κατά Ρωσίας: υπόθεση-ορόσημο όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα των οροθετικώνΠρόσφατα, το Δικαστήριο με μια απόφαση που καταδικάζει έντονα τον στιγματισμό των ανθρώπων που ζουν με τον ιό HIV. Στην υπόθεση Kiyutin κατά Ρωσίας είναι, όσο ήμουν σε θέση να εξακριβώσω, η πρώτη περίπτωση κατά την οποία το Δικαστήριο αποφαίνεται επί της ουσίας της αξίωσης των διακρίσεων λόγω της οροθετικότητας ενός προσώπου. Αμέσως, το Δικαστήριο επέλεξε να ηγηθεί της μάχης κατά του στιγματισμού και των διακρίσεων της οροθετικότητας.
Στην υπόθεση, ο κ. Kiyutin, είναι από το Ουζμπεκιστάν που ζει στη Ρωσία. Είναι παντρεμένος με μια γυναίκα ρωσικής καταγωγής, με την οποία έχει ένα μικρό παιδί. Η αίτηση του κ. Kiyutin για τη χορήγηση άδειας παραμονής απορρίφθηκε από τις ρωσικές αρχές, επειδή δεν χοορηγείται άδιεα σε αλλοδαπές-ούς οι οποίες είναι οροθετικές-οί. Ο κ. Kiyutin κατήγγειλε στο Δικαστήριο του Στρασβούργου ότι τα άρθρα 8,13,14 και 15 της Σύμβασης παραβιάστηκαν. Το Δικαστήριο αποφάσισε να εξετάσει το θέμα του άρθρου 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8 (δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή).
Στην υπόθεση αυτή, το Δικαστήριο ακολουθεί τη γραμμή που ορίζεται στην υπόθεση Alajos Kiss κατά Ουγγαρίας. Η υπόθεση αυτή αφορούσε περιορισμό των δικαιωμάτων ψήφου των προσώπων με νοητική αναπηρία. Το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι "εάν ο περιορισμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων ισχύει για μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα στην κοινωνία, που έχουν υποστεί σημαντικές διακρίσεις στο παρελθόν, όπως τα πρόσωπα με νοητική αναπηρία, τότε το περιθώριο της εκτίμησης της πολιτείας είναι σημαντικά μικρότερο και πρέπει να έχει πολύ σημαντικούς λόγους για τους οποίους θα επιτρέπονται περιορισμοί. . . Ο λόγος για αυτή την προσέγγιση, που αμφισβητεί ορισμένες ταξινομήσεις-κατηγοριοποιήσεις per se, είναι ότι οι ομάδες αυτές ήταν ιστορικά υπό επιφύλαξη με μακροχρόνιες συνέπειες, με αποτέλεσμα τον κοινωνικό αποκλεισμό τις. Η εν λόγω επιφύλαξη μπορεί να συνεπάγεται νομοθετικά στερεότυπα που απαγορεύει την εξατομικευμένη αξιολόγηση των δυνατοτήτων και των αναγκών τις-τους ". (παρ. 42)
Αναλόγως, το Δικαστήριο αποφάσισε τώρα ότι οι οροθετικές-οι ανήκουν επίσης σε μια ευάλωτη ομάδα. Η συνέπεια αυτής της ανάγνωσης είναι ότι το κράτος παρέχει μόνο ένα στενό περιθώριο εκτιμήσεως. Η σχετική παράγραφος αξίζει να αναφερθεί διεξοδικά εδώ, διότι το Δικαστήριο καταγγέλλει το στίγμα που συνδέεται με τις οροθετικές-ους σε μια πολύ προσεκτική και σε βάθος προσέγγιση.
"Από την αρχή της επιδημίας στη δεκαετία του 1980, οι οροθετικές-οι έπασχαν από ευρύ στιγματισμό και αποκλεισμό, μεταξύ άλλων και στο Συμβούλιο της Ευρώπης περιοχής. . . Στα πρώτα χρόνια της επιδημίας του HIV η διάγνωση ήταν σχεδόν πάντα θανατηφόρα κατάσταση και πολύ λίγα ήταν γνωστά για τον κίνδυνο μετάδοσης, οι άνθρωποι φοβήθηκαν όσες-ους είχαν μολυνθεί λόγω του φόβου της μετάδοσης. Η άγνοια για το πώς εξαπλώνεται η νόσος έχει εκθρέψει προκαταλήψεις που, με τη σειρά τις, έχουν στιγματίσει ή περιθωριοποιήσει εκείνες-ους που φέρουν τον ιό.
