ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΡΑ!
Όσο η οικονομική ύφεση βαθαίνει, τόσο η νομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος υποσκάπτεται. Αποδεικνύεται έτσι πως ήταν κυρίως λειτουργική, ως αποτέλεσμα της οικονομικής ευημερίας και των -νομίμων ή ανόμων- παροχών του πελατειακού κράτους, και λιγότερο διαδικαστική. Για την ενίσχυση της τελευταίας μια γενναία αναθεώρηση του Συντάγματος θα συνιστούσε αναγκαία, αν και όχι ικανή, συνθήκη.[1]
Καταρχάς, η αποκατάσταση της αξιοπιστίας της πολιτικής προϋποθέτει την κατάργηση των άρθρων 62Σ («ακαταδίωκτο» των βουλευτίνων) και 86 (ποινική ευθύνη Υπουργίνων) και την αντικατάστασή τους με ειδική διαδικασία ποινικής δίωξης αυξημένων εγγυήσεων από δικαστικό σώμα. Χρήσιμη θα ήταν η ρητή κατοχύρωση της κοινωνίας των πολιτισών και της εσωκομματικής δημοκρατίας καθώς και η εξάρτηση της κρατικής χρηματοδότησης των κομμάτων από την τήρηση των όρων διαφάνειας του ά. 29§2 Σ και τη δηλωμένη βούληση των πολιτισών. Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης μπορεί να ενισχυθεί με επιλογή της ηγεσίας της από τη Βουλή ή της Διάσκεψη των Προεδρίνων της με αυξημένη πλειοψηφία.
Η στήριξη των οικονομικά ασθενέστερων μέσω της συνταγματικής πρόνοιας για «ελάχιστη αξιοπρεπή διαβίωση» θα απαντούσε στη διεύρυνση της φτώχειας, που απειλεί την κοινωνική συνοχή και ασφάλεια, και θα διεύρυνε το κοινωνικό κράτος. Από την άλλη η αποκρατικοποίηση της Εκκλησίας και η ριζοσπαστική αναθεώρηση του ά.16 για τα Πανεπιστήμια θα τόνωνε το φιλελεύθερο χαρακτήρα του Συντάγματος.
Κρίσιμη είναι επίσης η ενίσχυση των αμεσοδημοκρατικών θεσμών με εισαγωγή του θεσμού της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας και της δυνατότητας προκήρυξης δημοψηφίσματος για ψηφισμένο νομοσχέδιο με πρωτοβουλία της αντιπολίτευσης ή πολιτισών με συλλογή υπογραφών (με πρόνοια βεβαίως για την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και για ελάχιστη συμμετοχή ως προϋπόθεση εγκυρότητας), καθώς και συνταγματικού δημοψηφίσματος ως σταδίου της αναθεώρησης αντί των προβλεπόμενων σήμερα εκλογών.
Μπορεί να εκκινήσει τώρα η διαδικασία αναθεώρησης; Σύμφωνα με την κρατούσα στη συνταγματική θεωρία άποψη, όχι, καθώς πρέπει να παρέλθει πενταετία από την προηγούμενη, δηλαδή το νωρίτερο τον Ιούνιο του 2013. Ωστόσο, ενώ το Σύνταγμα (άρθρο 110 παρ. 6) ορίζει ρητά το σημείο έναρξης της πενταετίας (περάτωση της προηγούμενης αναθεώρησης), δεν κάνει το ίδιο με τη συμπλήρωσή της: σηματοδοτείται από την έναρξη ή τη λήξη της νέας αναθεωρητικής διαδικασίας; Η δεύτερη ερμηνευτική εκδοχή παρότι μειοψηφική (έχει υποστηριχτεί από τον καθηγητή Γ. Σωτηρέλη) είναι πιο πειστική. Καταρχάς, δεν επεκτείνει την πενταετία σε επτά ή οκτώ έτη. Επιπλέον, σέβεται περισσότερο το γράμμα του Συντάγματος: αρμοδιότητες της πρώτης Βουλής είναι «η πρόταση» (110§4Σ) και η διαπίστωση της «ανάγκης της αναθεώρησης» (110§2Σ), ενώ η «αναθεώρηση» αυτή καθεαυτήν αποφασίζεται από τη δεύτερη, την «αναθεωρητική» Βουλή. Δεν αποκλείεται εξάλλου η διαδικασία να μην περατωθεί ποτέ, αν δεν προκύψουν οι αναγκαίες αυξημένες πλειοψηφίες, οπότε και δεν υφίσταται «αναθεώρηση». Η τελεολογία, εξάλλου, αυτής της «προθεσμίας ώριμου χρόνου» αποσκοπεί στην αποφυγή συχνών αναθεωρήσεων και στην ανάδειξη της (μη) λειτουργικότητας των προ πενταετίας αναθεωρηθεισών διατάξεων. Ωστόσο, πέραν της πιθανότητας η νέα αναθεώρηση να μην αφορά τις ίδιες με την προηγούμενη διατάξεις, είναι σχεδόν αναμφισβήτητο ότι υπό τις σημερινές συνθήκες, και ιδίως υπό το φως της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ο συνταγματικός χρόνος είναι πλέον πολύ πιο συμπυκνωμένος και μεστός κανονιστικών συμπερασμάτων και αναγκαιοτήτων.
[1] Βλ. και τις σχετικές προτάσεις των Κ. Χρυσόγονου και Γ. Σωτηρέλη σε www.constitutionalism.gr
Την είδηση την βρήκαμε στις 8.7.11 στην εφημερίδα Έθνος γραμμένη από την Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.
