, Παρμενίδης, Ζήνων ο Ελεάτης, Μέλισσος
δ'. Ηράκλειτος (540-480 π.χ)
Αρχές Φυσικής, Αρχές Χημείας, Αρχή όντων, Φύση
Ηράκλειτος
ε'. Νέα Ιωνική ή Ατομική Σχολή (5ος-4ος αι. π.χ).
Εμπεδοκλής, Λεύκιππος, Δημόκριτος, Αναξαγόρας
στ'. Σοφιστική Σχολή (5ος-3ος π.χ)
Διάδοση φυσιογνωστικού πνεύματος, Φυσικά φαινόμενα, Διδασκαλία Φυσικών Επιστημών
Πρωταγόρας, Γοργίας, Καλλικλής, Αντιφών
ζ'. Σχολή Πλάτωνα (4ος αι. π.χ)
Βαρύτητα, Δυνάμεις, Κίνηση, Μάζα, Ύλη, Ενέργεια, Μαγνητισμός, Οπτική, Πειραματική Φυσική
Πλάτων, Σπεύσιππος, Ξενοκράτης, Φίλιππος ο Οπούντιος, Ηρακλείδης ο Ποντικός, Εύδοξος ο Κνίδιος
η'. Σχολή Αριστοτέλη (4ος-3ος αι. π.χ)
Φυσιογνωστική Έρευνα: Καθορισμός Επιστήμης, Γενική Μέθοδος επιστημονικής έρευνας, Ανάπτυξη γενικής φυσικής φιλοσοφίας.
Αριστοτέλης, Θεόφραστος, Στράτων ο Λαμψακηνός, Εύδημος ο Ρόδιος.
θ'. Μεταριστοτελική Σχολή (4ος-1ος αι. π.χ)
Στωϊκοί (4ος-1ος αι. π.χ)
Ύλη, Ενέργεια.
Ζήνων ο Κιτιεύς, Κλεάνθης, Χρύσιππος, Παναίτιος, Ποσειδώνειος, Εκάτων ο Ρόδιος.
Επικούρειοι (4ος-3ος αι. π.χ)
Ατομική Θεωρία, Βαρύτητα, Προχωρημένα Θέματα Φυσικής (όπως της Απροσδιοριστίας)
Επίκουρος ο Αθηναίος, Μητρόδωρος, Αθηναίος, Τομοκράτης, Έρμαχος.
3 ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΗ) (300 π.χ – 415 μ.χ)
α'. Σχολή Μουσείου (300 π.χ – 2 μ.χ)
Μηχανική, Υδροστατική, Ακουστική, Οπτική, Ίδρυση επιστημονικού ερευνητικού κέντρου, Δημιουργία αστεροσκοπείου και εργαστηρίων πειραμάτων και δοκιμών, Διαμόρφωση γεωπονικού και ζωολογικού κήπου.
Ευκλείδης, Αρχιμήδης, Κτησίβιος, Φίλων ο Βυζάντιος, Ήρων ο Αλεξανδρεύς, Πτολεμαίος, Νικόλαος ο Δμασκηνός, Νίκανδρος ο Κολοφώνιος, Ικέσιος, Σόλων ο Σμυρναίος.
β'. Νεοπλατωνική Σχολή Αλεξανδρείας (85-415 μ. χ)
Απολλώνιος ο Τυανεύς, Νικόμαχος ο Γερασηνός, Αμμώνιος ο Σακκάς, Πλωτίνος, Θέων ο Σμυρναίος, Συνέσιος.
γ'. Νεοπλατωνική Σχολή Αθηνών (85-415 μ.χ)
Πρόκλος ο Διάδοχος ή Λύκειος, Αμμώνιος, Σιμπλίκιος, Δαμάσκιος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
AIP, http://www.aip.org/history
AWIS (Association of Women in Science), http://www.awis.org
BEARD Μ., Woman as a Force in History, 21946, Collier Ed., 1987.
BRASELMANN S., «Reluctant rebels: Women scientists organizing», Bulletin
of Science, Technology & Society 23/1 (2003), σ. 6-9.
HOLTON G., Einstein’s Third Paradise, Daedalus, 2002, σ. 26-34.
IVIE R., «Voices - Women in Physics», http://www.symmetrymag.org,
2005.
IUPAP, First International Conference on Women in Physics Report, 2002.
MOZANS H.J., Woman in Science, D. Appleton & Co, 1913, σ. 197-9.
ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ B., Περί Αστέρων και Συμπάντων, Πανεπιστημιακές Εκ-
δόσεις Κρήτης, 2005.
OGILVIE M.B., Women in Science, MIT Press, 1986.
ΣΑΛΑΡΗΣ Κ.Γ., «Υπατία», http://www.telemath.gr/mathematical_ancient_
times/ancient_greek_mathematicians/ypatia.php
SCHMITZ L., «Aganice», στο W. SΜΙΤΗ (επιμ.), Dictionary of Greek and
Roman Biography and Mythology, τόμ. 1, Boston 1867, σ. 59,
http://www.ancientlibrary.com/smith-bio/0068.html.
ΣΠΑΝΔΑΓΟΣ E., Οι Φυσικοί Επιστήμονες της Αρχαίας Ελλάδας, Εκδό-
σεις Αίθρα, 2002.
UCLA, «Contributions of 20th Century Women to Physics», 1999,
http://www.physics.ucla.edu/~cwp