Καθώς οι πληροφορίες σχετικά με τους τρόπους μετάδοσης συσσωρεύονταν, η λοίμωξη από HIV έχει αναχθεί σε συμπεριφορές - όπως η επαφή με το ίδιο φύλο, ενέσιμη χρήση ναρκωτικών, πορνεία ή επιπολαιότητα - που ήταν ήδη στιγματισμένες σε πολλές κοινωνίες, δημιουργώντας μια ψεύτικη σχέση μεταξύ μόλυνσης και προσωπικής ανευθυνότητας και την ενίσχυση άλλων μορφών στιγματισμού και διακρίσεων, όπως ο ρατσισμός, σεξουαλικές προκαταλήψεις - λεσβοφοβία ή μισογυνισμό.
Τον τελευταίο καιρό, παρά τη σημαντική πρόοδο στην πρόληψη του HIV και την καλύτερη πρόσβαση στη θεραπεία του, ο στιγματισμός και οι συναφείς διακρίσεις εις βάρος οροθετικών παραμένει ένα θέμα μεγάλης ανησυχίας για όλους τις διεθνείς οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα του HIV . . . Το Δικαστήριο κρίνει συνεπώς πως οι οροθετικές-οι αποτελούν ευάλωτη ομάδα με ιστορία στην προκατάληψη και το στιγματισμό και πως στη πολιτεία πρέπει να παρέχεται μόνο ένα στενό περιθώριο εκτιμήσεως κατά την επιλογή των μέτρων που ξεχωρίζουν αυτή την ομάδα για διαφορετική μεταχείριση με βάση την HIV συνθήκη της". (παρ. 64)
Στη συνέχεια, το Δικαστήριο εφαρμόζει την πολύ βαρύνουσα αιτία-test και υποβάλλει τις κρίσεις-δικαιολογίες που η πολιτεία έχει φέρει προς συζήτηση για το νόμο που αποτρέπει τις οροθετικές-ους από την απόκτηση υπηκοότητας σε αυστηρή διερεύνηση. Είναι αξιοσημείωτο πως, διερευνώντας την αιτιολόγηση, το Δικαστήριο αποσυναρμολογεί το στερεότυπο που κρύβεται πίσω από το μέτρο της πολιτείας, δηλαδή οι οροθετικές-οι θα επιδοθούν σε χωρίς ασφάλεια (διάβαζε: επιπόλαιη και επισφαλή) συμπεριφορά:
"Με εξαίρεση τις μη οροθετικές-ους υπηκόους από την είσοδο ή και την κατοικία, προκειμένου να αποφευχθεί μετάδοση του HIV βασίζεται στην υπόθεση ότι θα συμμετάσχουν σε συγκεκριμένη μη ασφαλή συμπεριφορά και ότι οι ντόπιες - υπήκοες-οι θα αποτύχουν να προστατευτούν. Η υπόθεση αυτή ισοδυναμεί με μια γενίκευση η οποία δεν στηρίζεται στην πραγματικότητα, χωρίς να λαμβάνει υπόψη την ατομική κατάσταση, όπως αυτή του προσφεύγοντος". (παρ. 68) Μετά από μία σε βάθος έρευνα των δικαιολογιών που προέβαλε τη πολιτεία, το Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτές δεν είναι εύλογες και αντικειμενικές, και ότι ο προσφεύγων είναι θύμα διάκρισης.
Όσον αφορά τις πιθανές συνέπειες απόφαση αυτή θα μπορούσε να έχει, η Interights, η ΜΚΟ που έχει υποβάλει παρέμβαση τρίτου μέρους η οποία είναι σαφώς πολύ πιο επιδρούσα με το Δικαστήριο, σχολιάζει: «Παρόλο που εξακολουθεί να υπάρχει μια σημαντική μειονότητα των χωρών στον κόσμο που επιβάλουν ταξιδιωτικούς περιορισμούς που σχετίζονται με τον HIV, οι πιθανές επιπτώσεις της απόφασης του Δικαστηρίου επεκτείνονται πέρα από το Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς είναι η πρώτη αυθεντική καταδίκη αυτών των μέτρων από ένα διεθνή ή περιφερειακό κριτή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων". (δείτε εδώ)
Πέρυσι, έγραψα για την υπόθεση Alajos Kiss ότι «αυτό είναι το είδος της προοπτικής που το Δικαστήριο θα έπρεπε να αγκαλιάσει όλες τις υποθέσεις αναπηρίας". Τώρα, με την υπόθεση Kiyutin κατά Ρωσίας, το Δικαστήριο να μας δείχνει πως μια προσέγγιση ανθρώπινων δικαιωμάτων στον ιό HIV μπορεί να μοιάζει.
Την είδηση την βρήκαμε στις 21.3.11 και την μεταφράσαμε από την Strasbourgobservers γραμμένη από την Alexandra Timmer στην http://strasbourgobservers.com/2011/03/21/kiyutin-v-russia-landmark-case-concerning-the-human-rights-of-people-living-with-hiv/#more-953
